آیت‌الله کاشانی: در صورتی که کمکی از خارج به ما برسد موفقیت دولت زاهدی حتمی است / پیشنهادات آمریکایی ها به مصدق عملی نبود، برای همین نپذیرفت؛ به من هم دادند، اما نپذیرفتم

سرویس تاریخ «انتخاب» / فهیمه نظری: عصر روز دوشنبه دوم شهریور ۱۳۳۲، پنج روز پس از کودتای ۲۸ مرداد، خبرنگاران آسوشیتدپرس و رادیو نشنال برود کاستینگ کمپانی با آیت‌الله کاشانی مصاحبه کردند در این مصاحبه مخبر برود کاستینگ از آیت‌الله کاشانی فیلمبرداری کرد. یکی از استدلال‌های مخالفانِ کودتا خواندنِ وقایعِ ۲۸ مرداد ۳۲ این است که وقتی در بامداد ۲۵ مرداد نصیری دست‌خط شاه مبنی بر فرمان عزل مصدق را برای او برد، مجلس منحل شده بود و بر همین اساس شاه به طور قانونی توان چنین کاری را داشت، در حالی که طبق سخن آیت‌الله کاشانی در همین مصاحبه که می‌گوید: «تا به حال انتخابات ۵۷ نقطه کشور به عمل نیامده و اگر انتخابات این نقاط انجام شود با نمایندگان غیرمستعفی اکثریت برای تشکیل جلسات حاصل خواهد شد» مجلس هفدهم منحل نشده بود – کما این‌که شاه هم بر خلاف نامه دکتر مصدق پس از برگزاری رفراندوم انحلال مجلس، که از او می‌خواست فرمان انحلال را صادر کند؛ این فرمان را صادر نکرد - که حالا بر اساس آن شاه بتواند فرمان عزل نخست‌وزیر قانونی را صادر کند. یکی دیگر از نکات جالب توجه در این مصاحبه که باز هم می‌تواند پاسخی به مخالفان دکتر مصدق باشد درباره پیشنهاد‌های آمریکا به ایران در ماجرای نفت است؛ بسیاری از مخالفانِ دکتر مصدق، با لجباز خواندن ایشان بر این باورند که همین ویژگی موجب شد او هیچ‌کدام از پیشنهاد‌های آمریکا را، که می‌توانست به برون‌رفت ایران از بن‌بست نفتی کمک کند، نپذیرد؛ حال آن‌که در همین مصاحبه آیت‌الله کاشانی در این باره می‌گوید، دکتر مصدق طبق نظر ایشان پیشنهاد‌ها را نپذیرفته است: «این پیشنهاد‌ها را آمریکایی‌ها به من هم دادند، ولی چون عملی نبود من آن را نپذیرفتم و مصدق هم روی همین نظر نتوانست آن‌ها را بپذیرد.»

در ادامه مشروح این مصاحبه آیت‌الله کاشانی را که روز سه‌شنبه سوم شهریور ۱۳۳۲ در کیهان منتشر شد، می‌خوانید:

آیا دولت زاهدی موفق به حل مشکلات و جلوگیری از کمونیزم خواهد شد؟
جلوگیری از کمونیزم مربوط به از بین بردن فقر عمومی است و در صورتی که کمکی از خارج به ما برسد موفقیت دولت حتمی است.

نظر شما راجع به تخریب منزل دکتر مصدق چیست؟
من راضی نبودم مردم خانه دکتر مصدق را خراب و به او توهین کنند، ولی مصدق بر خلاف قانون اساسی قدم برداشت و دستور داد مجسمه‌های شاه سابق ایران را از جایگاه‌های عمومی بردارند در حالی که در فرانسه وقتی که مردم رژیم جمهوری را اعلام کردند مجسمه‌های ناپلئون را در جای خود نگاهداشتند.

چرا جنابعالی ریاست مجلس شورای ملی را قبول کردید؟
ریاست مجلس شأن من نبود و من از این جهت این مقام را پذیرفتم که جلوی فعالیت‌هایی که مصدق می‌خواست شروع کند و یک سال بعد شروع کرد بگیردم.

نظر جنابعالی راجع به رفراندوم مصدق چیست؟
پس از تحریمی که از طرف اینجانب شد مردم در این رفراندوم شرکت نکردند و فقط توده‌ای‌ها هر کدام ده بار رای دادند و صندوق‌ها را پر کردند و بعد از همین رفراندوم بود که مصدق متوجه موقعیت ضعیف خود شد و تصمیم گرفت دست به عملیات شدیدی بزند.

راجع به مجلس عقیده جنابعالی چیست؟
تا به حال انتخابات ۵۷ نقطه کشور به عمل نیامده و اگر انتخابات این نقاط انجام شود با نمایندگان غیرمستعفی اکثریت برای تشکیل جلسات حاصل خواهد شد و آن وقت مجلس باید تکلیف استعفای نمایندگان مستعفی را معلوم کند.

نظر شما راجع به سیاست آمریکا در مورد ایران چیست؟
آمریکا تا به حال با انگلیس در مسئله نفت همکاری کرده است.

آمریکا پیشنهاد‌هایی هم به ایران داد که اگر قبول می‌شد منافع ایران تامین می‌گردید.
این پیشنهاد‌ها را آمریکایی‌ها به من هم دادند، ولی چون عملی نبود من آن را نپذیرفتم و مصدق هم روی همین نظر نتوانست آن‌ها را بپذیرد.