تاثیر منفی بحران عراق بر بازار جهانی نفت

در آغاز شروع جنگ سال 2003 در عراق، کارشناسان نفتی پیش بینی کرده بودند که تولید نفت عراق می تواند سریعا به میزان سال 1990 که حدود سه میلیون بشکه در روز بود، برسد و تا سال 2010 و 2020 نیز به ترتیب به میزان شش میلیون و هشت میلیون بشکه در روز برسد. اما این پیش بینی غلط از آب درآمد و بی ثباتی، فساد مالی و فقدان ضوابط و چارچوب قانونی شرکت های چند ملیتی را از حضور در عراق منصرف کرد. میزان تولیدات نفتی عراق چنان متغییر و غیر قابل اطمینان بود که حتی سازمان اوپک نیز عراق را از سیستم سهمیه بندی خود خارج کرد.

اما از سال 2012 وضعیت عراق سرانجام رو به بهبودی رفت و سرمایه گذاری های خارجی به ویژه از جانب چین افزایش یافت هر چند که عراق اکنون کمی بیشتر از سه میلیون بشکه نفت در روز تولید می کند اما به باور برخی عراق در آینده بزرگترین تولید کننده نفت دنیا خواهد شد.

ماه گذشته آژانس بین المللی انرژی اعلام داشت که عراق در دراز مدت یکی از تولید کنندگان اصلی نفت در جهان و همچنین یکی از بزرگترین صادر کنندگان نفت جهان خواهد شد و پیش بینی شده است که تا سال 2035 عراق با تولید 9 میلیون بشکه نفت در روز از  عربستان سعودی نیز پیشی خواهد گرفت. اما اکنون شورش داعش  و به دست گرفتن کنترل مناطق بزرگی از خاک عراق  توسط افرادی تند رو، وقوع این پیش بینی را با تردید روبرو کرده است.

تاثیر منفی این مسئله (کاهش تولیدات نفت عراق) بر اقتصاد جهان بسیار جدی است. بازار نفت جهان به غیر از توسعه سریع تولید نفت شیل (نفت تولید شده از لایه های سنگی) در آمریکای شمالی، خبر خوش چندانی نداشته است.

تولید نفت عربستان حدود ده میلیون بشکه در روز باقی مانده و آینده سیاسی این کشور نیز چندان روشن نیست. عربستان سعودی با داشتن فقط 28 میلیون جمعیت پنجمین کشور دنیا از لحاظ مصرف داخلی نفت می باشد. مصرف زیاد نفت در داخل این کشور موجب کاهش میزان صادرات نفت می شود. از طرف دیگر نیجریه نیز با مشکلات انتخاباتی بزرگی در سال آینده مواجه است که خطر متزلزل شدن سیستم سیاسی کشور را به دنبال دارد. صنعت نفت ونزوئلا نیز در مرحله بسیار بحرانی قرار گرفت و لیبی پسا قذافی نیز در پرتگاه سقوط قرار گرفته است و به تولیدات نفت ایران و روسیه نیز به دلیل تحریمها، نمی توان اتکا کرد.

اکنون فقط خطر کاهش میزان تولیدات نفتی عراق مطرح نیست بلکه توانایی عراق در جلب سرمایه گذاری های خارجی نیز به خطر افتاده است. عراق برای تولید روزانه شش میلیون بشکه نفت بیشتر که بازار نفت جهان در انتظار آن است به این سرمایه گذاری ها شدیدا نیاز دارد. اگر بحران کنونی در عراق شدت بیشتری بگیرد و تبدیل به جنگ داخلی شود، سرمایه گذاری ها نیز کمتر شده و این مسئله کمبود سوخت در جهان را دامن خواهد زد.

آمریکا برای اینکه بتواند اقتصاد جهانی را در مقابل تلاطم های ویرانگر حاصل از کاهش تولید نفت عراق حفظ کند نیاز به یک استراتژی سه جانبه دارد. نخست آمریکا باید از همه توان خود برای ادامه گسترش تولید نفت شیل آمریکای شمالی بهره بگیرد و در صورت لزوم به مکزیک کمک کند تا قوانین انرژی خود را اصلاح کند و بتواند از ذخایر نفتی خود در آبهای عمیق نفت استخراج کند چرا که آینده اقتصاد جهان ممکن است در گرو ذخایر نفت شیل داکوتای شمالی و مکزیکو سیتی باشد.

دوم، آمریکا باید حداکثر تلاش خود را به کار گیرد تا میزان تولیدات نفت کشورهایی چون نیجریه، لیبی، آنگولا و قزاقستان را افزایش دهد و این هدف را می تواند از طریق همکاری با اروپا برای بازگردان ثبات به لیبی، کمک به قزاقستان در توسعه میادین نفت این کشور و همکاری با نیجریه برای برقراری ثبات بعد از دوره انتخابات پیش ببرد.

سوم اینکه آمریکا باید با هدف افزایش تولید خودروهایی که با انرژی گاز و زغال سنگ کار می کنند با چین همکاری کند زیرا از این طریق اتکای جهان به نفت برای حمل و نقل کاهش خواهد یافت.

به احتمال قوی نفت در آینده نیز همچون گذشته یک نیاز حیاتی برای اقتصاد جهان خواهد بود و حداقل کاری که در حال حاضر برای جلوگیری از بروز شوکهای نفتی بر اقتصاد جهان می توانیم انجام دهیم این است که قیمت این کالا را از طریق جایگزین کردن بنزین با سوخت های غیر نفتی در خودروها کنترل کنیم.