گزارشی از تشییع‌جنازه استالین / برای یک لحظه کل شوروی از حرکت ایستاد؛ از آدم‌ها گرفته تا کشتی و کارخانه

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ ساعت ۱۲ ظهر دوشنه ۱۸ اسفند ۱۳۳۱، چهار روز پس از درگذشت استالین مراسم تشییع‌جنازه او با شکوه هرچه تمام‌تر در مسکو برگزار شد. در همان روز روزنامه اطلاعات به نقل از خبرنگار آسوشیتدپرس جزئیات این مراسم را به شرح زیر گزارش کرد:

به قرار گزارش خبرنگار آسوشیتدپرس ساعت دوازده ظهر امروز [دوشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۳۱] مراسم تشییع‌جنازه ژنرالیسم استالین فقید طبق برنامه‌ای که قبلا به وسیله حزب کمونیست و دولت شوروی تهیه شده و در سراسر کشور شوروی پخش شده بود انجام شد و علاوه بر چند میلیون نفر از اهالی مسکو و نقاط دیگر شوروی که برای این مراسم به مسکو رفته بودند ده‌ها نفر از سران ممالک کمونیست و نیز نمایندگانی از کشورهای غیرکمونیست جهان و همچنین نمایندگانی از احزاب کمونیست ممالک مختلف از جمله حزب کمونیست انگلستان و ایتالیا و فرانسه در این مراسم که از لحاظ عظمت و تعداد مشایعت‌کنندگان کمتر نظیر آن در دنیا دیده شده است حضور و شرکت داشتند.

در دو روز اخیر که جنازه استالین در یکی از تالارهای کاخ کرملین بود آن‌قدر دسته‌های گل از طرف مردم شوروی و نمایندگان خارجی و احزاب کمونیست کشورهای مختلف و هیأت‌های سیاسی مقیم مسکو نثار جنازه استالین شده که گفته می‌شود کمتر اتفاق افتاده است این اندازه دسته‌های گل در یک جا جمع شده باشد. دسته‌های گل به قدری زیاد بود که تا خارج از کاخ شوراها را پر کرده است.

شهر مسکو در سکوت محض فرو رفته بود

مقارن ساعت دوازده به وقت مسکو که مراسم تشییع‌جنازه استالین شروع می‌شد ناگهان سوت کلیه کارخانه‌ها و موسسات صنعتی مسکو که تعداد آن‌ها خیلی زیاد است با کمال شدت به صدا درآمد و در همان لحظه کلیه وسایط نقلیه اعم از اتومبیل‌ها و مترو راه‌آهن زیرزمینی و راه‌آهن‌ها و کشتی‌ها در سرتاسر شوروی و آب‌های ساحلی آن کشور در همان محلی که بودند متوقف شدند. کلیه افرادی که در خیابان‌ها و کوچه‌های مسکو بودند، در همان‌جا به حال احترام ایستادند و شهر مسکو که چند میلیون نفر جمعیت دارد در حالت سکوت بی‌مانندی فرو رفت فقط صدای سوت کارخانه‌ها و شلیک صدها توپ در نقاط مختلف مسکو به گوش می‌رسید که به احترام تشییع‌جنازه استالین و طبق فرمانی که وزیر جنگ شوروی صادر کرده بود شروع به شلیک کردند.

شلیک توپ علاوه بر مسکو در کلیه پایتخت‌های شانزده‌گانه جماهیر شوروی و همچنین در شهرهای لنینگراد، استالینگراد، ادسا، سواستوپل که در جنگ جهانی اخیر به مناسبت دفاع شایان خود در برابر ارتش هیتلری عنوان شهر قهرمانی یافته‌اند انجام گردید.

طول صفوف کسانی که در مشایعت جنازه شرکت کرده بودند به قدری زیاد بود که تشخیص دقیق آن میسر نبود زیرا چندین خیابان بزرگ مسکو که به میدان سرخ متصل می‌شود پر از جمعیت بود.

تنها صفوف افرادی که به طور رسمی در تشییع‌جنازه شرکت کرده بودند به چند کیلومتر می‌رسید زیرا علاوه بر سران حزب کمونیست و نمایندگان خارجی اعم از اعضای سفارتخانه‌ها و نمایندگانی که به طور فوق‌العاده برای این منظور از کشورهای مختلف به مسکو رفته بودند، هزاران نفر از ژنرال‌های ارتش سرخ و روسای ادارات دولتی و مدیران کارخانجات و موسسات اقتصادی و استادان دانشگاه‌ها و اعضای آکادمی‌ها و قهرمانان ورزشی شوروی و کارگران برجسته‌ای که به نام «استاخانویست» نامیده می‌شوند و عنوان قهرمان کار را دارند در مشایعت جنازه شرکت کرده بودند.

دیروز [یکشنبه ۱۷ اسفند ۱۳۳۱] کلیه نمایندگان سیاسی خارجی از مقابل جنازه استالین گذشتند و مراسم احترام را به جای آوردند، فقط سفیرکبیر یوگوسلاوی حضور نداشت و به طوری که دولت یوگوسلاوی اعلام نموده است نماینده سیاسی آن دولت در وزارت امور خارجه شوروی حضور یافته و مراتب تسلیت دولت متبوع خود را ابلاغ کرده است.

مالنکف نطق کرد

مالنکف در مراسم تشییع‌جنازه نطقی کرد که در میان سکوت حضار آغاز شد و تا پایان نطق مالنکف سکوت کامل برقرار بود. ناظرین سیاسی این نطق مالنکف را به نطقی که استالین پس از مرگ لنین ایراد کرد تشبیه کرده و می‌گویند با آن‌که پس از مرگ لنین میان استالین و چند نفر دیگر بر سر جانشینی لنین کشمکش و رقابت شدیدی وجود داشت آن نطق که استالین ایراد کرد یکی از عوامل موثری بود که راه را برای استالین صاف کرد. آن نطق استالین نیز مانند نطق امروز مالنکف در حقیقت سوگندی بود که تصمیم به ابراز وفاداری و ادامه رویه سابق را اعلام می‌نمود.

دستگاه دولتی از دیروز مقدمات تشییع‌ را تهیه می‌کرد

دیروز [یکشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۳۱] و دیشب و امروز صبح در حالی که اهالی مسکو و جمعیت زیادی که از نقاط مختلف شوروی برای شرکت در مشایعت جنازه استالین به مسکو رفته‌اند مرتبا در صفوف طولانی از برابر جنازه استالین عبور می‌کردند دستگاه‌های دولتی شوروی و مقامات محلی مسکو کلیه توجه خود را در تهیه مقدمات و وسایل لازم برای مراسم تشییع‌جنازه استالین متمرکز ساخته بودند.

این کار مستلزم این بود که هزاران نفر طبق نقشه معینی برنامه‌های مقدماتی را انجام دهد.

یکی از این برنامه‌ها که به تنهایی مستلزم همکاری و فعالیت هزاران نفر بود کندن کلیه آگهی‌های مختلف از دیوارها و خیابان‌های مسکو بود که به دستور کمیته حزب کمونیست بایستی آگهی‌های مربوط به تشییع‌جنازه استالین و برنامه تشییع به جای آن‌ها نصب شود.

مقامات محلی شوروی برای انجام این کار از پادگان مسکو کمک گرفتند و هزاران نفر سرباز از دیروز تا امروز صبح کلیه اعلان‌هایی را که بر دیوارها و جلوی مغازه‌ها و سینماهای مسکو بود کندند و آگهی‌های مربوط به تشییع‌جنازه از جمله برنامه مشایعت و فرمان‌هایی را که از طرف دولت شوروی خطاب به سربازان و مردم غیرنظامی و دانشجویان صادر شده است نصب کردند.

وزیر جنگ و وزیر دریاداری شوروی فرمانی خطاب به ارتش صادر کرده و کلیه افراد ارتش را دعوت کردند که بیش از پیش در گرد حزب کمونیست جمع شده و نسبت به رویه‌ای که استالین داشت و در آینده نیز باید تعقیب شود یعنی تقویت روزافزون ارتش سرخ وفادار باشند.

رجال دیگری هم عازم مسکو شده‌اند

علاوه بر رجال برجسته‌ای که دیروز خبر دادیم برای شرکت در تشییع‌جنازه استالین عازم مسکو شده‌اند، امروز اطلاع رسید که کسان دیگری نیز به شرح زیر از کشورهای مختلف عازم مسکو گردیده‌اند:

گوتوالد رئیس‌جمهوری چک اسلواکی، چرونکف نخست‌وزیر بلغارستان، راگوشی نخست‌وزیر مجارستان، کولکا معاون نخست‌وزیر آلبانی،  نخست‌وزیر آلمان شرقی، نخست‌وزیر فنلاند، نخست‌وزیر لهستان، نخست‌وزیر رومانی، نخست‌وزیر مغولستان.

هیأت چین کمونیست هیجده نفر است

به علاوه اطلاع رسید که چوئن‌لای نخست‌وزیر چین کمونیست که دیروز اطلاع دادیم برای شرکت در تشییع‌جنازه به مسکو می‌رود یک هیأت هفده‌نفری با خود همراه دارد که همه آن‌ها کارشناس نظامی یا اقتصادی هستند.

عزیمت این هیأت هیجده نفری که عموما کارشناس می‌باشند در لندن و واشنگتن جلب توجه نموده و گفته می‌شود این افراد طوری انتخاب شده‌اند که گویی برای شرکت در یک کنفرانس اقتصادی و نظامی می‌روند و می‌خواهند مذاکراتی انجام دهند.

هنوز درست معلوم نشده علت انتخاب این کارشناسان به عنوان اعضای هیأت نمایندگی چین کمونیست در مراسم تشییع‌جنازه استالین روی چه منظوری صورت گرفته و آیا این هیأت در موقع اقامت خود در مسکو وارد مذاکراتی با اولیای حکومت شوروی نیز خواهند شد یا نه.

مدارس تعطیل است ولی کارخانه‌ها تعطیل نیست

هیأت وزیران شوروی فرمانی صادر کرد که مدارس ابتدایی و متوسطه در کلیه شهرهای شوروی امروز تعطیل باشد ولی کارخانجات و موسسات صنعتی و فلاحتی فقط مقارن ظهر به وقت مسکو پنج دقیقه دست از کار بشکند و بقیه ساعات را مانند ایام عادی مشغول کار باشند.

کلیه وسایط نقلیه زمینی و دریایی و راه‌آهن‌های شوروی نیز همان موقع فقط پنج دقیقه متوقف شوند و کارخانه‌ها سه دقیقه با کشیدن سوت در مراسم تشییع‌جنازه شرکت کنند.

ولی ادارات دولتی و شهرداری‌ها و موسسات غیرصنعتی امروز در سرتاسر شوروی تعطیل می‌باشند و مغازه‌ها و دکاکین و سینماها نیز عموما امروز را تعطیل عمومی اعلام کرده‌اند.

جنازه استالین کجا دفن می‌شود؟

جنازه لنین در محل مخصوصی که در میدان سرخ مقابل کاخ کرملین ساخته شده است گذاشته شده بود. جنازه ژدانف وکالینین و چند نفر دیگر از سران حزب کمونیست که در سال‌های گذشته مرده‌اند را در محلی پای دیوارهای کاخ کرملین به خاک سپرده بودند، ولی پس از مرگ استالین حزب کمونیست و دولت شوروی تصویب‌نامه‌ای صادر کردند که همان‌طور که در کشورهای انگلستان و آمریکا و فرانسه و بعضی ممالک دیگر معمول است در شوروی نیز مقبره مخصوصی به نام «پانتئون» ساخته شود که جنازه استالین در آن‌جا به خاک سپرده شود و تابوت سایر سران حزب کمونیست نیز از محل فعلی پای دیوار کرملین به آن مقبره پانتئون انتقال یابد.