مهاجرت استارتاپ‌ها و نیروهای متخصص این حوزه به علت محدودیت های اینترنتی و اقتصادی و برخی محدودیت های اجتماعی و فردی آینده مبهمی را در پیش روی خدمات الکترونیک و این سبک از اشتغال جوانان قرار داده است. در یکسال اخیر نیز به علت بحران‌های جاری در کشور مهاجرت استارتاپ‌ها روند رو به رشدی به خود گرفته است.
به گزارش «انتخاب»؛ به جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با مانوئل اوهانجانیانس، مدیر و موسس استارتاپ ایسمینار، که طی یکسال اخیر به کشور ارمنستان مهاجرت کرده است؛ در ادامه مشروح آن را می خوانیم:
• وضعیت مهاجرت استارتاپ ها را چگونه ارزیابی می کنید و این روند تا چه حد در سال اخیر افزایشی بوده است؟
من این کلمه را اینگونه برای خودم تشریح می‌کنم؛ ما یک مهاجرت کسب و کار‌های استارتاپی داریم، یک مهاجرت متخصصین استارتاپی داریم. مهاجرت هر دو روند افزایشی دارند و بیشتر هم می‌شوند. استارتاپ‌ها ناگزیر‌اند که برای توسعه جغرافیایی و مقایس‌پذیری خودشان مهاجرت کنند. طبیعت و ماهیت یک استارتاپ یعنی یک بیزینس و کسب و کار وقتی که در یک اقتصاد بسته کار می کنیم که از هر دو طرف هم از داخل و از خارج تحریم و فیلتر هستیم، پس ناگزیریم برای توسعه کسب و کار مهاجرت کنیم. به خصوص اگر کسب وکاری باشد که حوزه آن نیاز به بازار های متنوع داشته باشد. بازار مسقفی مثل بازار 80 میلیونی ایران شاید برای آن کوچک باشد. متخصصین استارتاپی که مهاجرت می‌کنند، بحث کسب و کار و اقتصاد نیست. هر فرد بر اساس اهداف خود در زندگی مهاجرت می‌کند که تعداد آن‌ها زیاد است. 50 الی 60 درصد متخصصین استارتاپی یا مهاجرت کرده اند و یا به مهاجرت فکر می‌کنند. اهدافی مثل آزادی اجتماعی و مدنی و ثبات اقتصادی در این بین موثر است.
• تجربه شخصی شما از مهاجرت استارتاپ ها چیست؟ به چه علت مهاجرت کردید؟
من به عنوان مدیرعامل یک استارتاپ همانطور که در سوال قبل هم گفتم باید از دو جنبه مهاجرت من بررسی شود. البته من مهاجرت کلی نکردم و برنامه بلندمدت من برای مهاجرت به کشور دیگریست اما برای ایجاد پیش زمینه و مهک زدن خودم گزینه ای را انتخاب کردم که نزدیک و قابل برگشت باشد. عملا یک تغییر لوکیشن در کار من انتخاب افتاد و از ایران به ارمنستان رفتم که دلایل شخصی و دلایل اقتصادی در آن دخیل بود. بحث خانوادگی نیز در این ماجرا نقش داشت و تصمیم گرفتیم به خاطر محدودیت هایی که در کشور وجود دارد و برای آینده خانواده تصمیم گرفتیم از کشور مهاجرت کنیم. با توجه به اینکه ارمنستان از نظر زبان با ما مشترک است، گزینه بدی نبود. به هر حال ما به ارمنستان رفتیم و تجربه های لازم را کسب کردیم؛ البته تجربه ارمنستان چندان موفق نبود چون ارمنستان تفاوت چندانی با ایران ندارد و آنجا نیز محدودیت‌های خاص خود را داشت، از نظر فردی هم با توجه به اینکه یک سری پیش نیاز‌ها موجود نبود، تصمیم گرفتیم که تغییر لوکیشن را متوقف کنیم و به گزینه بعد فکر کنیم.
• آیا عاملی می تاوند باعث بازگشت این استرتاپ ها باشد و در کشور های مقصد چه امتیازات بیشتری از ایران به آن ها داده می شود؟
عاملی که باعث بازگشت استارتاپ ها می شود همان چیز هاییست که محدودیت ایجاد کرده است. آنچه محدودیت برای استارتاپ ایجاد کرده از جمله تحریم ها اگر برداشته شود بازگشت استارتاپ ها امکان پذیر است. آزادی های مدنی و اجتماعی نیز از نظر شخصی برای بازگشت متخصصین مهم است. برای کسب و کار هم اگر بازار ها باز باشند و آشتی بین المللی صورت بگیرد. موانع مالیاتی نیز مانع بزرگ توسعه کسب و کار است. در این شرایط سرمایه گذار خطرپذیر هم علاقه خود را برای سرمایه گذاری در استارتاپ ها از دست می دهد. نتیجتا استارتاپ ترجیح می دهد به محیط دیگری برود تا در محیط کم ریسک تری کار خود را ادامه دهد.
• مهاجرت استارتاپ ها تا چه حد و در چه حوزه هایی به زیان کشور است؟ادامه این روند و تعطیلی استارتاپ ها در ایران به کجا ختم می شود؟
استارتاپ ها موتور محرک اقتصاد دیجیتال هستند. اگر آن ها نباشند اقتصاد دیجیتال وجود ندارد. بزرگترین تغییر لایف استایل مردم را در ایران از طریق تاکسی های اینترنتی و خرید های آنلاین و آموزش آنلاین شاهد هستیم که موجب شده مردم شیوه ی یادگیری، خرید کردن، سفر کردن و رفتار هایشان تغییر کند. همه این ها کمک کرده است که اقتصاد، اشتغال، تولید ارزش و مسائل دیگر تاثیر بگذارد. اگر بخواهیم استارتاپ ها را به دلایل غیراقتصادی محدود کنیم، مطمئنا به ضرر کسب و کار ها تمام می شود و مسیر دیگری برای اشتغال زایی و توسعه فردی انتخاب می کنند. ادامه روند تعطیلی استارتاپ ها در ایران از بین رفتن امید جوانان، مهاجرت جوانان و تیم های کسب و کار را بیشتر می کند و آینده به نظر من آینده خوبی نیست.
محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزش، درباره افزایش مهاجرت نخبگان و نفرات اول کنکور گفت: ما الان با دو گروه از مهاجرت نخبگان در سطح آموزشی مواجه هستیم، یک گروه هستند که از دوران دانش‌آموزی دنبال مهاجرت هستند و شرایط مالی و تحصیلی لازم را نیز دارند. یک بخش هم از کنکور به بعد است. مهاجرت نفرات اول کنکور همیشه وجود داشته است، اما با توجه به وضعیت آموزشی و اقتصادی و سیاسی فعلی، مهاجرت نخبگان از نظر سنی پایین آمده و گسترش بیشتری پیدا کرده است.
