سند سفارت آمریکا در ۲۶ شهریور ۱۳۵۸: «کمپین ضدبازرگان»؛ از سیدصادق روحانی تا بنی صدر و آذری قمی / گروه مرتبط با صادق روحانی می گوید چرا بازرگان به توصیه های او توجه نمی کند؛ بنی صدر هم می گوید چرا بازرگان با ملی سازی بانک ها مخالفت می کند

«انتخاب» قصد دارد به صورت روزانه، به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است منتشر کند.

سرویس تاریخ «انتخاب»: بروس لینگن کاردار سفارت آمریکا در تهران در سندی به تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۵۸  به انتقادها از بازرگان اشاره کرده است.

به گزارش سرویس تاریخ «انتخاب»، متن سند مذکور که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، به شرح زیر است:

موضوع: انتقاد از نخست وزیر بازرگان

طبقه بندی: محرمانه

11:40 دقیقه دوشنبه 17 سپتامبر 1979

سفارت آمریکا در ایران

1. خلاصه: در چند روز گذشته نخست وزیر مهدی بازرگان هدف انتقاد طرف‎های گوناگون بوده است. او را به ضدیت با روحانیت، ناکارآمدی و بی‎کفایتی متهم می‎کنند. بازرگان با این ادعا به حملات پاسخ داده که همان کسانی که از وی انتقاد می کنند، اجازه کار به دولت نمی دهند. با وجود این حملات، ظاهرا بازرگان هنوز از حمایت {امام} خمینی برخوردار بوده و در آینده نزدیک جایگزین نخواهد شد. پایان خلاصه.
2. اولین حمله به بازرگان توسط آیه الله دکتر محمد بهشتی، معاون رییس شورای خبرگان، عضو شورای انقلاب و رییس کمیته مرکزی حزب انقلاب اسلامی انجام شد. او در مصاحبه با خبرگزاری پارس در قم در روز 4 سپتامبر، دولت و بازرگان را به ناکامی در اجرای لایحه شکل گیری شوراهای محلی متهم کرد. به گفته بهشتی، شورای انقلابی دو ماه قبل از آن لایحه ای را تصویب کرده بود که خواستار شکل گیری شوراهایی در سطح استان، شهر، منطقه و روستا می شد. بهشتی گفت دکتر دولت دکتر بازرگان نتوانست این لایحه را اجرا کند که یا دلیل آن تاخیر آگاهانه و یا ضعف کلی دولت است. (بنی اسدی، معاون نخست وزیر در مصاحبه ای در روز 17 سپتامیر مدعی شده بود که بلافاصله بعد از دریافت لایحه شورای انقلاب، دفتر بازرگان نامه ای به این شورا ارسال و اعلام کرده بود لایحه به شکل تصویبی آن غیرواقعگرایانه است اما دولت تلاش خواهد کرد تا لایحه ای قابل اجرا بر اساس اصول آن تصویب کند).
3. در همان روز حزب توحیدی بیانیه ای هفت بندی صادر کرده و از دولت بازرگان به دلیل بی تفاوتی و غفلت انتقاد کرده بود. درباره حزب توحیدی اطلاعات چندانی در دست نیست جز آنکه یک گروه سیاسی اسلامی با ارتباط احتمالی به آیت الله صادق روحانی است. انتقادات وارد به بازرگان عبارتند از:

• الف. بی تفاوتی دولت به انتقاد از ایران در رسانه های خارجی، هم غربی و هم غیرمتحد
• ب. تلاش برای کسب محبوبیت از طریق بازی با کلمات و مخالفت با توصیه رهبران دینی. "شاید فراموش کردید که رهبری حرکت اسلامی ایران برعهده روحانیون بوده است".
• ج. تاخیر در اجرای لایحه تشکیل شوراهای محلی توسط شورای انقلاب
• د. بی توجهی به توصیه آیت الله روحانی درباره ضرورت پاکسازی دولت از عناصر ضدانقلابی

4. این حملات با حملاتی از طرف ابوالحسن بنی صدر از اعضای مجلس خبرگان و شورای انقلاب در در روز شنبه 15 سپتامبر همراه بود که در سخنرانی عمومی در شهر یزد به سیاست های اقتصادی بازرگان حمله کرده و او را متهم به کارشکنی در فعالیت های شورای انقلاب کرد. بنی صدر همچنین بازرگان را متهم به این موارد کرد:

• الف. عدم پذیرش انتقادات سازنده
• ب. بی کفایتی در کردستان و سپس تلاش برای اعتبارسازی برای فعالیت های دولت در این منطقه
• ج. مخالفت با ملی سازی بانک ها، یکی از برنامه های موردعلاقه بنی صدر
• د. مشغول شدن به حاشیه ها و عدم سازماندهی کارها

5. در حمله ای که در رسانه های انگلیسی و فارسی روز 16 سپتامبر هم منتشر شد، آیه الله احمد آذری قمی، دادستان انقلاب، از بازرگان به دلیل اظهارات ضدروحانیت در بزرگداشت آیه الله طالقانی در دانشگاه تهران در روز 11 سپتامبر انتقاد کرد. آذری قمی (که به دلایل پزشکی استعفا کرد) گفت که بازرگان گفته است طالقانی، برعکس اکثریت رهبران مذهبی، با نمادهای تمدن مدرن مخالف نبود. آذری قمی با متهم کردن بازرگان به تضعیف اتحاد انقلابی، گفت «بسیار عجیب است که شخصیت برجسته ای مانند آقای بازرگان چنین اتهام غیرمنصفانه ای به روحانیت بزند. آیا هدف طالقانی متحد کردن همه گروه ها نبود، که پیشروترین آنها روحانیت متعهد و فعال بود؟ او (بازرگان) چطور می تواند با برانگیختن مردم علیه روحانیت و سرزنش این گروه پیشرو و فعال به عنوان متحجر، از طالقانی ستایش کند؟»
6. گزارش رسانه های محلی از سخنرانی بازرگان هیچ کدام از سخنانی را که موجب رنجش آذری قمی شده بود، شامل نمی شد. سفارت متن کامل این سخنرانی را (در صورت دستیابی) بررسی خواهد کرد تا گفته دقیق نخست وزیر مشخص شود.
7. هرچند رسانه ها بصورت گسترده این حملات را پوشش داده اند، اما واکنش بازرگان تا امروز محدود به یک بیانیه در یک همایش اقتصادی بوده است (که روزنامه اطلاعات 16 سپتامبر آن را پوشش داد) با همان بیان همیشگی (افرادی ناشناس که از دولت بخاطر ناکارآمدی انتقاد می کنند همان کسانی هستند که در امور دولتی دخالت کرده و مانع فعالیت کابینه او می شوند).
8. این اولین بار نیست (و آخرین بار هم نخواهد بود) که بازرگان هدف حمله رهبران مذهبی شورای انقلاب و حامیان آنها قرار می گیرد. هرچند این حملات از طرف های مختلف و شخصیت های متعددی انجام می شود که ضرورتا همه جزو یک کمپین ضدبازرگان نیستند، اما انتقادات آنقدر نقاط اشتراک دارد که نشان دهنده منافع مشترک مخالفان باشد. این موارد عبارتند از:

• الف. نادیده گرفتن توصیه رهبران مذهبی
• ب. نادیده گرفتن دستورات شورای انقلاب
• ج. ناکارآمدی و بی کفایتی کلی

9. البته باید توجه داشت که هیچکدام از این حملات اشکارا به آیت الله خمینی اشاره نکرده و هیچکدام از حمله کنندگان ادعای سخنگویی او را ندارند. در اختلافات قبلی مشابه، بازرگان از حمایت کافی امام برخوردار بوده است تا مانع برکناری اش شود. این احتمال وجود دارد که تا وقتی بازرگان از حمایت {آیت الله} خمینی برخوردار باشد (که نشانه ای از کم شدن آن نیست) می تواند از این حملات نجات پیدا کند. البته بقای بازرگان احتمالا نمی تواند توانایی دولتش را در برخورد با کسانی افزایش دهد که اغلب فعالیت‎های او را غصب کرده‏اند.

لینگن

*لینگن کاردار آمریکا در تهران بود که اخیرا از دنیا رفت.