وین، آشیانه جاسوسان؛ چرا اتریش هنوز مرکز جاسوسی است؟

 ژوئیه ۲۰۱۰ بود. به فرودگاه وین رفته بودم که بزرگ‌ترین تبادل جاسوسی آمریکا و روسیه پس از جنگ سرد را گزارش کنم. از دور هواپیمای آمریکایی را دیدم که ده جاسوس روس را آورده بود. کنار هواپیمای روس که چهار جاسوس آمریکایی را آورده بود، به زمین نشست. انگار برای همه عادی بود که وین برای این تبادل انتخاب شده. پایتخت اتریش از دیرباز مرکز فعالیت‌های جاسوسی بوده. و به نظر می‌رسد این ویژگی تا به امروز ادامه دارد.

به گزارش انتخاب به نقل از بی بی سی، تازه‌ترین مورد مربوط به یک سرهنگ اتریشی است که مقام‌های این کشور مظنون هستند از دهه نود میلادی برای روسیه جاسوسی می‌کرده.

اتریش از معدود اعضای اتحادیه اروپاست که با روسیه رابطه دوستانه دارد. همین چند ماه پیش بود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، سرزده به جشن عروسی کارین کنایسل، وزیر امور خارجه اتریش، رفت.

اما چرا بازار جاسوسی این‌قدر در وین داغ است؟

جبر جغرافیایی

در دوران جنگ سرد، اتریش بی‌طرف بود و به خاطر نزدیکی با "دیوار آهنین" محل مناسبی برای جاسوسی بود.

زیگفرید بیر، مورخ و بنیانگذار مرکز مطالعات اطلاعاتی، تبلیغات و امنیت اتریش، می‌گوید: "در دوران جنگ سرد دستگاه‌های اطلاعاتی می‌توانستند از وین فعالیت‌‌شان را در یوگسلاوی و مجارستان و چکسلواکی و حتی لهستان سامان بدهند. دولت اتریش می‌خواست بی‌طرف بماند. بنابراین فضایی ایجاد کرده بود که همه کمابیش آسوده بودند و از فعالیت دیگران منتفع می‌شدند. انگار نوعی کسب‌وکار بود."

او معتقد است که جاسوسی برای اتریش همچنان کسب‌وکاری است که باعث می‌شود "تعداد زیادی آدم با پول زیاد و حمایت حکومت‌ها" به این کشور بروند.

فیلم معروف "مرد سوم" به خوبی نشان می‌دهد که وین پس از جنگ جهانی دوم چطور بین چهار برنده جنگ (یعنی بریتانیا، آمریکا، فرانسه و شوروی) تقسیم شده بود.

هرچند داستان "مرد سوم" بیشتر در مورد بازار سیاه است تا جاسوسی، اما زیگفرید بیر می‌گوید منبع الهام آن یک روزنامه‌نگار اتریشی به نام پیتر اسمولکا بوده که همزمان برای بریتانیا و شوروی جاسوسی می‌کرده

"صدها جاسوس"

این روزها دیگر از پرده آهنین خبری نیست. ولی جاسوس‌ها هستند.

وین مقر یکی از ساختمان‌های اصلی سازمان ملل متحد است. مقر سازمان امنیت و همکاری اروپا هم همین شهر است. در نتیجه بسیاری کشورها علاوه بر سفارت دو هیئت دیپلماتیک دیگر هم در این شهر دارند. حضور دیپلماتیک یعنی مصونیت و پوشش مناسب برای جاسوسان.

گزارش سالانه دفتر حفاظت از قانون‌ اساسی و ضدتروریسم اتریش می‌گوید این کشور یکی از "محدوده‌های مطلوب عملیاتی" برای جاسوسان خارجی است و شمار مامورهای اطلاعاتی همچنان "بالا" است.

اوایل سال جاری که گزارش اخیر منتشر شد، بسیاری دوست داشتند بدانند "بالا" یعنی چند نفر. اما پیتر گریدلینگ، رئیس دفتر حفاظت، حاضر نشد پاسخ دقیق بدهد و صرفا گفت "صدها نفر".

دیگر نکته جالب حرف‌های او این بود که گفت در حال حاضر "چگالی به اصطلاح دستگاه‌های امنیتی غیر اروپایی در بروکسل" بیش از وین است

"روسیه و سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا سراغم آمدند"

گرهارد منگوت، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه اینزبروک، می‌گوید همه می‌دانند که مامورهای خارجی در اتریش گاه سعی می‌کنند خبرچین اتریشی جذب کنند.

او می‌گوید تعجب کرده که دولت اتریش اتهام علیه یک سرهنگ بازنشسته را علنی کرده - به ویژه با توجه به روابط نزدیک وین و مسکو.

بعد اضافه می‌کند: "در دهه نود میلادی از دستگاه اطلاعاتی روسیه سراغ من هم آمدند. می‌خواستند برایشان کار کنم. در همان سال‌ها سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا هم سراغم آمد که خبرچین بشوم. مطمئن هستم خیلی (اتریشی‌) برای دستگاه‌های اطلاعاتی خارجی کار می‌کنند. دولت قاعدتا نباید از جاسوسی این سرهنگ بازنشسته تعجب کرده باشد."

زیگفرید بیر، بنیان‌گذار مرکز مطالعات اطلاعاتی، هم با گرهارد منگوت هم‌نظر است.

می‌گوید: "سیاست‌مداران باید تا حالا متوجه شده باشند که جاسوسی یک کسب‌وکار بین‌المللی است که همه در آن دست دارند. مقام‌های اتریشی به جای نقد روس‌ها، باید به خودشان برگردند و بپرسند چطور یک جاسوس بیست‌وپنج سال بین‌شان بوده و نفهمیده‌اند."