نقش دولت اعتدال در کنترل آسیب‌های اجتماعی

 شاید بتوان گفت بیشترین رفت‌وآمد مدیران در ساختمان ضلع‌جنوبی پارک نیاوران است، ساختمانی با عنوان مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، موضوعات ردوبدل شده در این دیدارها با رییس‌جمهور منتخب هم سبک و سیاق متفاوتی با یکدیگر دارند که احتمالا بیشترین برنامه‌ها در حوزه‌های سیاست خارجی و اقتصاد است. امید است نگاه به حوزه اجتماعی نیز جایگاهی را در این دیدارهای سرنوشت‌ساز دارا باشد. در جمهوری اسلامی ایران موضوع آسیب‌های اجتماعی به‌طور مستقیم به دو وزارتخانه حساس یعنی وزارت کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مرتبط می‌شود. به‌طور حتم مدیرانی که بر مسند این دو وزارتخانه تکیه خواهند زد و به‌عنوان وزیر در دولت یازدهم شروع به‌کار خواهند کرد، اشراف کامل بر مدیریت و کنترل آسیب‌های اجتماعی داشته به‌طوری‌که یک معاونت در وزارت کشور و دو معاونت در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌طور مستقیم فعالیت، برنامه و عملکرد‌شان در همین حوزه است، همچنین شهرداری‌ها نیز در حوزه کنترل آسیب اجتماعی از جایگاه خاصی در کلانشهرها برخوردارند. توجه به سندهای بالادستی مانند برنامه پنجم توسعه به‌ویژه فصل سوم همچنین قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی که در جهت ایجاد انسجام کلان سیاست‌های رفاهی که به‌منظور توسعه عدالت اجتماعی و حمایت از همه افراد کشور در برابر رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و پیامدهای آن تدوین و اجرا می‌شود. ماده 2 نظام جامع تامین اجتماعی شامل سه حوزه الف- بیمه ب- حمایتی و توانبخشی ج- امدادی است. سازمان بهزیستی کشور نیز، بازوی اجرایی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. آسیب اجتماعی چیست؟ ناهنجاری‌های رفتار یا کجروی‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی نظیر اعتیاد،‌خودکشی، ولگردی،‌ تکدی و ... که موجب کاهش یا از دست دادن کارآیی و عملکرد مثبت خانواده و گروه‌های اجتماعی می‌شود.
افراد در معرض آسیب اجتماعی به افرادی اطلاق می‌شود که رفتارشان به دلیل فشارهای شدید اجتماعی و روانی ناشی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی،‌ نقص یا فقدان مهارت‌های زندگی، ضعف در به‌کارگیری شیوه‌های مقابله‌ای ابتلا به بیماری‌های روانی، عقب‌ماندگی ذهنی و ... سازگاری آنها با جامعه دچار مشکل شده و احتمال بروز رفتارها برخلاف هنجارهای اجتماعی از آنها می‌رود و ممکن است از مسیر زندگی مناسب خارج شوند.نمی‌توان یک آسیب اجتماعی را از سایر آسیب‌ها جدا کرده و برای کاهش آن برنامه‌ریزی کرد و طرح‌های کاهش آسیب‌های اجتماعی و توسعه سرمایه اجتماعی باید به‌صورت جامع مورد توجه مسوولان نظام قرار گیرند. با توجه به ویژگی‌های فرهنگی کشور و تنوع آسیب‌های اجتماعی برنامه‌های ذیل جهت کنترل این آسیب‌ها پیشنهاد می‌شود.
1- اولویت‌بندی آسیب‌ها مانند (اعتیاد، حاشیه‌نشینی،‌ طلاق و ...)
2- تقویت سیاست‌های اجتماعی کشور در زمینه مدیریت آسیب‌ها
3- تقویت برنامه‌های مبتنی بر هویت دینی،‌ ملی و قومی
4- تقویت برنامه‌های مبتنی بر نشاط اجتماعی و امید
5- هماهنگی بخش‌های مختلف دولت در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
6- توجه به هر سه سطح پیشگیری،‌درمان و توانبخشی در آسیب اجتماعی
7- فضازدایی در حوزه آسیب اجتماعی از طریق توسعه رویکرد مداخلات روانی- اجتماعی قبل از مداخلات قضایی- انتظامی
8- توجه کافی به هویت فرهنگی افراد
9- توسعه برنامه‌های اجتماع‌محور منطقه‌ای و محلی و بومی
10- توسعه رویکرد اجتماعی به آسیب اجتماعی به‌جای رویکرد سیاسی و امنیتی
11- تقویت و توسعه مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد در کنترل آسیب‌های اجتماعی
12- فرهنگ‌سازی و ترویج الگوهای موفق ازدواج و زندگی‌های پایدار
13- تقویت آموزش مهارت‌های زندگی (فردی و اجتماعی) در مقاوم‌سازی افراد در برابر تهدیدات آسیب‌های اجتماعی
14- تقویت اورژانس‌های خدمات اجتماعی، کلینیک‌های مددکاری، اورژانس اجتماعی و مراکز مشاوره
15- سیاستگذاری مناسب در حوزه‌های رسانه‌ای اجتماعی
16- دفاع از حقوق اجتماعی مردم
17- تقویت بانک اطلاعات در زمینه آسیب‌های اجتماعی
18- توسعه نگرش جامع و سیستمی به آسیب‌های اجتماعی
19- تقویت یک نظام جامع و فراگیر برای مقابله با خرده‌فرهنگ‌ها در انواع آسیب‌های اجتماعی
20- توجه به گروه‌های ویژه و در معرض خطر مانند نوجوانان، جوانان، زنان، کودکان خیابانی، زنان بی‌سرپرست و ... به‌خصوص در توانبخشی‌ها
21- توسعه پوششی نیازمندان از نظر بیمه خدمات درمانی
22- تقویت توانمندسازی آسیب‌دیدگان اجتماعی از طریق حرفه‌آموزی و کارآفرینی