دیدار امیرعبداللهیان با وزیر خارجه طالبان در بخش هایی به موضوع آب پرداخته شده اما نتیجه مشخصی از آن بیرون نیامده است. آب اختلافی میان ایران و افغانستان سابقه ای به درازای صد سال دارد که در مقاطعی با دیپلماسی این موضوع به یک توافق منتهی شده است اما با توجه به نوسانات سیاسی افغانستان در پنجاه سال گذشته و روی کار آمدن حکومت های متعدد و متضاد، این موضوع در هر دوره به یک اختلاف دیپلماتیک و سیاسی و محیط زیستی منتهی شده است.
ابوالفضل ظهره وند، سفیر سابق ایران در افغانستان، در آغاز درباره پیشینه تاریخی تضاد با افغانستان بر سر آب به «انتخاب» گفت: در دوره رضاخان، ایشان گاف های زیادی داد، از جمله واگذاری بخش جنوبی آرارات به ترکیه، یا قره سو که ارتباط ما را با ارمنستان قطع کرد. یک بخش هم به عبدالرحمن خان به عنوان دشت ناامید داده می شود؛ که همان منطقه ایست که در بخش جنوبی هلمند از سمت افغانستان قرار دارد. این مناطقی که آب به سمت هامون صابری می آید متعلق به ایران بوده است و در مقابل آن چیزی هم گرفته نمی شود. البته این مسائل کماکان پنهان است، مناطقی که رضاخان واگذار کرده است محل های اختلافی هم نبوده است. مقطع حضور رضاخان همزمان با آتاتورک و عبدالرحمن خان بوده است که هر سه پرچم مدرنیته را بلند کرده بودند. لذا من فکر می کنم مرجعیت پنهانی این کار ها را پیش برده است. خط مرزی که ما از شمال تا جنوب افغانستان داریم نیز توسط انگلیسی ها کشیده شده است و سال ها محل دعوا بوده است.
وی در ادامه نسبت به تضاد های ایران و افغانستان در زمان قدرت گیری اول طالبان افزود: به این صورت محل اختلاف نبود. زمانیکه من در مزارشریف بودم ماجرا چیز دیگری بود چون نجیب رفته بود و مشکلی نداشتیم و آب بصورت قبل از مجاهدین به سمت ایران می آمد، سد کمال خان هم زده نشده بود، تغییرات آب و هوایی هم نداشتیم. نکته ای که در مذاکرات آب با فغانستان مطرح است مربوط به مذاکرات سال 51 است که مجلس دو کشور حق آب ایران را تصویب کردند.
سفیر سابق ایران در افغانستان سپس به خشک شدن هامون اشاره کرد: بحث دیگر مربوط به هامون است که دارای مصوبه بین المللی است و جز کنوانسیون سازمان ملل است که به دلیل بی توجهی خشک شده و تغییرات اقلیمی سختی به وجود آورده است. هیچکس به این اشاره نمی کند آن زمان که ما با افغان ها قرارداد امضا کردیم در پایین سد کجکی که منشا آب آنجاست، یک سایت کنترل آبی آنجا هست و جدول آبی آنجا مشخص شده است که 820 میلیون مترمکعب آب در سال باید ایران دریافت کند. سیلابی که به سمت ایران می آید و افغان ها نمی توانند کنترل کنند به درد ما نمی خورد. از زمانیکه سد کمال خان احداث شد ما دچار این مشکل شدیم. این سد آب را نگه می دارد و سرریز آن را به طرف گود زره می دهد که شوره زار است. در لشگرگاه هم یک سد انحرافی زدند و آب را به سمت زمین های تریاک بردند. این دو اقدام سبب شد که کلا هامون خشک شد و آمریکایی ها هم خیلی پشت سر این طرح بودند. آبی که از هرات می آمد هم قطع کردند و آب مشهد دچار مشکل شد.
ظهره وند در پایان درباره استفاده از ابزار دیپلماسی در حل بحران آب با طالبان گفت: این کار ها یک مطالبه است و باید دستگاه سیاست خارجی انجام دهد. افغان ها این آب را نابود می کنند و سعی می کنند از اهرم آب به عنوان فشار استفاده کنند. اگر 5 میلیون افغانی در ایران یک مترمکعب آب استفاده کند چقدر می شود؟بیش از یک میلیارد مترمکعب می شود! طالبان پول های خارجی که می گیرد نابود می کند، ایران هم میزبان شده است! من بار ها گفتم ما از این اهرم می توانیم استفاده کنیم. ما باید یک بخشی از راهبرد های سیاسی مان در مورد افغانستان به آب مربوط می شد. ما در افغانستان باید از دولت هایی حمایت می کردیم که پایبند به تعهدات باشند. در دوره آقای خاتمی من با وزارت خارجه درگیر بودم که آقایان ماله می کشیدند بر این مسئله و به نفع طالبان حرف می زدند و می گفتند آب هیرمند خودش خشک شد!
