زهرا فروتن، کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل: ۱- تد رابرت گر استاد علوم سیاسی دانشگاه مریلند و نویسنده کتاب معروف چرا انسان‌ها شورش می‌کنند، نظریه معروفی دارد به نام محرومیت نسبی. او در این نظریه به احساس محرومیت شهروندان به دلیل تفاوت ملموس بین توانایی‌های ارزشمند (داشته‌ها) و انتظارات ارزشمند (خواسته‌ها) اشاره می‌کند و معتقد است چنان چه در راه دستیابی به اهداف و خواسته‌های افراد مانعی ایجاد شود، منجر به درک محرومیت شده و فرد یا افراد محروم به عوامل محروم کننده خود جهت رفع این نابرابری، آسیب وارد می‌کنند. رابرت گر به ذهنی بودن حس محرومیت تاکید اساسی دارد و می‌گوید درک تفاوت میان انتظارات و توانایی‌های افراد، می‌تواند به دلیل مقایسه وضعیت فعلی افراد با گذشته خود باشد. به عبارت دیگر در شرایطی که شهروندان احساس کنند امتیازی حق مسلم آنهاست و به هر دلیلی از آن‌ها دریغ می‌شود و یا این که امتیاز و شرایطی در گذشته اختیار آنان بوده و به هر دلیلی از آن‌ها گرفته می‌شود (مانند شروع بحران اقتصادی پس از چندین سال رونق اقتصادی)، به خشونت و پرخاشگری روی می‌آورند.
۲- آمار و ارقام رسمی در ایران از ضریب نفوذ اینترنت به بیش از ۸۶ درصد جمعیت (در سال ۹۷) حکایت دارد. آماری که بر اساس جمعیت ایران، به استفاده بیش از ۷۱ میلیون شهروند ایرانی از خدمات اینترنت اشاره می‌کند. بدون تردید بخش اصلی استفاده از فضای مجازی در ایران به شبکه‌های اجتماعی اختصاص دارد که در یک دهه اخیر در میان همه اقشار ایران از محبوبیت زیادی برخوردار هستند. بر اساس آمارِ منتشر شده از مرکز آمار ایران ۸۸.۵ درصد کاربران ایرانی در واتساپ و ۶۸ درصد در اینستاگرام عضویت دارند و در این آمار به سایر شبکه‌های مجازی اشاره‌ای نشده است. این شبکه‌ها سهم اصلی را در پیوند مردم ایران با یکدیگر و همین طور با شهروندان سایر کشورها را داشته است.
۳- از زمان روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی و با وجود وعده‌های اولیه‌ای که او در تبلیغات ریاست جمهوری داده بود، فضای مجازی با محدودیت‌های زیادی روبرو شد. کاهش سرعت اینترنت، محدود سازی شبکه‌های اجتماعی محبوب مانند اینستاگرام و واتساپ و در نهایت جدی شدن طرح صیانت از فضای مجازی در این دوران اتفاق افتاد. اگرچه که طرح صیانت و قطع ارتباطات مجازی هنوز به صورت کامل تحقق پیدا نکرده است، اما آنچه از صحبت‌های وزیر ارتباطات و نمایندگان مجلس بر می‌آید، اراده‌ای مصمم برای اجرای آن وجود دارد. بر خلاف دولت حسن روحانی و وزیر جوان ارتباطات آن که بر دفاع از حقوق شهروندان در دسترسی بر فضای مجازی تاکید داشتند، بعید نیست که به زودی آنچه که تحت عنوان طرح صیانت از فضای مجازی و یا اینترانت ملی، مد نظر چهره‌های تندروی اصولگراست به واقعیت بپیوندد و عملا ارتباط کاربران ایرانی با دنیای مجازی قطع شود و تنها سایت‌های مورد تایید دستگاه‌های مربوطه که مورد علاقه اکثر شهروندان نیست در دسترس قرار گیرند.
۴- اگر چه نظریه محرومیت نسبی رابرت گر بیشترین کاربرد را در حوزه محرومیت‌های اقتصادی داشته و اعتراضاتی که ریشه اقتتصادی داشته اند بر اساس آن تحلیل شده اند، اما نمی‌توان این نظریه را تنها به این حوزه تقلیل داد. حس محرومیت شهروندان از قطع ارتباطات جهانی و فضای مجازی، آن هم در شرایطی که آن را -اگرچه نه به صورت کامل- تجربه کرده اند می‌توان در قالب نظریه محرومیت نسبی تحلیل و توصیف کرد. اگرچه نگارنده به آمار نظرسنجی‌های محرمانه‌ای که در مورد محدودیت اینترنت انجام شده است دسترسی ندارد، اما به راحتی از واکنش‌های صورت گرفته کاربران در شبکه‌های فیلتر شده مجازی و گفتگو در فضا‌های دانشگاهی می‌توان میزان نگرانی و خشم پنهان شده در جامعه را در صورت محرومیت‌های جدی مجازی مشاهده کرد. تدرابرت گر در نظریه اش تاکید دارد هرچه اختلاف بین توانایی‌ها و انتظارات بیشتر باشد؛ محرومیت بیشتر و خشم حاصله که به دنبالش با آسیب رساندن به عامل منبع محرومیت درصدد جبران هستند سنگین‌تر و شدیدتر خواهد بود. به صورت طبیعی هر مخاطبی با این توضیحات نظریه، این سوال را خواهد پرسید که میزان خشم احتمالی از محرومیت شهروندان و واکنش‌های احتمالی پس از آن را چطور می‌تواند دریافت و محاسبه کرد. پاسخ ساده است. از نظرسنجی‌های محرمانه‌ای که بعید است دستگاه‌های متولی تا به حال انجام نداده باشند. چنان چه فرض را بر این بگذاریم که تا به حال نظرسنجی‌ای در این مورد اتفاق نیفتاده است، پیشنهاد می‌شود حتما پیش از قطع عملی ارتباطات شهروندان از فضای مجازی این اقدام صورت پذیرد تا مسئولان ابعاد مختلف این اقدام را با مشورت با جامعه شناسان و روانشناسان بزرگ کشور بسنجند و در تصمیم خود لحاظ کنند.
منع و محرومیت شهروندان از فضایی که تا به حال در اختیار آنان بوده است و بستر بسیاری از ارتباطات و حتی فعالیت‌های اقتصادی و معیشتی خود را بر آن قرار داده اند، عملا به معنی حذف آنان از دنیای مجازی و اجبار حضور در دنیای محدود دیگری ست که جایگرین دنیای مجازی نخواهد بود. در دوره‌ای که تحولات علمی و ارتباطی سال به سال سرعتی دو چندان پیدا می‌کنند، محروم کردن مردم از این تحولات به بهانه صیانت فقط و فقط عمق شکاف‌های ایجاد شده را بیشتر می‌کند. محرومیت‌هایی که جامعه به صورت ذهنی به آن باور پیدا کرده است.
زهرا فروتن، کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل: ۱- تد رابرت گر استاد علوم سیاسی دانشگاه مریلند و نویسنده کتاب معروف چرا انسان‌ها شورش می‌کنند، نظریه معروفی دارد به نام محرومیت نسبی. او در این نظریه به احساس محرومیت شهروندان به دلیل تفاوت ملموس بین توانایی‌های ارزشمند (داشته‌ها) و انتظارات ارزشمند (خواسته‌ها) اشاره می‌کند و معتقد است چنان چه در راه دستیابی به اهداف و خواسته‌های افراد مانعی ایجاد شود، منجر به درک محرومیت شده و فرد یا افراد محروم به عوامل محروم کننده خود جهت رفع این نابرابری، آسیب وارد می‌کنند. رابرت گر به ذهنی بودن حس محرومیت تاکید اساسی دارد و می‌گوید درک تفاوت میان انتظارات و توانایی‌های افراد، می‌تواند به دلیل مقایسه وضعیت فعلی افراد با گذشته خود باشد. به عبارت دیگر در شرایطی که شهروندان احساس کنند امتیازی حق مسلم آنهاست و به هر دلیلی از آن‌ها دریغ می‌شود و یا این که امتیاز و شرایطی در گذشته اختیار آنان بوده و به هر دلیلی از آن‌ها گرفته می‌شود (مانند شروع بحران اقتصادی پس از چندین سال رونق اقتصادی)، به خشونت و پرخاشگری روی می‌آورند.
۲- آمار و ارقام رسمی در ایران از ضریب نفوذ اینترنت به بیش از ۸۶ درصد جمعیت (در سال ۹۷) حکایت دارد. آماری که بر اساس جمعیت ایران، به استفاده بیش از ۷۱ میلیون شهروند ایرانی از خدمات اینترنت اشاره می‌کند. بدون تردید بخش اصلی استفاده از فضای مجازی در ایران به شبکه‌های اجتماعی اختصاص دارد که در یک دهه اخیر در میان همه اقشار ایران از محبوبیت زیادی برخوردار هستند. بر اساس آمارِ منتشر شده از مرکز آمار ایران ۸۸.۵ درصد کاربران ایرانی در واتساپ و ۶۸ درصد در اینستاگرام عضویت دارند و در این آمار به سایر شبکه‌های مجازی اشاره‌ای نشده است. این شبکه‌ها سهم اصلی را در پیوند مردم ایران با یکدیگر و همین طور با شهروندان سایر کشورها را داشته است.
۳- از زمان روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی و با وجود وعده‌های اولیه‌ای که او در تبلیغات ریاست جمهوری داده بود، فضای مجازی با محدودیت‌های زیادی روبرو شد. کاهش سرعت اینترنت، محدود سازی شبکه‌های اجتماعی محبوب مانند اینستاگرام و واتساپ و در نهایت جدی شدن طرح صیانت از فضای مجازی در این دوران اتفاق افتاد. اگرچه که طرح صیانت و قطع ارتباطات مجازی هنوز به صورت کامل تحقق پیدا نکرده است، اما آنچه از صحبت‌های وزیر ارتباطات و نمایندگان مجلس بر می‌آید، اراده‌ای مصمم برای اجرای آن وجود دارد. بر خلاف دولت حسن روحانی و وزیر جوان ارتباطات آن که بر دفاع از حقوق شهروندان در دسترسی بر فضای مجازی تاکید داشتند، بعید نیست که به زودی آنچه که تحت عنوان طرح صیانت از فضای مجازی و یا اینترانت ملی، مد نظر چهره‌های تندروی اصولگراست به واقعیت بپیوندد و عملا ارتباط کاربران ایرانی با دنیای مجازی قطع شود و تنها سایت‌های مورد تایید دستگاه‌های مربوطه که مورد علاقه اکثر شهروندان نیست در دسترس قرار گیرند.
۴- اگر چه نظریه محرومیت نسبی رابرت گر بیشترین کاربرد را در حوزه محرومیت‌های اقتصادی داشته و اعتراضاتی که ریشه اقتتصادی داشته اند بر اساس آن تحلیل شده اند، اما نمی‌توان این نظریه را تنها به این حوزه تقلیل داد. حس محرومیت شهروندان از قطع ارتباطات جهانی و فضای مجازی، آن هم در شرایطی که آن را -اگرچه نه به صورت کامل- تجربه کرده اند می‌توان در قالب نظریه محرومیت نسبی تحلیل و توصیف کرد. اگرچه نگارنده به آمار نظرسنجی‌های محرمانه‌ای که در مورد محدودیت اینترنت انجام شده است دسترسی ندارد، اما به راحتی از واکنش‌های صورت گرفته کاربران در شبکه‌های فیلتر شده مجازی و گفتگو در فضا‌های دانشگاهی می‌توان میزان نگرانی و خشم پنهان شده در جامعه را در صورت محرومیت‌های جدی مجازی مشاهده کرد. تدرابرت گر در نظریه اش تاکید دارد هرچه اختلاف بین توانایی‌ها و انتظارات بیشتر باشد؛ محرومیت بیشتر و خشم حاصله که به دنبالش با آسیب رساندن به عامل منبع محرومیت درصدد جبران هستند سنگین‌تر و شدیدتر خواهد بود. به صورت طبیعی هر مخاطبی با این توضیحات نظریه، این سوال را خواهد پرسید که میزان خشم احتمالی از محرومیت شهروندان و واکنش‌های احتمالی پس از آن را چطور می‌تواند دریافت و محاسبه کرد. پاسخ ساده است. از نظرسنجی‌های محرمانه‌ای که بعید است دستگاه‌های متولی تا به حال انجام نداده باشند. چنان چه فرض را بر این بگذاریم که تا به حال نظرسنجی‌ای در این مورد اتفاق نیفتاده است، پیشنهاد می‌شود حتما پیش از قطع عملی ارتباطات شهروندان از فضای مجازی این اقدام صورت پذیرد تا مسئولان ابعاد مختلف این اقدام را با مشورت با جامعه شناسان و روانشناسان بزرگ کشور بسنجند و در تصمیم خود لحاظ کنند.
منع و محرومیت شهروندان از فضایی که تا به حال در اختیار آنان بوده است و بستر بسیاری از ارتباطات و حتی فعالیت‌های اقتصادی و معیشتی خود را بر آن قرار داده اند، عملا به معنی حذف آنان از دنیای مجازی و اجبار حضور در دنیای محدود دیگری ست که جایگرین دنیای مجازی نخواهد بود. در دوره‌ای که تحولات علمی و ارتباطی سال به سال سرعتی دو چندان پیدا می‌کنند، محروم کردن مردم از این تحولات به بهانه صیانت فقط و فقط عمق شکاف‌های ایجاد شده را بیشتر می‌کند. محرومیت‌هایی که جامعه به صورت ذهنی به آن باور پیدا کرده است.
