پایگاه خبری «انتخاب» / لیلا مرگن: آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد که تعداد مبتلایان به بیماری تب کریمه کنگو در ایران رو به افزایش است. در حال حاضر بر اساس آخرین آمار اعلام شده توسط وزارت بهداشت ۵۱ نفر در کشور به این بیماری مبتلا شده‌اند که سه نفر از آن‌ها فوت شدند. یکی از فوت شدگان دامپزشکی اهل کرمان بوده که در جریان انجام وظیفه مبتلا شد و جانش را از دست داد. البته مسعود مردانی متخصص بیماری‌های عفونی در گفتگو با رسانه‌ها بر این باور است که آمار مبتلایان چندین برابر آمار‌های رسمی اعلام شده است. موضوع افزایش آمار ابتلا به این بیماری در شرایطی نگران کننده‌تر می‌شود که گزارش‌ها حاکی از توسعه تب کریمه کنگو در عراق و انتقال آن به ایران است. آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، شیوع بیماری در کشور‌های همسایه مخاطرات ایران را بیشتر می‌کند. اگرچه یگانه نسخه سازمان دامپزشکی برای کنترل این بیماری سمپاشی است، اما حمید ابراهیم زاده دکتر دامپزشک بر این باور است که سمپاشی باید آخرین تجویز باشد، زیرا ممکن است اثر معکوس داشته باشد. آن طور که او می‌گوید با یک برنامه مشترک بین چند دستگاه، علاوه بر اینکه جمعیت دام و کنه و ... باید پایش شود، برنامه‌های آموزشی برای ترک عادت مصرف گوشت تازه نیز باید در دستور کار تصمیم‌سازان قرار داده شود.
آمار‌ها نشان می‌دهد آمار ابتلا به بیماری مهلک و کشنده تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در ایران رو به افزایش است. این بیماری اولین بار در سال ۱۳۷۸ به طور رسمی و قطعی در کشور ما تایید و شناسایی شد. از ابتدای شناسایی اولین مورد ابتلا به بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو تا کنون یکهزار و ۶۰۹ مورد بیمار مبتلا در کشور شناسایی و ثبت شده است. از آن زمان تاکنون ۲۰۹ نفر یعنی ۱۳ درصد از جمعیت مبتلا به این بیماری در کشور فوت شده‌اند. در ۱۸ تیر ۱۴۰۱ بهزاد امیری رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفتگو با ایسنا از افزایش آمار مبتلایان به تب کریمه کنگو به ۵۱ نفر در کشور خبر داد که سه نفر آن‌ها فوت شدند. یکی از فوت شدگان علی اکبر باقری از دامپزشکان شاغل در استان کرمان بود که در منطقه رفسنجان در حال انجام وظیفه به این بیماری مبتلا شد.
اما مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی در گفتگو با رسانه‌ها اعلام می‌کند که سالانه ۵۰ تا ۱۵۰ مورد ابتلا به تب کریمه کنگو در کشور داریم. به اعتقاد او، مطمئنا تعداد واقعی مبتلایان نسبت آمار‌های اعلامی بیشتر است. به این دلیل که افراد با داشتن علائمی مانند بدن درد و تب، فکر می‌کنند که به کرونا مبتلا شدند. به گفته مردانی ویروس تب کریمه کنگو با توجه به شرایط بین ۳۰ تا ۵۰ درصد ممکن است موجب مرگ‌ومیر شود.
بیماری بومی، نه نوظهور
بیماری کشنده تب کریمه کنگو یک بیماری مشترک بین انسان و دام است و عامل آن ویروسی است که از طریق نیش کنه به انسان منتقل می‌شود و زمینه بروز تب‌های خونریزی دهنده را در انسان فراهم می‌کند. این بیماری از انسان به انسان هم قابل انتقال است و این روز‌ها به جز در ایران، در کشور‌های همسایه هم شیوع آن گزارش شده است. آیا این مسئله می‌تواند برای مردم کشور مخاطرات جدی ایجاد کند؟
آن‌طو رکه حمید ابراهیم زاده دکتر دامپزشک در گفتگو با انتخاب اعلام می‌کند: سابقه این بیماری به امروز و دیروز باز نمی‌گردد. در کتاب ذخیره خوارزم شاه نوشته جوزجانی شاگر ابن سینا، نام این بیماری آورده شده و راه درمان آن شرح داده شده اشت.
به گفته او، در طب سنتی از گل میخک و ... برای درمان تب کریمه کنگو استفاده میشده است.
ابراهیم زاده اضافه می‌کند: حدود ۶۰ تا ۷۰ سال پیش خانم دکتر سعیدی در انستیتو پاستور همزمان با روس‌ها در ایران روی این بیماری کار می‌کند و نتایج را به دانشگاه هونولولوی هاوایی به‌عنوان بیمارستان مرجع در ارتباط با تب کریمه کنگو ارسال می‌کند.
او می‌گوید: بر خلاف آنچه این روز‌ها مطرح می‌شود و تب کریمه کنگو را بیماری نوظهور می‌دانند، این بیماری یک بیماری بومی در غرب آسیا و آسیای میانه است.
این دامپزشک به تاریخچه شناسایی بیماری در ایران اشاره کرده و عنوان می‌کند: در دهه هفتاد یک خانم و آقای دکتر در شهرکرد به تب کریمه کنگو مبتلا شده و خانم دکتر فوت می‌کند. چون این بیماری در قشر پزشک دیده شد، شاخک‌های وزارت بهداشت حساس می‌شود. پس از آن دکتر مردانی روی این بیماری کار می‌کند، بورس می‌گیرد و در تگزاس دوره می‌بیند.
به گفته او، دام مخزن این ویروس است. این مخزن تقریبا بدون علائم است و در صورتی که ایمونوگلوبین نداشته باشد، یک هفته تب مختصری کرده و در این زمان ترشحات دام شامل خون، ادرار و ... می‌تواند بسیار خطرناک باشد و بیماری را به انسان منتقل کند.
ابراهیم زاده این بیماری را در انسان دارای سه فاز اولیه معرفی می‌کند که علائمی شبیه به آنفلوانزای و کرونا دارد. فاز نخستین بیماری یک فاز انتقالی است، فاز بعدی با خونریزی نقطه‌ای است که گاهی روی پوست کشیده می‌شود و در نهایت وارد فاز سوم و خونریزی هنده می‌شود. سازمان بهداشت جهانی هم سه تعریف برای این بیمای شامل «فرم محتمل»، «فرم ممکنه» و «فرم تایید شده» تعریف کرده است. فرم محتمل مربوط به افرادی است که در منطقه دارای دام حضور دارند.
اگر علائمی داشته باشند، پزشک باید درباره ابتلا به تب کریمه کنگو شک کند. فرم ممکنه وقتی است که همراه با علائمی مثل تب و خونریزی وجود داشته باشد. در اینجا باید شاخک‌های پزشک حساس شود. فرم تایید شده و ثابت شده علائم اپیدمولوژی بالینی و آزمایشگاهی دارد.
او تاکید می‌کند: این ویروس وقتی وارد یک کلونی -در اطراف دام و چراگاه و یا هرچه باشد- شود، تا ۷۵۰ روز باقی می‌ماند.
اثر معکوس سمپاشی
تجویز شایع دامپزشکان برای کنترل تب کریمه کنگو سمپاشی است، اما این دامپزشک تاکید می‌کند که سمپاشی آخرین راه کنترل این بیماری است.
او می‌گوید: این اطلاعاتی که می‌دهند درست نیست. اولین راه کنترل شیوع تب کریمه کنگو پایش است. هر سال باید بررسی شود تا ببینند وضعیت دام، کنه و مرز‌ها به چه صورت است. ورود دام قاچاق به کشور شرایط را دشوار می‌کند البته این پدیده نسبت به یک دهه قبل کاهش یافته است.
ابراهیم زاده عنوان می‌کند: این ویروس سه سیگمنت F و M و L دارد. در این سه تا ممکن است تغییرات جهشی بوجود آید و حدت بیماری‌زایی را بالا ببرد. باید یک برنامه منسجم چند سازمانه بین دامپزشکی و علوم پزشکی و محیط زیست وجود داشته باشد تا دائما این مسئله پایش شود.
او یادآور می‌شود: سمپاشی آخرین مرحله برای مبارزه و کنترل کنه عامل انتقال بیماری است. ما یک دهه قبل در شهرک دام زاهدان سمپاشی کردیم و این کار باعث گسترش بیماری شد، زیرا کنه زنده، لارو و شفیره آن از محل زندگی دام به خانه‌های کارگری منتقل شدند و تماما آنجا را آلوده کردند.
به گفته این دامپزشک، تعدادی از کنه‌ها در زمان سمپاشی از بین می‌روند، اما این حشره به طور کامل از بین نمی‌رود و می‌خواهد از محل سمپاشی شده دور شود به همین دلیل به خانه کارگری می‌روند.
اصلاح فرهنگ، مهمترین راه مقابله با ابتلا
ابراهیم زاده مهمترین راه مقابله با این بیماری را ایجاد فرهنگ عدم استفاده از گوشت تازه معرفی می‌کند. او می‌گوید: استفاده از گوشت تازه یک کار غیر علمی است. گوشت حتما باید ۲۴ ساعت و امعاء و احشا به خصوص کبد (جگر) را باید در دمای یخچالی تا ۷۲ ساعت نگه داریم. تا بعد از مرگ با تغییر درجه اسیدی شدن گوشت، ویروس از بین برود.
او ادامه می‌دهد: راه دیگر این است که کشتار دام قاچاق متوقف شود. کشتار از داخل خیابان‌ها به کشتارگاه‌ها منتقل شود و کارکنان کشتارگاه‌ها هم سیستم خودحفاظتی داشته باشند.
این دامپزشک پایش برای کنترل این بیماری را امری ضروری دانسته و در مرحله آخر سمپاشی را توصیه می‌کند.
بیماری تابستانه به دلیل افزایش فعالیت کنه‌ها
این بیماری کشنده عموما در فصل تابستان بروز می‌کند، اما دلیل آن چیست؟ آراسب دباغ مقدم دامپزشک متخصص بهداشت و کنترل مواد غذایی و عضو کمیته بهداشت عمومی جامعه دامپزشکان ایران در گفتگو با «انتخاب» در این رابطه بیان می‌کند: ناقل این بیماری کنه‌ها هستند و از آنجا که این حشره به‌طور عمده در تابستان فعال می‌شود، این بیماری عموما در این فصل رخ می‌دهد.
او روند ابتلا به تب کریمه کنگو نسبت به سال قبل را افزاینده توصیف کرده و می‌گوید: ما هر سال این بیماری را یک مقدار کمتر یا بیشتر داریم و وضعیت به گونه‌ای نیست که اتفاق غیر عادی در کشور افتاده باشد.
دباغ مقدم درباره دلیل روند افزایشی ابتلا به تب کریمه کنگو عنوان می‌کند: سال گذشته سال خیلی خاصی بود. پارسال تابستان شاهد موج‌های سنگین کرونا بودیم به همین خاطر مسافرت‌ها کاهش پیدا کرد. کشور به شدت درگیر بحث کرونا بود و خیلی از پرسنل مراکز بهداشت متمرکز بر بیماری کرونا بودند به همین دلیل آمارگیری و مبارزه با دیگر بیماری‌ها خیلی کمرنگ شده بود.
او می‌گوید: کاهش فعالیت‌های روزمره و انجام سفر، احتمال گزش توسط کنه یا برخورد با فرآورده‌های دامی را به حداقل رسانده بود. این عوامل در کنترل بیماری بسیار اثرگذار بود. ضمن آنکه شست‌وشوی مرتب دست‌ها فقط بر کرونا تاثیرگذار نبود بلکه هرآنچه بیماری ویروسی و میکروبی هست را کنترل می‌کرد.
چرخه تب کریمه کنگو چگونه است؟
عضو کمیته بهداشت عمومی جامعه دامپزشکان ایران درباره چرخه بیماری تب کریمه کنگو می‌گوید: مخزن ویروس کنه است. کنه، گوسفند و گاو یا برخی حیوانات وحشی که ما کمتر با آن برخورد داریم را نیش می‌زند و ویروس را وارد بدن حیوانات می‌کند. این بیماری در دام علائمی ندارد و به ظاهر دام سالم و فرآورده‌های آن هم سالم است، اما داخل خون آن ویروس هست و ترشحات حیوان آلوده هستند که می‌تواند انسان را مبتلا کند.
او اضافه می‌کند: کنه هم اگر انسان را نیش بزند، این بیماری به انسان منتقل خواهد شد. بیماری از انسان به انسان هم قابل انتقال است. ولی عموما این اتفاق در بیمارستان‌ها رخ می‌دهد.
دباغ مقدم می‌گوید: چند سال پیش در یک بیمارستانی در مشهد، یک انترن پزشکی در جریان مراقبت از یک بیماری که قصاب بود و در حال سقوط از روی تخت بود، مبتلا به بیماری تب کریمه کنگو شد.
به اعتقاد او از لحاظ دامپزشکی خیلی پایش خاصی برای کنترل تب کریمه کنگو نمی‌توان انجام داد، اما باید تمام کشتارگاه‌ها به سردخانه‌های پیش سرد مجهز شوند و گوشت قبل از ورود به بازار مصرف، ۲۴ ساعت در داخل سردخانه یخچال بماند و سپس وارد بازار شود.
عضو کمیته بهداشت عمومی جامعه دامپزشکان ایران عنوان می‌کند: تا هفت یا هشت سال پیش تمام کشتارگاه‌ها مجهز به اتاق پیش سرد نبودند، اما در حال حاضر این امکانات برای آن‌ها فراهم شده است.
او همچنین آموزش به دامداران و خانواده‌های آن‌ها برای ارتباط با دام و تماس با کنه را یکی دیگر از اقداماتی می‌داند که دامپزشکی باید در دستور کار خود قرار دهد ضمن آنکه این مجموعه باید به شهروندان آموزش دهد تا در هنگام مواجه به فرآورده‌های دامی چگونه برخورد کنند.
افزایش مخاطرات با گزارش تب کریمه کنگو در کشور‌های همسایه
در حال حاضر بیماری تب کریمه کنگو فقط در ایران قربانی نمی‌گیرد. این بیماری در عراق هم گزارش شده است. این مسئله چقدر در شیوع بیشتر بیماری در ایران تاثیرگذار خواهد بود؟ دباغ مقدم در این رابطه می‌گوید: این مسئله مخاطرات را بیشتر می‌کند. متاسفانه در کشور‌های همسایه ایران عموما سطح بهداشت پایین‌تر است و بسیاری از بیماری‌های دیگر مثل وبا که وارد کشور شده است، عموما از کشور‌های همسایه می‌آید.
او ادامه می‌دهد: ما مرز‌های گسترده‌ای داریم و شاید پست‌های قرنطینه سفت و سخت عمل نمی‌کنند یا کنترل‌ها درست انجام نمی‌شود. خیلی وقت‌ها دام قاچاق به خصوص از مرز شرقی می‌آید و تا قلب کشور می‌رسد. این مسئله در سنوات قبل هم بوده است که دامی را در اصفهان کشتار کرده‌اند، اما اصل دام از مرز شرقی سیستان و بلوچستان وارد کشور شده بود و عملا این مسئله باعث می‌شود که بیماری تا قلب کشور ما بیاید و در ایران پخش شود.
