سرویس تاریخ «انتخاب»/امیرحسین جعفری:
در مرور تحولات سال 57 به مرداد ماه که می‌رسیم، آتش انقلاب تند‌تر می‌شود. از جمله در شهر اصفهان که نام آن در مرداد 57 بسیار شنیده می‌شود. خیابانی در اصفهان نیز وجود دارد که یادآور آن وقایع و شروع حکومت نظامی است. خیابان 5 رمضان که نام آن مربوط به وقایع 5 رمضان سال 57 است. روزنامه‌ها از این روز به عنوان بلوای اصفهان یاد می‌کنند. روزنامه کیهان در تاریخ 21 مرداد 57 با تیتر‌های «تظاهرات مسلحانه و حکومت نظامی در اصفهان»، «تظاهرات با هر تعداد به شدت سرکوب می‌شود»
«۴ مهاجم کشته و ۵ مامور مجروح شدند» و«تظاهرکنندگان ده‌ها بانک و هتل و سینما را در اصفهان آتش زدند» به این اتفاق اشاره کرد. این اتفاق ناشی از برخی رفتار‌های تند ساواک در اصفهان از جمله دستگیری آیت الله طاهری در دهم مرداد همان سال بود. آیت الله طاهری، چهره‌ی انقلابی شهر اصفهان محسوب می‌شد که در تیر ماه 57 از تبعید به شهر خود بازگشت و با استقبال وسیع مردم اصفهان مواجه شد. سخنرانی‌های آیت الله طاهری، ساواک را تحریک به برخورد بیشتر کرد و خانواده زندانیان سیاسی و نیرو‌های انقلابی با تحصن در خانه آیت الله خادمی، به این موضوع اعتراض کردند. یک روز پس از دستگیری آیت الله طاهری، سرتیپ مصطفایی رئیس شهربانی در نامه‌ای محرمانه برای سرلشکر ناجی از وی درخواست کرد بخشی از نیروی پرسنلی ارتش به عنوان قوای کمکی در اختیار شهربانی اصفهان قرار گیرد تا بتوانند با اغتشاش‌های احتمالی در شهر، مقابله کنند.
تقوی رئیس ساواک اصفهان نیز خواستار گشت مسلح شبانه در اصفهان بود و در همکاری با سرلشکر ناجی شد. این روند ادامه یافت تا 20 مرداد 1357، مردم متحصن از خانه آیت الله خادمی به سوی مناطق مختلف شهر رفته و در خیابان 5 رمضان کنونی با نیرو‌های ارتش درگیر شدند که منجر به شهادت تعدادی از متحصنین شد. پس از این واقعه حکومت نظامی با شدت زیادی در اصفهان برقرار شد.
روزنامه کیهان در روز 21 مرداد می‌نویسد:
مقررات اعلان حکومت نظامی
«طرح مربوط به مقررات اعلان حکومت نظامی در ۱۶ اسفند ماه ۱۳۲۹ بر اساس ماده واحد‌های به شرح زیر به تصویب رسید.
ماده واحده دولت نمی‌تواند جز در مواقع فوق‌العاده که ضرورت ایجاب کند اعلان حکومت نظامی بدهد و آنهم باید با تصویب مجلس شورایملی و مجلس سنا باشد. اگر وقتی در جائی ضرورت فوری ایجاب کره دولت می‌تواند آنرا اعلام کند ولی باید در ظرف یکهفته پیشنهاد آنرا با ذکر علت بمجلس شورای ملی و مجلس سنا بدهد و موافقت آنانرا به خواهد. مجلسین بمحض پیشنهاد دولت هر یک جلسه فوق‌العاده تشکیل و تصمیم خود را اعلام می‌دارند. مدت حکومت نظامی نیز باید در اعلان معین گردد و تمدید آن اگر لازم شود محتاج به اجازه جدید است تبصره - اعلان حکومت نظامی در مدت انتخابات اکیدا ممنوع است. »
در ادامه کیهان به سابقه حکومت نظامی اشاره کرده است:
سابقه حکومت نظامی در ایران
«مقررات حکومت نظامی که از دیشب در اصفهان برقرار شد دومین حکومت نظامی است که در سال‌های اخیر در این شهر برقرار می‌شود در زمستان سال ۱۳۳۲ شمسی نیز حکومت نظامی در اصفهان برقرار شد که در تاریخ ۳۳/۱۲/۱۲ بمدت یکماه تمدید شد. طولانی‌ترین حکومت نظامی در تهران برقرار شد که حدود سه سال و نیم بطول انجامید حکومت نظامی بار‌ها تمدید شد و بحث‌های موافق و مخالفی در مجلس بوجود آورد. حکومت نظامی که از اواسط سال ۲۲ آغاز شده بود تا ۱۵فروردین ٣٦ به طول انجامید. در ۱۵ خرداد سال ٤٢ نیز در تهران و چند شهر دیگر از جمله شیراز و قم حکومت نظامی برقرار شد که تا ۳۰ مهر همین سال بمدت چهار ماه و نیم ادامه داشت. در بهمن ماه ۳۲ در شیراز حکومت نظامی برقرار شد که چند ماه ادامه داشت. در مرداد ١٣٤ در چند منطقه حکومت نظامی بوجود آمد از جمله پالایشگاه نفت کرمانشاه راه آهن سراسری و پل‌ها و شهر‌های آبادان آغاجاری، ماهشهر خرمشهر گچساران هفتگل و لالی مسجد سلیمان»
خبرگزاری پارس نیز از اصفهان گزارش می‌دهد:
« اصفهان - خبرگزاری پارس از روز پنجشنبه عده‌ای خرابکار در خیابان‌های شهر دست به تظاهرات ضد ملی زدند و به مؤسسات عمومی و مغازه‌ها بانک‌ها و سینما‌ها حمله کردند در این حملات قسمتی از هتل شاه عباس به آتش کشیده شد و شیشه‌های چندین مغازه را شکسته و به چند شعبه بانک و چند سینما آسیب‌های زیاد وارد آمد خرابکاران تعدادی اتومبیل‌های شخصی را آتش زدند و درخت‌ها را قطع کردند ماموران آتش نشانی که برای خاموش کردن آتش مؤسسات مختلف آمده بودند با چوب و چماق و سنگ مورد حمله خرابکاران قرار گرفتند و چهارده تن از آنان هنگام فرو نشاندن آتش زخمی شدند و چند اتومبیل آتش نشانی آتش‌زده شد. ماموران انتظامی برای برقراری نظم و جلوگیری از خرابکاری‌ها وارد عمل شدند و در برخوردهائی که روی داد چهار تن از خرابکاران کشته و هفت تن دیگر زخمی شدند ۵ تن از ماموران انتظامی هم بضرب گلوله‌های خرابکاران زخمی شدند و نزدیک به ٤٠ تن از ماموران انتظامی نیز بر اثر پرتاب سنگ و مواد آتش‌زا از سوی خرابکاران زخم برداشتند. بر اثر استدعای مقامات محلی از دیروز بدستور دولت مقررات حکومت نظامی در اصفهان اعلام شد و تیمسار سرلشگر ناجی فرمانده مرکز توپخانه و موشک‌ها بعنوان فرماندار نظامی اصفهان و حومه انتخاب شد. »
مطبوعات تا چند روز بعد از این حادثه درگیر اصفهان بودند. روز 23 مرداد، داریوش همایون، وزیر اطلاعات و جهانگردی، درباره این واقعه می‌گوید:
« داریوش همایون در باره چگونگی تظاهرات اخیر اصفهان گفت: اتومبیل‌هایی که در این تظاهرات آتش‌زده شد مال مردم بود و این گروهی که در تظاهرات شرکت داشتند در مقابل جمعیت یک میلیون نفری اصفهان هیچ است و فقط عده‌ای اخلالگر و فریب خورده یا ضد ملی بودند که سبب آشوب شدند همایون در مورد مصادفه بودن این تظاهرات با ماه مبارک رمضان و لزوم تشکیل اجتماعات مذهبی در این ماه: گفت مردم در برقراری مراسم مذهبی آزادند و براساس احساسات مذهبی که در دولت و مردم وجود دارد تشکیل اجتماعات مذهبی همواره تشویق شده و تسهیلاتی نیز برای آنان فراهم آمده است ولی اگر گروه‌های کوچکی بخواهند از این تظاهرات و ابراز احساسات مذهبی سوم استفاده کنند و مسجد یا زیارتگاه مردم را میدان فعالیت‌های خرابکارانه خود قرار دهند این موضوعی است که مردم باید از آن جلوگیری کنند و البته از دولت هم هر کمکی بخواهند دریغ نخواهد کرد. »
در این بین خبر جالبی نیز درباره اصفهان مخابره می‌شود که گویای تغییرات وسیع در این شهر است؛ در خبری کوتاه از اصفهان به تعطیلی کازینوی ملکشهر اشاره شده است. ملکشهر امروز یکی از محله‌های شمالی اصفهان است.
اصفهان خبرنگار کیهان-
«با صدور رأی دادگاه کازینوی ملکشهر تعطیل می‌شود. مسؤولان شرکت عمران ملکشهر با تسلیم دادخواستی به دادگستری علیه اداره‌کنندگان کازینوی ملکشهر اعلام جرم کرده و از دادگاه تعطیل کازینو را درخواست کرد ماند.
شاکیان مسؤولان عمران ملکشهر در دادخواست خود مدعی شد ماند که برخلاف هدف اصلی عمران ملک شهر که مجموعه تفریحی جهت رفاه عمومی ایجاد کرده و آنرا برای ایجاد تفریحات سالم واگذار نموده‌اند، مستأجرین که یک شرکت انگلیسی است اقدام به ایجاد کازینو و قمارخانه کردماند در این داد خواست همچنین گفته شده که چون این کار بر خلاف مقصود عالی و انسانی مؤسسنین ملکشهر بوده است و به ویژه همجواری کازینو با مسجد با شکوهی که برای عبادت ساخته شده بر خلاف شئون و مذهب اسلامی است تقاضای صدور رأی دادگاه برای تعطیل کازینو را دارند.
سازمان عمران ملکشهر در اواخر سال ۲۵۳۵ قسمتی از مجتمع جهانگردی ملکشهر را بمنظور تأسیس باشگاه تفریحات سالم و مرکز فرهنگی و هنری واگذار نمود ولی بر خلاف قرار داد فیمابین در این مرکز یک کازینو احداث شد که علاوه بر اهالی اصفهان پاتوق گروهی از ثروتمندان تهران شده بود که برای بازی در این کازینو با هواپیما به اصفهان آمده و پس از قمار به تهران باز می‌گشتند/
خبرنگار کیهان در اصفهان می‌افزاید: شرکت با سابقه انگلیسی در کار اداره قمار خانه و کازینو در دو سال گذشته در حدود ہی مرد و زن انگلیسی برای اداره کازینو به اصفهان آورده بود. در آمد این کازینو به ۸ تا ۹ میلیون تومان در شب می‌رسید و هر هفته گروه خاصی از تهران فقط برای بازی در این کازینو با هواپیما به اصفهان می‌آمدند. »
پس از پایان تنش‌های 5 رمضان در اصفهان، این شهر به مسیر خود ادامه داد و تمامی شهر از جمله بازار، همواره درگیر تنش با ارتش و ساواک بودند. حکومت نظامی در اصفهان نیز دوامی نیاورد و سردسته های آن از جمله ناجی و تقوی نیز بعد از انقلاب اعدام شدند.
