پشت پرده تهدیدهای کره شمالی چیست؟

پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : بیش از بیست سال است که جامعه بین الملل با وضع تحریم های کمرشکن از کره شمالی می خواهد که برنامه هسته ای و موشکی خود را متوقف کند، اما این خواسته نه تنها مورد توجه مقامات کره شمالی قرار نمی گیرد، بلکه آن ها را در پیگیری هدف خود مصرتر می کند. تجربه نشان داده است که تحریم های وضع شده علیه کره شمالی اگر چه وضعیت اقتصادی بسیار وخیمی را برای مردم این کشور رقم زده تا آن جا که گزارش ها حاکی از آدم خواری در برخی مناطق این کشور است، اما نتوانسته در عزم مقامات پیونگ یانگ برای پیشرفت در برنامه هسته ای خللی ایجاد کند. تازه ترین تحول در این زمینه قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد در واکنش به سومین آزمایش هسته ای کره شمالی و تهدید کره شمالی به حمله به امریکا است. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر اسماعیل بشری، تحلیل گر مسائل شبه جزیره کره بررسی کرده است:

آیا تحریم های جدید سازمان ملل می تواند منجر به توقف پیشرفت برنامه هسته ای کره شمالی خواهد شد؟

من تصور نمی کنم که این تحریم ها منجر به تجدید نظر کره شمالی در برنامه هسته ای اش شود. کره شمالی بر این برنامه اصرار داشته و اصولا این تحریم ها کمترین تاثیر را در مجاب کردن مقامات کره شمالی برای دست برداشتن از فعالیت های هسته ای و موشکی داشته است. آن چه برای کره شمالی از اوایل دهه 1990 مهم بوده این بوده که کره شمالی به طور دائمی احساس خطر می کرده و نیاز داشته که امنیت و بقای خود را تضمین کند. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کره شمالی موجودیت خود را در خطر دید و احساس کرد که زمینه برای کره جنوبی با همکاری امریکا برای حمله به کره شمالی فراهم است. این کشور که خود را تنها می دید و دیگر اتحاد جماهیر شوروی را در کنار خود نداشت و آن قدر روی چین تاجر پیشه حساب نمی کرد که در حمایت از این کشور وارد جنگ شود، تجهیز خود به آخرین سلاح های نظامی را در دستور کار قرار داد.

کره شمالی چون نمی توانست به سمت تولید هواپیماهای پیشرفته یا سلاح های هوشمند و دقیق حرکت کند، دو مسئله را در دستور کار قرار داد: اول موشک های دوربرد و دوم دستیابی به سلاح هسته ای. کره شمالی از این طریق می خواست که برای خود نوعی مصونیت درست کند و نوعی بازدارندگی نسبت به تهدیداتی که از جانب امریکا، ژاپن و کره جنوبی احساس می کرد ایجاد کند. بر همین مبنا بود که کره شمالی برنامه هسته ای و موشکی خود را دنبال کرد و از همان ابتدا هم تحریم های متعددی در این خصوص به وجود آمد. مقامات کره شمالی این تحریم ها را حتی به قیمت گرسنگی مردم تحمل کرده اند.

شما اشاره ای به وضعیت بد معیشتی مردم داشتید. چرا این وضعیت اقتصادی نا به سامان که به مردم در کره شمالی فشار می آورد، منجر به تغییر موضع دولت نشده است؟

مردم کره شمالی هیچ وقت نه از آزادی سیاسی برخوردار بوده اند و نه از تنعم و ثروت کلانی. در نتیجه به زندگی در وضعیت سخت عادت دارند. روی همین حساب چون وضعیت خوبی را تجربه نکرده اند که تحریم ها آن ها را به وضعیت بدتری بکشد، توان تحمل زیادی دارند. کما این که یکی از رموز پیشرفت چین در زمینه های اقتصادی را در اختیار داشتن کارگر مطیع و ارزان می دانند. چین با استفاده از این کارگران مطیع توانسته است رشد پیدا کند. در کره شمالی نیز تقریبا همین حالت حکم فرماست. مردم کره شمالی، مردمی نسبتا مطیع و سازماندهی شده هستند که با گریه حاکمان می گریند و با خنده حاکمان می خندند. در چنین وضعیتی اگر چه تحریم ها باعث می شود که وضعیت زندگی مردم روز به روز بدتر شود، میزان مرگ و میر بالا رود و برخی حتی به آدم خواری روی بیاورند، اما این مسئله منجر به فشار بر حکومت نشده است.

البته به دلیل فضای بسته سیاسی داخلی کره شمالی، خبری در مورد این که تا چه حد شورش و اعتراض ایجاد شده و این اعتراضات به کجا می رسد در دست نیست. خبرها در این زمینه تنها از سوی رسانه های غربی منعکس می شود که برای مثال در کره شمالی اردوگاه های کار اجباری و یا زندان های زیادی برای نگهداری افراد معترض وجود دارد. به هر حال یک زندگی رمز آلود داخلی در این کشور در جریان است که نمی توان فهمید که این تحریم ها تا چه اندازه باعث شورش هایی می شود که مقامات کره شمالی را به فکر وادار کند که در برابر فشارهایی که به آن ها می آید، از مواضع خود عدول کنند.

کره شمالی در واکنش به تصویب این قطعنامه، امریکا را تهدید به حمله کرده است. البته تردید هایی در مورد توان نظامی این کشور برای حمله به امریکا وجود دارد اما می تواند تهدید هایی برای کره جنوبی و ژاپن ایجاد کند. به نظر شما آیا کره شمالی به این سمت حرکت خواهد کرد؟

کره شمالی گرچه امریکا را تهدید می کند اما باید گفت که حتی نمی تواند این تهدید ها را در مورد کره جنوبی و ژاپن که فاصله کمتری با این کشور دارند را عملی کند. چون طبق قراردادهایی که بین امریکا و ژاپن و کره جنوبی وجود دارد، امریکا برای محافظت از این دو کشور در مقابل تهدید اتمی کره شمالی و نیز جلوگیری از ایجاد رقابت تسلیحاتی در این منطقه، تقبل کرده است که سلاح هسته ای خود را به عنوان چتر حامی برای کره جنوبی و ژاپن به کار بگیرد. یعنی حتی اگر تهاجم اولیه موفق از کار درآید و بخشی از کره جنوبی و ژاپن هدف قرار بگیرند و این مسئله مصیبت بار باشد اما اگر این کشورها مورد تهاجم قرار بگیرند، عمل تلافی جویانه ای که از طرف امریکا و ژاپن و کره جنوبی انجام خواهد شد، به مراتب سخت تر خواهد بود. حتی می توان چنین اقدامی از سوی کره شمالی را نوعی خودکشی نام نهاد.

چین به عنوان مهم ترین متحد کره شمالی گفته است که تحریم های جدید سازمان ملل باید کاملا اجرا شود. آیا کره شمالی احساس نمی کند که چین هم پشت این کشور را خالی کرده است؟

کره شمالی می داند که چین هم ملاحظاتی دارد. اما از یک نظر مطمئن است که اگر تهدیداتی که متوجه این کشور است از سطح تحریم فراتر رود و به یک هجوم نظامی از جنوب از طرف امریکا، کره جنوبی یا ژاپن بکشد، چین مقاومت می کند و نسبت به این اقدام اعتراض می کند و حداقل نمی گذارد که از کانال سازمان ملل متحد برای چنین تهاجمی مجوزی داده شود.

اما به هر حال به نظر می رسد تنشی که ایجاد شده ناشی از استیصال شدید اقتصادی کره شمالی است. آن ها به دنبال یافتن راه حلی هستند تا بتوانند بن بست اقتصادی که برای آن ها به وجود آمده است را با کشاندن امریکا بر سر میز مذاکره، از بین ببرند و بتوانند وضعیت بد اقتصادی کشور را خاتمه دهند. البته می توان گفت تنها حربه ای که در حال حاضر در اختیار دارند، همین تهدیدهای نظامی مانند سلاح هسته ای و موشک های قاره پیما است. وگرنه کشوری که در سطح جهان دارای وزن اقتصادی باشد و کالایی را در دست داشته باشد که برای اقتصاد جهان مهم باشد، قاعدتا به دنبال سلاح هسته ای نمی رود. اما تنها وسیله ای که در حال حاضر کره شمالی در اختیار دارد و با استفاده از آن می خواهد رقبای خود را متقاعد کند که دست از دشمنی بردارند و به این کشور کمک کنند تا بحران های اقتصادی خود را حل کند، همین است. با این حال اگر کره شمالی بخواهد بیش از حد از این ابزار استفاده کند و مرتب تهدید کند ولی نتواند این تهدید را عملی کند، نهایتا این تهدید به یک وسیله توخالی تبدیل می شود و نمی تواند تاثیرگذاری داشته باشد./

* دیپلماسی ایرانی