وزیر سابق علوم: باید رفتن دانشجویان به خارج از کشور را به فرصت تبدیل کرد

وزیر اسبق علوم با اشاره به معضلات دانشجویان ایرانی در اوکراین، هند و ... گفت: «متأسفانه دانشجویان ایرانی خارج کشور را رها کرده و فقط تعداد محدود دانشجویان بورسیه را تحت پوشش داریم در صورتی که تعداد دانشجویان غیربورسیه در خارج دهها برابر بورسیه‌هاست.»
 
دکتر جعفر توفیقی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: «در دوران پس از انقلاب اسلامی با یک جهش جمعیتی مواجه بودیم که علی رغم اینکه ظرفیت آموزش عالی در کشورمان خیلی توسعه پیدا کرد اما شیب خروج دانشجویان ایرانی از کشور به دلیل محدودیت‌هایی که کنکور برای داوطلبان آموزش عالی ایجاد می‌کرد خیلی زیاد شد لذا عده ای برای ادامه تحصیل به سمت کشورهای اروپایی، آمریکایی، آسیایی و بلوک شرق رفتند.»

وی افزود: «در مجموع طیف وسیعی از ایرانیان به دنبال فرصت‌های آموزش عالی بودند و اوکراین نیز به دلیل ملاحظات اقتصادی به راحتی پذیرش می‌داد و از بازار آموزش عالی که داوطلبان آموزش عالی ایران مرتب هم به آن دامن می‌زدند استفاده می‌کرد. در بازدیدی که در سال 83 به عنوان وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از وضعیت دانشجویان ایرانی در اوکراین داشتم متوجه شدیم که حجم زیادی از دانشجویان ایرانی به اوکراین می‌آیند که در آن مقطع حدود 5 هزار نفر دانشجوی ایرانی به صورت آزاد و با هزینه خودشان در اوکراین تحصیل می‌کردند.»

وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری از مشکلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به عنوان مشکلات دانشجویان ایرانی در اوکراین نام برد اما عمده‌ترین آنها را مشکلات فرهنگی دانست و به مهر گفت: «اوکراینی‌ها تا جایی که می‌توانستند دانشجویان ایرانی را به بهانه‌های مختلف از نظر شهریه، اسکان و تغذیه تحت فشار قرار می‌دادند تا درآمد بیشتری داشته باشند.»

جعفر توفیقی خاطرنشان کرد: «مشکلات فرهنگی در میان انواع مشکلات دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در اوکراین، مشکلاتی خیلی جدی بودند. دانشجویان ایرانی کاملا رها بودند و هیچ نقطه تمرکزی پیدا نمی‌کردند که به عنوان یک مرجع مشکلات آنها را بررسی کند. البته سرپرستی دانشجویان ایرانی در روسیه فعال بود که اوکراین را نیز پوشش می‌داد ولی مأموریت آنها بیشتر رسیدگی به بورسیه‌ها بود و برای رسیدگی به امور دانشجویان غیربورسیه تجهیز نشده بودند.»

وی درباره مشکلات فرهنگی دانشجویان ایرانی در اوکراین به مهر گفت: «دانشجویان ایرانی در خوابگاه‌های مختلط زندگی می‌کردند. خیلی از آنها دختران جوان کم سن و سال و کم تجربه بودند که از نظر فرهنگی و سیاسی رها هستند و سرپرستی نمی‌شوند و در معرض مشکلات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی قرار دارند.»

توفیقی در پاسخ به اینکه راه حل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در مقطع مسئولیت وی برای رفع مشکلات دانشجویان ایرانی خارج کشور به خصوص اوکراین چه بوده است گفت: «یکی از راه‌ حل‌هایی که در آن مقطع به ذهن می‌رسید این بود که در داخل ظرفیت‌سازی شود تا آنها به دانشگاه‌های داخل کشور بیایند و ادامه تحصیل دهند. موضوع مشکلات فرهنگی دانشجویان ایرانی در خارج کشور از موضوعاتی بود که در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز مطرح می‌شد و اعضای شورا نیز نسبت به این مشکلات حساس و نگران بودند.»

وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری خاطرنشان کرد: «مشکلات فرهنگی دانشجویان ایرانی در اوکراین در مقیاسی وسیع‌تر در خیلی دیگر از کشورها تکرار می‌شد.»

توفیقی در پاسخ به اینکه مشکلات فرهنگی دانشجویان ایرانی در مقطع سالهای 83 و 84 که وی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری بوده است در کدام کشورها شدیدتر بود به مهر گفت: «مشکلات دانشجویان ایرانی در هند در مقیاسی خیلی وسیع‌تر از اوکراین تکرار می‌شد. در هند بعضی مشکلات فرهنگی دانشجویان ایرانی را تهدید می‌کرد که حتی از موضوع اسکان دانشجویان دختر ایرانی در خوابگاه‌های مختلط نیز پیچیده‌تر بود. در این کشورها هیچ ضابطه خاص فرهنگی وجود نداشت و واقعا نمی‌شد چارچوب و مقرراتی را پیدا کرد.»

وی با تاکید بر ضرورت تجهیز سرپرستی‌های دانشجویان ایرانی در خارج کشور به مهر گفت: «تجربه چین و عربستان نشان می‌داد که با وجود حجم زیادی از دانشجو که در خارج از کشورشان مشغول تحصیل هستند اما مدیریت و سرپرستی‌شان قوی‌تر است و تجهیزات بیشتری را برای مدیریت دانشجویان در خارج از کشورشان اختصاص داده‌اند.»

وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری در ارزیابی روند خروج از کشور دانشجویان ایرانی به مهر گفت: «به نظرم خروج دانشجویان از کشور در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ادامه دارد. با وجود اینکه در داخل کشور در حال ظرفیت‌سازی برای پذیرش دانشجوی بیشتر هستیم اما خیلی از ظرفیت‌هایی که در داخل کشور تولید می‌شود متناسب با درخواست داوطلبان نیست. در حال حاضر نیز موج داوطلبان کنکور در کارشناسی ارشد است و فشاری که در ظرفیت‌های کارشناسی بود در حال حاضر به کارشناسی ارشد و دکتری منتقل شده است.»

توفیقی با تاکید بر اینکه به جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج کشور باید به عنوان یک سرمایه نگاه کنیم خاطرنشان کرد: "این طور فکر نکنیم که دانشجویان ایرانی وقتی به صورت آزاد و با هزینه خودشان برای تحصیل به خارج می‌روند دیگر رفته‌اند و بازنمی‌گردند. خیلی از آنها انگیزه بازگشت دارند لذا باید به عنوان یک پروژه نگاه کنیم و موضوع را مدیریت کنیم. یعنی باید سرپرستی‌های دانشجویان ایرانی در خارج کشور را تقویت و تجهیز کنیم تا هم این دانشجویان را از آسیب‌های فرهنگی دور نگاه دارند و هم از نظر اقتصادی به آنها رسیدگی کنند. ضمن اینکه دانشجویان ایرانی در خارج کشور در معرض تهدیدهای سیاسی نیز هستند و بعضا سعی می‌شود از آنها استفاده‌های نامطلوب کنند.»

وی افزود: «حتی می‌توان دانشجویانی که قصد تحصیل در خارج کشور با هزینه خودشان را دارند در زمینه رشته تحصیلی یا دانشگاه‌ راهنمایی کرد چرا که بعضا آنها در رشته‌های خیلی سطح پائین جذب می‌شوند. اگر واقعا قرار است دانشجویی به خارج از کشور برود باید رفتن وی به خارج کشور را به فرصت تبدیل کرد و وی را راهنمایی کرد تا در رشته و دانشگاه خوبی تحصیل کند. وزارت علوم در کمک به آنها می تواند با دانشگاه‌های خارجی مذاکره کند و حتی شهریه‌های آنها را کاهش دهد و یا پیگیر وضعیت سامان خوابگاه‌ها باشد.»

وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری در خاتمه این گفتگو به مهر گفت: «ما الآن دانشجویان ایرانی خارج کشور را رها کرده‌ایم و فقط تعداد بسیار محدودی دانشجویان بورسیه را تحت پوشش داریم در حالی که تعداد دانشجویان غیر بورسیه ده‌ها برابر تعداد دانشجویان بورسیه است و با مختصر توجهی به این غیربورسیه‌ها می‌توانیم بازدهی‌شان را افزایش دهیم.»