مردي كه 12 سال در
مهم‌ترين اتاق وزارت كشاورزي ايران سكونت داشت، امروز معتقد است خطري به
مراتب جدي‌تر از اسرائيل، آمريكا و تحريم‌ها، ايران را تهديد ميكند و اين
خطر بزرگ تحليل آب‌هاي زيرزميني است. عيسي كلانتري گفت: من نگراني زیادی
براي نسل‌هاي بعد از خودمان دارم. اگر اين روند ادامه يابد يقينا در سه دهه
آینده ايران كشور ارواح مي‌شود چون ديگر كسي نمي‌تواند در اينجا سكونت
كند. صراحتا مي‌گويم اين جدي‌ترين خطري است كه ايران را تهديد ميكند اما
زير سايه سياست اين خطر از نظرها دور مانده و گم شده است.
وي كه عضو كارگروه مشورتي رئیس جمهور منتخب براي انتخاب كابينه است،
بارها و بارها در ميان صحبت‌هايش به بحران آبي كشور نقب مي‌زند و از خالي
شدن ذخاير آبي ايران مي‌گويد. به از ميان رفتن سفره‌هاي آب‌هاي زيرزميني
اشاره ميكند كه ايران را تا 30 سال ديگر كوير ميكند. وي مي‌گويد فكر
نكنيد من مي‌گويم اين اتفاق بعدها مي‌افتد. اين اتفاق رخ داده و همين حالا
ما در دوره بحراني به سر مي‌بريم.
به گزارش انتخاب، مشروح مصاحبه روزنامه «قانون» با عيسي كلانتري،
دبير كل «خانه كشاورز» و مدير گروه پژوهشي امور كشاورزي در مركز تحقيقات
استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام در پي مي‌آيد.
***
شما عضو كارگروه مشورتي آقاي روحاني براي انتخاب وزرا هستيد، از روند انتخاب وزرا چه خبر؟
هنوز هيچ خبر خاصي در اين مورد نيست. تصميم نهايي در اين حوزه گرفته نشده است.
كارها چطور پيش مي‌رود؟
فكر مي‌كنم انتخاب كمي سخت باشد. به هر حال براي هر وزارتخانه تعداد
زيادي گزينه هست و بايد انتخاب در مرحله نهايي توسط خود آقاي روحاني صورت
گيرد.
از ميان صحبت‌هاي برآمده، اين طور استنباط مي‌شود كه كابينه آقاي روحاني به كابينه وحدت ملي نزديك باشد؟
اگر مي‌خواهيد تصويري از كابينه آقاي روحاني داشته باشيد، تركيب كابينه
آقاي‌هاشمي را بررسي كنيد. در كابينه آقاي‌هاشمي از همه طيف‌ها و گروه‌ها
حضور داشتند و كابينه دربست در اختيار يك تفكر خاص نبود. آقاي روحاني هم
همين روحيه را دارد. فكر مي‌كنم همه گروه‌ها، جناح‌ها و تفكرها، امكان حضور
در كابينه را داشته باشند. كار سخت است. اگر كسي بخواهد تنها از يك طيف
وزير انتخاب كند، تكليفش روشن است اما وقتي مي‌خواهيد از همه ظرفيت‌ها
استفاده كنيد، انتخاب مشكل مي‌شود. براي هر وزارتخانه 50 كانديدا هست. خوب
معلوم است كه كارها كمي مشكل مي‌شود.
فكر مي‌كنيد با این روند تكليف اعضاي كابينه چه زماني مشخص شود؟
من اميدوارم كه آقاي روحاني در مراسم تحليف كابينه‌اش را معرفي كند حالا
بايد ديد كار چطور پيش مي‌رود. به هر حال كشور در موقعيت پيچيده‌اي است. حل
مشكلات تنها از دست كابينه برنمي‌آيد. بايد همزمان با كار در داخل،
مناسبات بين‌المللي هم احيا شود كه در اين حوزه البته آقاي روحاني تجربه
فراواني دارند. فكر كنم راحت‌ترين كار براي ايشان انتخاب وزير امور خارجه
باشد.
برگرديم به يك بحث تخصصي كه البته حوزه كارشناسي شما نيز هست. بفرماييد دولت يازدهم، بخش كشاورزي را در چه شرايطي تحويل مي‌گيرد؟
فكر مي‌كنم خدا بايد به آقاي روحاني كمك كند.
از چه بابت اين حرف را مي‌زنيد؟ آمارهاي دولت دهم كه حكايت از بهبود وضعيت نسبت به قبل دارد و شرايط خوبي را ترسيم ميكند.
يك مثال بزنم. در مورد گندم، دولت مي‌گويد 14.3 ميليون تن گندم توليد
كرده است. واردات گندم نيز 6.7 ميليون تن بوده كه مي شود 21 ميليون تن. خود
رئیس‌جمهور اعلام كرد به دليل هدفمندي يارانه‌ها مصرف گندم در كشور بيش از
هشت ميليون تن نيست. خوب يك ميليون تن هم براي بذر مصرف مي‌شود و يك
ميليون تن را هم حساب كنيم كه خوراك طيور مي‌شود، ( البته حدود 9.3 ميليون
تن خوراك طيور وارد كشور شده است)،به گفته خودشان بين 700 هزار تا يك
ميليون تن هم گندم از كشور قاچاق مي‌شود. حالا با جمع كردن اين اعداد و
ارقام يك نفر جواب دهد كه باقي اين گندم چه شده است؟ 10 ميليون تن گندم
باقيمانده كجاست؟
فكر مي‌كنيد اين گندم كجاست؟
فكر مي‌كنم اصلا توليد نشده است.
واقعا؟
بله. مگر مي‌شود 10 ميليون تن گندم گم شود.
دليل ارائه آماري تا اين حد اشتباه چيست؟
كساني كه آمار دروغ مي‌دهند دستشان در دست دلالان خارجي است. همين آمار
سبب گمراهي مي‌شود. بر اساس همين آمار دولت، به موقع نسبت به واردات گندم
اقدام نكرد و به جاي فروردين،تيرماه به دنبال خريد گندم رفتند و 150 دلار
بالاتر از قيمت‌هاي اسفند و فروردين،گندم وارد كردند و يك ميليارد دلار به
كشور ضرر زدند. ما همان وقت به وزارت صنعت، معدن و تجارت اطلاع داديم كه
توليد گندم حداكثر هشت ميليون تن است. از شركت بازرگاني دولتي با من تماس
گرفتند و گفتند به ما اعلام كرده‌اند كه به فكر صادرات 3.5 ميليون تن گندم
باشيد. همان موقع به آنها گفتم برويد به فكر واردات 4 ميليون تن گندم
باشيد. همين هم شد. حالا چه كسي جوابگوي خسارت يك ميليارد دلاري در اين
حوزه بابت آمار دروغ است؟ چه كسي نفع برده است؟ طبيعتا دلالان خارجي. اگر
اين آمار دروغ را با منفعت دلالان خارجي مرتبط كنيد، آن وقت پرتقال فروش
پيدا مي شود.
تحليل شما از اين وضع چيست؟
من واقعا خجالت مي‌كشم كه بالاترين مقام كشاورزي اين مملكت درباره سرنوشت اين حجم گندم حضور ذهن نداشته باشد.
در ساير حوزه‌ها وضعيت چگونه است؟
ببينيد من يادم هست سال 1383 به آقاي خاتمي گفتم معلوم نيست چه كسي
رئیس‌جمهور بعدي شود اما بايد حتما برنامه‌اي تدارك ببينيم كه دولت بعدي
دچار مشكلي نشود. به هر حال هر كاري كه اين دولت انجام دهد، در دولت بعدي
نمود مي‌يابد چون تدارك سال آينده بايد امسال صورت گيرد. در زمان انتقال
دولت آقاي موسوي به آقاي‌هاشمي مشكلي وجود نداشت و دولت اين تدابير را
انديشيده بود. در زمان انتقال دولت آقاي‌هاشمي به خاتمي هم مشكلي نبود و
تداركات دولت خاتمي براي انتقال به دولت بعدي هم مناسب بود اما بايد ببينيد
كه تداركات دولت فعلي چگونه است.
امسال هر ماه براي تامين نياز كشور بايد 830 تا 850 هزار تن علوفه
وارد كشور شود. كل علوفه موجود در انبارها براي 150 روز آينده است. خوب
رئیس جمهور بعدي در صد روز اول فعاليت خود چه كار بايد بكند؟
مورد ديگري را مثال مي‌زنم. كشور به 5 ميليون تن ذرت و 3 ميليون تن كنجاله
نياز دارد. طبيعتا روند واردات بايد به صورتي باشد كه تا آبان ماه حدود 5
تا 5.5 ميليون تن از ذرت و كنجاله مورد نياز وارد كشور شود. در حال حاضر
حجم واردات گندم 860 هزار تن و حجم واردات كنجاله 540 هزار تن است يعني 25
درصد از نياز كشور. حالا تاثير اين كمبود چيست؟ اين كمبود استمرار عرضه
گوشت مرغ و تخم‌مرغ را به خطر مي‌اندازد. رئیس جمهور 12 مرداد دولت را
تحويل مي‌گيرد. در صد روز اول كه نمي‌تواند به دنبال واردات اين كالاها
باشد. بالاخره بايد ذخايري در كشور وجود داشته باشد. در بذر هم وضعيت همين
طور است. ما به 270 هزار تن بذر غله نياز داريم يعني 230 هزار تن گندم و 40
هزار تن جو. كل پيش بيني بذر غله كمتر از 50 هزار تن است. آيا اين تداركات
براي انتقال دولت فعلي به دولت آينده مناسب است؟ حالا مثال ملموس‌تر
مي‌زنم. براي كشت بهاره سطح زير كشت سيب‌زميني 50 هزار هكتار يعني 32 درصد
كاهش يافته است. قبلا سطح زير كشت سيب زميني بهاره 160 هزار هكتار بود.
حالا سيب زميني كالايي است كه مثبت و منفي 5 درصد در توليدش روي قيمت تاثير
مي‌گذارد. با اين كاهش كشت، شهريور ماه مي‌بينيم كه حجم برداشت سيب‌زميني
كاهش مي‌يابد. وقتي مردم سيب زميني كيلويي 5 هزار تومان خريدند مشكلات را
از چشم روحاني خواهند ديد. بايد بگويم سيب‌زمينی كالاي وارداتي هم نيست. در
پاييز كسري يك ميليون تني عرضه سيب زميني داريم و فوقش بتوانيم 30 تا 40
هزار تن سيب‌زميني از پاكستان و ديگر كشورها وارد كنيم. تكليف چه مي‌شود؟
در مورد ساير كالاها هم وضعيت همين است؟
بله. در مورد همين مرغ و تخم‌مرغ. دولت تخصيص ارز 1226 تومان را قطع كرده است. حالا بايد دان مرغ را به قيمت 2500 تومان وارد كرد.
مابه التفاوت را اگر دولت پرداخت كند كه هيچ. البته دولت پولي در بساط
ندارد و اگر پرداخت نكند، بايد قيمت 80 درصد اضافه شود. چكار مي‌خواهيد
بكنيد. گوشت مرغ وارد كنيد؟ جواب بيكاري مرغداران را چه مي‌دهيد؟ دولت
روحاني كار ساده‌اي ندارد. دولت انبارها را پر نكرده است.پيش‌بيني براي
انتقال انجام نداده است و روحاني متاسفانه كشور را با انبار خالي، خزانه
خالي، بنادر خالي و بانك مركزي خالي تحويل مي‌گيرد.
چه بايد كرد؟
من اين‌ها را مي‌گويم تا اين نتيجه را بگيرم كه مردم بايد صبر كنند. وقتي گراني پاييز از راه رسيد از چشم دولت روحاني نبينند.
در چه محدوده زماني مي‌شود كارها را درست كرد؟
بازگشتن از سال 1392 به سال 1384 حداقل 2 سال زمان نياز دارد.
برگرديم به آمارهاي دولت دهم. آقاي رئیس جمهور اشاره كرده‌اند كه
118 ميليون تن توليدات كشاورزي داريم، ارزيابي تان از اين آمار چيست.
والا اگر اين آمار حقيقت داشت ما جزو خوشبخت‌ترين مردمان جهان بوديم. در
ضمن مي‌توانستيم سالي بيست ميليارد دلار غذا هم صادر كنيم اما توليد
كشاورزي تعريف دارد. توليد كشاورزي به كالايي گفته مي‌شود كه يا توسط انسان
مصرف مي‌شود يا به كارخانه تحويل داده مي‌شود. اگر اين معيار را در نظر
بگيريم آن وقت مي‌بينيم كه توليد كشاورزي در ايران 68 ميليون تن بيشتر
نيست. علوفه جزو توليدات كشاورزي نيست اما در اين آمار مي‌آيد. مگر مي‌شود
40 ميليون تن علوفه توليدي را جزو توليدات كشاورزي محسوب كرد؟ طبق اين آمار
بايد براي هر نفر 1.5 ميليون تن توليد داشته باشيم اما گويا مردم را حيوان
فرض كرده‌اند كه آمار توليد علوفه را هم مي‌آورند. بقيه آمارهاي دولت هم
همين است.
الان وضعيت تأمين مواد غذايي در ايران را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
من به آمار و ارقام خود گمرك اشاره مي‌كنم. سال گذشته 6.7 ميليون تن گندم،
9.3 ميليون تن علوفه، 1.6 ميليون تن روغن، 1.3 ميليون تن برنج، 1.2 ميليون
تن شكر و 150 هزار تن گوشت قرمز وارد كشور شده است. اين‌ها مي‌شود 1350
كيلوكالري. وزارت بهداشت گفته است براي اينكه سوء‌تغذيه نباشد، بايد در
شبانه‌روز بين 2300 تا 2400 كالري مصرف شود. البته اين در حالتي است كه
سوء‌تغذيه نباشد كه البته 5 دهك ايران سوء‌تغذيه دارند. حالا 1350 را بر
2400 تقسيم كنيد مي‌شود 56 درصد. يعني 44 درصد مواد غذايي در داخل توليد
مي‌شود.
حالا ما را با ديگر كشورها مقايسه كنيد؟
هيچ كشوري جز شيخ‌نشين‌هاي جنوب خليج‌فارس و معدود كشورهايي در جنوب
مديترانه و چند جزيره در درياي كاراييب و برخي ديگر از كشورهاي ميكروسكوپي
اين موضوعيت را ندارند. ما از بقيه دنيا عقب‌تر هستيم. در بدترين شرايط
خشكسالي در كشور سال‌هاي 77 تا 80 ميزان خودكفايي در تامين مواد غذايي كمتر
از 55 درصد نبود حالا چه شده است كه الان به اين رقم رسيده است؟
آقاي دكتر فكر مي‌كنيد با اين وضعيت چه بايد كرد؟ كشاورزي همواره
جزو مهجورترين بخش‌هاست. طبق آمارها همواره سرمايه‌گذاري اندكي در آن صورت
گرفته و توقع از آن بالا بوده است.
خوب ديگر وقتي مملكت با اين وضع روبه‌روست چه بايد كرد يك ماه بنادر
ايران بسته شود، مردم گرسنه مي‌مانند. حالا ما بياييم آمار غير واقعي
بدهيم. مسئله اما جاي ديگري است. من مي‌خواهم از مشكل به مراتب بزرگ‌تري
حرف بزنم. مشكلات ما اين‌ها نيست. مشكل اصلي كه مار ا تهديد ميكند و از
اسرائيل و آمريكا و دعواهاي سياسي و... خطرناك‌تر است مسئله زندگي ملت است.
اين است كه فلات ايران دارد غيرقابل سكونت مي‌شود و كسي به اين فكر نيست.
مسئله اينجاست كه آب‌هاي زيرزميني تحليل رفته‌اند وبيلان منفي آب بيداد
ميكند و كسي به فكر نيست.
كم‌آبي كشور را به شدت تهديد ميكند و بيلان منفي برداشت آب در
ابتداي انقلاب زير صد ميليون متر مكعب در سال بود اين بيلان در حال حاضر به
11 ميليارد متر مكعب رسيده است يعني 110 برابر شده است.
من نگران شديد نسل‌هاي بعد هستم. هفت هزار سال است كه در ايران زندگي
جريان دارد. ما حق نداريم با اين بي‌تدبيري كشور را با اين چالش بزرگ مواجه
كنيم.
آيا مسئولان متوجه اين خطري كه شما مي‌گوييد كشور را تهديد ميكند، شده‌اند؟
من همه جا گفته‌ام. اگر وضعيت اصلاح نشود ايران 30 سال ديگر كشور ارواح
مي‌شود چون همه كشور تبديل به كوير مي‌شود. در كوير اگر بارش هم صورت گيرد،
ثمري ندارد چون سفره آب زيرزميني خشك شده است، آب در سطح مي‌ماند و تبخير
مي‌شود.در حال حاضر تمامي پيكره‌هاي آبي طبيعي ايران خشكيده‌اند. درياچه
اروميه، بختگان، تشك، پريشان، كافتر، گاوخوني، هورالعظيم،هامون، جازموريان
و.... ديگر چيزي باقي نمانده. من از وقوع بحران حرف مي‌زنم. زندگي ملت در
حال تهديد است. يك كشوري مانند مالديو كه در جنوب اقيانوس هند است در معرض
زير آب رفتن است. اين كشور بين 300 تا 400 هزار نفر جمعيت دارد و سال‌هاست
سازمان ملل در حال بررسي است كه اين ملت را كجا ببرد. حالا ما با 75 ميليون
نفر، به فرض افزايش نيافتن جمعيت كجا بايد برويم.
چرا اين وضعيت پيش آمد.
اوايل انقلاب بدون مجوز چاه زدند. بدون مجوز كف شكني كردند. براي توليد
بيشتر آب‌هاي زيرزميني را از بين بردند و منابع تجديدشونده را به غير
تجديدپذير تبديل كردند.كوير در ايران در حال گسترش است و هشدار مي‌دهم به
زودي 25 سال ديگر جنوب البرز و شرق زاگرس غيرقابل سكونت مي‌شود و افراد
بايد مهاجرت كنند. اما به كجا؟راحت بگويم كه از 75 ميليون نفر جمعيت ايران
45 ميليون نفر بلاتكليف مي‌مانند.آن وقت رئیس كميسيون كشاورزي بيايد و
بگويد غذاي 1.5 ميليارد نفر را در ايران توليد مي‌كنيم. شايد البته بعضي كه
اين حرف‌ها را مي‌زنند در آسمان‌ها سير مي كنند.
تراز منفي آب‌هاي زيرزميني در سال 84 چقدر بود؟
آقاي خاتمي با تراز منفي 5.3 ميليارد مترمكعب دولت را تحويل داد اما چون
مي‌خواهند توليدات كشاورزي داشته باشند ولي سرمايه‌گذاري نكنند، مي‌آيند
آب‌هاي زيرزميني را از بين مي‌برند. من فكر مي‌كنم زندگي ملت ايران در معرض
تهديد است و بايد فكري به حالش كرد.
رسيدگي به اين مسائل در دولت جديد جايي دارد؟
بله. چشم بر هم گذاشتيم سي سال از انقلاب گذشت. يك نيم چشم ديگر بر هم
بگذاريم ايران غيرقابل سكونت مي‌شود.مگر مي‌شود به راحتي از كنار اين مسئله
گذشت؟اولويت آقاي روحاني اصلا رفع همين مشكل است. اگر همين امروز كارمان
را شروع كنيم بين 12تا 15 سال طول مي‌كشد كه بيلان منفي تراز شود.
اعتبار مورد نياز براي رفع اين مشكل برآورد شده است؟
200 هزار ميليارد تومان مي‌خواهيم تا بدون كاهش توليد، بيلان منفي آب را
تراز كنيم. براي جبران هر مترمكعب بيلان منفي آب بين 17 تا 20 هزار تومان
نياز است اما استحصال يك متر مكعب آب از زير زمين 500 تومان خرج دارد. خب
چكار بايد كرد؟ من مي‌گويم حرف‌هاي سياسي را رها كنيد. مسئله اول كشور
اينجاست كه نه چپ مي‌شناسد و نه راست و نه دشمن خارجي. اگر مي‌خواهيم
زندگي كنيم بايد با دشمنان داخلي برهم‌زننده بيلان مبارزه كنيم. اين هم فقط
كار وزير جهادكشاورزي نيست. كار همه است. همه حاكميت. از مقام معظم رهبري
تا مردم و كشاورزان. بايد به همه هشدار داد كه پيكره آبي ايران در حال
نابودي است.
