سرویس سیاسی «انتخاب»: روزنامه کیهان در مطلبی با عنوان «آقای ظریف دیپلمات باشید انقلابی پیشکش!» به محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان حمله ور شده و دیپلماسی او در سفر به آمریکا را زیر سوال برده است.
ظریف بامداد سه‌شنبه به وقت تهران در نشست شورای روابط خارجی آمریکا حاضر شد و به سوالاتی در خصوص برجام و اوضاع منطقه پاسخ داد. عمده سخنان ظریف در این نشست به لزوم گفتگو با عربستان و رفع تنش با این کشور و کل منطقه و نیز انتقاد از سیاست دولت ترامپ در خصوص برجام معطوف شده بود.
شورای روابط خارجی آمریکا یک اندیشکده و سازمان غیرانتفاعی است که با عضویت تعداد زیادی از وزرای خارجه پیشین این کشور در آن و نیز متخصصان ارشد حوزه بین الملل، تاثیری چشمگیری در تعیین سیاست‌های خارجی ایالات متحده ایفا می‌کند.
از سوی دیگر، دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا قرار است روز ۲۲ اردیبهشت نظر خود درباره برجام را اعلام کند و تعداد زیادی از تحلیلگران اعتقاد دارند احتمال خروج آمریکا از این توافق بالاست. با این وجود، اروپا هنوز حاضر به همراهی آمریکا نشده و از این رو، امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه که در ماه‌های اخیر روابط ویژه و مناسبی با ترامپ برقرار کرده، به واشنگتن رفته است تا بلکه از دل صحبت‌های او و ترامپ، راه حلی برای حفظ برجام به دست آید.
در این شرایط، سفر وزیر خارجه کشورمان به ایالات متحده، اهمیت و رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد. ناگفته پیداست این سفر تلاشی برای اعمال ابزار‌های دیپلماتیک ممکن، برای تشریح مواضع ایران و حفظ برجام و کنار زدن سیاست‌های خصمانه دولت فعلی آمریکا تلقی می‌شود.
در این شرایط، حمله کیهان به ظریف، ابعاد ویژه تری به خود می‌گیرد.
۱. حمله به وزیر خارجه کشور آن هم در شرایط ویژه‌ای که او در آمریکا تمام تلاش خود را به کار برده تا از حقانیت ایران، پایبندی کشورمان به تعهدات بین المللی و نیز اثبات بی تعهدی طرف مقابل استفاده کند، حتی با سیاست‌های خود کیهان – دست کم سیاست‌هایی که بار‌ها آن را در مورد مسئولین حوزه‌های دیگر مانند حوزه نظامی اعلام کرده - نیز در تناقض است. به طور مثال این روزنامه حتی در زمانی که ظریف پیش از حصول توافق هسته‌ای در سال ۹۲، مشغول مذاکره با غرب بود اظهارات روحانی مبنی بر اینکه «دولت با یک خزانه خالی و انبوه بدهکاری روبه‌رو است» را «پشت پایی که شب مذاکره روحانی به ظریف زد! » تعبیر کرد.
اگر آن روز ظریف در حال مذاکره با غرب بر سر برجام بود امروز هم او در تلاش برای حفظ موقعیت بین المللی ایران، و اثبات بدعهدی طرف مقابل و حفظ همان برجام است. در این شرایط، حال حمله کیهان به وزیر خارجه کشورمان، آن هم با شدیدترین الفاظ را – با توجه به منطقی که خود این روزنامه دارد – چگونه می‌توان توجیه کرد؟
۲. فارغ از کلیدواژه‌های همیشگی این روزنامه که از آن بار‌ها برای حمله به دیپلمات‌های دولت روحانی استفاده کرده، انتقادات کیهان در خصوص اظهارات اخیر ظریف، به دو موضوع خلاصه می‌شود. یکی صحبت‌های وزیر خارجه کشورمان درباره لزوم دوری از تنش در منطقه که کیهان آن را «تأسف برانگیز»، «منفعلانه» و «پذیرش اتهام» خوانده است. کیهان جملات ظریف مبنی بر اینکه «ما برای مستثنا کردن یکدیگر و تبدیل شدن به قدرتمندترین در منطقه، منطقه را نابود کرده‌ایم. باید این روند را متوقف کنیم. به شما می‌گویم که ایران آماده این کار است» را «در یک کفه ترازو قرار دادن» ایران و عربستان و «در حقیقت پذیرش اتهام آمریکا و انگلیس و فرانسه (حامیان و تجهیزکنندگان تروریسم در منطقه) و آل‌سعود (گماشته و نوچه نظام سلطه و گاو شیرده ترامپ) مبنی بر نقش ایران در بی‌ثبات کردن منطقه» خوانده است.
دومین انتقاد به پیشنهاد ظریف درباره ایجاد «منطقه قدرتمند به جای قدرتمندترین بودن در منطقه» بازمی گردد. این پیشنهاد را ظریف، پیش از این نیز بار‌ها مطرح کرده بود. از نظر کیهان این پیشنهاد «خلاف منافع ملی» و «بی توجهی به چشم انداز ۲۰ ساله» محسوب می‌شود که در آن تصریح شده باید در افق ۱۴۰۴ قدرت اول منطقه باشیم.
مواضع کیهان در موارد گفته شده، ناشی از یک تصور اشتباه است و آن اینکه به گمان همفکران این روزنامه، اولا «قدرت اول منطقه» بودن با «منطقه قدرتمند «بودن در تعارض است و دیگر اینکه گویا کیهان، مفهوم «قدرت اول» را صرفا در حوزه نظامی جستجو می‌کند.
در پاسخ باید توجه کرد که اولا تقویت «منطقه قدرتمند»، هیچچ تعارضی با «قدرت اول منطقه بودن» ندارد. در واقع «منطقه قدرتمند» با تعامل قدرت‌های منطقه و رفع تنش بین آن‌ها و مقابله با سیاست‌های تحمیلی قدرت‌های فرامنطقه‌ای بستگی دارد. با این فرض، منطقه قدرتمند نه تنها تعارضی با قدرت‌ها ندارد بلکه به قدرت‌های منطقه‌ای نیازمند است. در واقع اظهارات ظریف صرفا به معنای کنار گذاشتن تنش‌های غیرضروری بین قدرت‌های منطقه‌ای است که انرژی این قدرت‌ها را تحلیل برده و آسیب پذیری منطقه در مقابل قدرت‌های فرامنطقه‌ای و جهانی را افزایش می‌دهند.
بر خلاف ادعای کیهان، این موضوع هرگز به معنای پذیرش اتهامات غربی‌ها به ایران در خصوص رفتار منطقه‌ای کشورمان نیست. ظریف نه تنها هرگز در هیچ برهه‌ای چنین اتهام نادرستی را نپذیرفته بلکه بار‌ها و بار‌ها =- از جمله در همین سفر اخیر به آمریکا – از نقش موثر و سازنده ایران در منطقه، علت حضور ایران در سوریه به دعوت دولت قانونی این کشور و نیز نقش کشورمان در از میان بردن گروه تروریستی داعش دفاع کرده است. طبیعتا با هیچ منطقی، انتقاد از سیاست‌های تنش زا و بحران آفرین میان ایران و عربستان، و اعلام آمادگی برای دوری جستن از این سیاست ها، همچنان که دولت روحانی در سال اخیر بار‌ها این موضع را تکرار و آن را دنبال کرده است – به معنای پذیرش اتهامات غرب علیه ایران نیست.
از طرفی، با همین استدلال‌های بالا، این برداشت اشتباه که اظهارات ظریف درباره «منطقه قدرتمند» با «چشم انداز ۲۰ ساله» در تعارض است نیز اشتباه است. رقابت‌های منطقه‌ای در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، علمی و ... تعارضی با همکاری دولت‌های منطقه علیه دخالت‌های فرامنطقه‌ای ندارد. به عکس، رقابت‌های اینچنینی با فرمول «برد - برد» به تعالی کل منطقه از نظر اقتصادی و نیز تاثیرگذاری در فرآیند‌های جهانی کمک می‌کند نه تضعیف آن.
به نظر می‌رسد آنچه روزنامه کیهان و حسین شریعتمداری، مدیرمسئول آن به عنوان «اصول دیپلماسی» پیش روی خود قرار داده اند زمین تا آسمان با دیپلماسی در دنیای واقعیت تفاوت دارد. حرف کیهان و همفکرانش این است پیروزی ایران در هر حوزه ای، صرفا با شکست رقبا یا «دشمنان» منطقه‌ای از جمله عربستان و آمریکا و بسیاری از کشورهای منطقه به دست می‌آید و لاغیر؛ که به طور طبیعی هیچ گاه چنین موضوعی با دیپلماسی سازگاری نخواهد داشت؛ در حالی که دیپلماسی ظریف، دعوت به تعامل، ضمن حفظ قدرت ایران است. نمونه‌ای از دیپلماسی مورد نظر کیهان و همفکرانش در دولت محمود احمدی نژاد در حال پیاده سازی بود که نتیجه آن، سقوط اقتصادی کشور، اعمال تحریم‌های بیشتر، و افزایش دشمنان منطقه‌ای و جهانی ایران بود. قابل تامل است که این سیاست حتی کشورهای روسیه و چین را هم نتوانست همراه ایران کند تا جایی که این کشورها در فاصله سال های 85 تا 89 در دولت احمدی نژاد، به 6 قطعنامه تحریمی شورای امنیت علیه ایران، رای مثبت - و نه حتی ممتنع - دادند.
