سرویس تاریخ «انتخاب»؛ با این‌که هر سال نزدیکی‌ها نوروز بازار خیاط‌ها و فروشندگان پوشاک داغ می‌شود، به گزارش خبرنگار روزنامه میزان (ارگان نهضت آزادی ایران) مورخ سه‌شنبه دوازده اسفند ۵۹، بسیاری از دوزندگان پوشاک از کسادی بازار آن سال در مقایسه با سال‌های پیش گلایه داشتند. در این دوران رواج بی‌پولی در بین طبقات مختلف، تمایل به کت و شلوارزدایی و رو آوردن به کاپشن حتی در سطح مقامات اداری و مملکتی، نه تنها بازار خیاط‌ها را تحت تاثیر قرار داده بلکه تولیدکنندگان بزرگ پوشاک کت و شلوار را نیز در مضیقه گذاشته بود. این در حالی بود که گران‌ترین کت و شلوار با جلیقه چیزی حدود ۱۷۰۰ تومان آب می‌خورد، اما برای خرید یک اورکت آمریکایی شما باید بین ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ تومان می‌پرداختی، آن هم برای جنسی که بر اساس همان گفتمان ساخت کشور امپریالیست بود و بر اساس گزارش روزنامه میزان آن روز‌ها قاچاقی وارد ایران می‌شد! در ادامه گزارش مفصل روزنامه «میزان» را از وضعیت بازار پوشاک در اسفند ۵۹ می‌خوانید:
در سال‌های نه چندان دور، ماه‌های قبل از عید به‌خصوص بهمن و اسفند اوج شیرین و گرمی بازار خیاط‌ها بود. از آن زمانی که اجرت دوخت یک کت و شلوار با جلیقه در بهترین خیاطی‌ها حداکثر از ۳۰۰ تومان تجاوز نمی‌کرد، بیش از ده سال نمی‌گذرد. هرچند که اگر قدری عقب‌تر برویم یعنی در ۱۵ سال پیش، این نرخ‌ها در حول و حوش ۱۸۰ تا ۲۰۰ تومان دور می‌زد! اکنون اجرت دوخت یک دست کت و شلوار و جلیقه مردانه در خیاطی‌های خیابان مصدق تا دستی ۱۷۰۰ تومان نیز آب می‌خورد (البته این حداکثر قیمت دوخت است) و به همین نسبت قیمت‌های پایین شهر تفاوت فاحشی با قیمت‌های سال‌های گذشته دارد؛ و این در حالی است که به گفته رئیس صنف خیاطان، حاتمی، هزاران کاگر و دوزنده در تهران و شهرستان‌ها بیکارند.
رئیس صنف خیاطان، کارگاه دوزندگی‌اش را سوپرمارکت کرده!
بد نیست در این زمینه از قول حاتمی بگوییم که ۷ هزار خیاط عضو صنف خیاطان هستند و از این عده بیش از دو هزار نفر آن‌ها سری‌دوزی می‌کنند. بقیه خیاط‌هایی هستند که در گذشته بین ۳ تا ۱۰ کارگر داشته‌اند و به طور متوسط با ۵ نفر کارگر در هر خیاطی حداقل ۲۵ هزار نفر را در ۵ هزار واحد صنفی به کار می‌گرفتند. اما در حال حاضر به ندرت واحد صنفی خیاطی وجود دارد که حتی یک یا دو شاگرد داشته باشد، زیرا اعمال مقررات بیمه‌های اجتماعی باعث شده بسیاری از خیاط‌ها کارگران خود را جواب کنند.
در این زمینه رئیس صنف خیاط‌ها می‌گوید: «در حال حاضر حق بیمه نسبت به قبل از انقلاب دو برابر شده است، چون پایه حقوق آن زمان ۷۰۰ تومان بود و ما ۱۸ درصد آن را بابت حق بیمه می‌پرداختیم، حال آن‌که اکنون پایه حقوق ۲۰۰۰ تومان است و به همین نسبت حق بیمه ما نیز بالاتر رفته است. از سوی دیگر بیمه حق بیمه‌های معوقه گذشته و حق بیمه کارگری را که سال‌هاست ترک خدمت کرده، مطالبه می‌کند و حتی دیده شده است که یک خیاط تا ۵۰ هزار تومان حق بیمه معوقه بدهکار است؛ بنابراین هیچ خیاطی حاضر نیست کارگر بگیرد و از این جهت یا تنهایی کار می‌کند و یا تغییر شغل می‌دهد. ما هفته‌ای نیست که شاهد این دگرگونی‌ها و تبدیل خیاطی‌ها به مشاغل مختلف دیگر نباشیم.»
در این مورد حاتمی خودش را مثال زد که در کارگاه بزرگ دوزندگی‌اش بیش از ۸۰ کارگر کار می‌کرده‌اند و اکنون آن را تبدیل به سوپرمارکت کرده است!
حاتمی در مورد اجرت دوخت کت و شلوار گفت: «این کار یک حرفه ذوقی است و اجرت ثابت نمی‌توان برای آن تعیین کرد به همین جهت است که یک خیاط فقط ۳۰۰ تومان اجرت دوخت می‌گیرد و خیاط دیگر اجرت دوختش تا بالای ۱۰۰۰ تومان نیز می‌رسد».
بهای هر دست کت و شلوار؟
بازار گرم خیاط‌ها و پارچه‌فروشی‌ها معمولا از ۲ ماه به عید مانده شروع می‌شود و یکی دو هفته بعد از عید به رکود می‌گذارد. البته خرید پارچه کت و شلواری مخصوص عید حداکثر تا هفته‌های اول اسفندماه ادامه دارد، زیرا باید خیاط فرصت مناسبی برای آماده کردن لباس داشته باشد.
به هر حال قیمت برخی از انواع پارچه‌های کت و شلواری در بازار به شرح زیر است:
اسپرت مقدم: متری ۱۴۶۰ ریال.
فاستونی مقدم: متری ۱۵۶۰ ریال.
اسپرت مقدم پشمی خالص: متری ۱۵۴۶ ریال.
ترویرا ایرانی ۱۲۴۰ ریال.
سناتور انگلیسی: متری ۲۹۴۰ ریال.
پاناما انگلیسی: متری ۱۹۵۴ ریال.
فاستونی افشار یزد: متری ۱۲۵۰ ریال.
پارچه تمام‌پشم افشار یزد: متری ۱۲۵۸ ریال.
پارچه پشم تریویرا: متری ۱۰۷۵ ریال.
در مورد نرخ دوخت کت و شلوار یکی از خیاط‌ها در خیابان انقلاب به ما گفت: «در گذشته اتحادیه خیاط‌ها نرخ‌های معین با عنوان درجه ۱ و ۲ و ۳ تعیین می‌کرد و در اختیار خیاط‌ها می‌گذاشت، ولی مدتی است که نرخ‌های خیاطی تعیین نمی‌شود و هر خیاط بنا به اقتضای محل کاری و خرج و دخل و سابقه‌اش در دوزندگی نرخ‌ها را تعیین می‌کند. در حال حاضر من برای دوخت کت و شلوار با جلیقه بدون پارچه ۱۵۰۰ تومان اجرت می‌گیرم و نرخ‌های دیگری که برای دوخت در نظر گرفته‌ام به شرح زیر است: کت و شلوار بدون جلیقه: ۱۳۵۰ تومان، جلیقه تک: ۱۵۰ تومان، کت تک: ۱۱۰۰ تومان، شلوار تک: ۲۵۰ تومان. قیمت شلوار تک بستگی به نوع دوخت دارد و حداقل ۲۰۰ تومان و حداکثر ۲۵۰ تومان می‌باشد.»
حداکثر نرخ دوخت کت و شلوار و جلیقه مشاهده‌شده در خیابان مصدق [ولیعصر کنونی]بوده که بین ۱۶۰۰ تا ۱۷۰۰ تومان بوده است به این ترتیب که کت و شلوار بدون جلیقه ۱۵۵۰ الی ۱۶۰۰ تومان، کت تک ۱۲۰۰ تومان، شلوار تک ۳۵۰ تومان و جلیقه تک ۲۰۰ تومان اجرت دوخت داشته است. نرخ خیاطی در مناطق جنوب شهر و دور از خیابان‌های اصلی حداقل است. مثلا نرخ دوخت کت و شلوار با جلیقه در این مناطق حداقل ۶۰۰ تومان و حداکثر ۵۷۰ تومان است. نرخ دوخت سایر انواع پوشاک در این مناطق به شرح زیر است: جلیقه ۸۵ تومان، کت تک ۴۰۰ الی ۴۵۰ تومان، شلوار تک ۱۱۵ تومان، کت و شلوار ۵۰۰ الی ۵۸۰ تومان.
سری‌دوزی‌ها
مطابق آماری که رئیس صنف خیاط‌ها به ما داد، حدود ۲ هزار خیاط سری‌دوز در تهران مشغول کارند. این سری‌دوزی‌ها بیشتر در پاساژ‌های مختلف لاله‌زار متمرکز هستند و در بازار و باب‌همایون نیز فعالیت دارند.
کت و شلوار تولیدی این سری‌دوزی‌ها بیشتر در خیابان‌های باب‌همایون، جمهوری اسلامی (نادری سابق)، لاله‌زار، بازار و سایر نقاط به طور پراکنده فروخته می‌شود.
بیش‌ترین قیمت کت و شلوار‌های سری‌دوزی‌شده در خیابان جمهوری اسلامی دیده شده است که هر دست آن حداقل هزار و حداکثر ۱۶۵۰ تومان به فروش می‌رسد.
فروشندگان این منطقه در گفتگو با ما اظهار داشته‌اند که کت و شلوار‌های عرضه‌شده به وسیله آن‌ها از بهترین پارچه و دوخت می‌باشد به همین جهت است که قیمت‌شان از سایر مناطق بالاتر است. اما در عوض فروشندگان کت و شلوار‌های سری‌دوزی‌شده خیابان باب‌همایون و ناصرخسرو که حداقل قیمت آن‌ها ۷۰۰ تومان و حداکثر ۱۰۰۰ تومان است، مدعی‌اند که فروشندگان کت و شلوار خیابان نادری اجناس خود را از آن‌ها تهیه می‌کنند و فقط، چون منطقه آن‌ها در جای مناسب‌تری قرار دارد، قیمت‌های‌شان ۳۰۰ تا ۶۰۰ تومان در هر دست کت و شلوار از قیمت‌های ما گران‌تر است.
یکی از فروشندگان این منطقه به نام یوسف‌پور گفت: «فروشندگان این نوع پوشاک اجناس مورد مصرف خود را به دو صورت تهیه می‌کنند، به عنوان مثال من که حدود ۲۰ سال است به این شغل اشتغال دارم پارچه را مستقیما از کارخانجات پارچه‌بافی تهیه کرده و در اختیار خیاط‌هایی که برایم کار می‌کنند می‌گذارم و آن‌ها هم هر دست کت و شلوار را حداقل با ۱۵۰ تومان و حداکثر با ۴۰۰ تومان اجرت می‌دوزند و به صورت سری‌دوزی در اختیارمان می‌گذارند، ما هم آن‌ها را با ۲۰ درصد سود به فروش می‌رسانیم. برخی از فروشندگان کت و شلوار که ارتباط مستقیم با دوزنده ندارند، اجناس مورد نیاز خود را از ما تهیه می‌کنند و در مغازه‌های خود با ۲۰ درصد سود به فروش می‌رسانند. البته در این بین واسطه‌ها نیز نقش دارند و آن‌ها نیز در افزایش ۱۰ تا ۱۵ درصد قیمت موثرند.»
عمده‌ترین تولید پوشاک در ایران
دو کارخانه «برک» و «جامکو» عمده‌ترین تولید‌کننده پوشاک در ایران محسوب می‌شوند که با نزدیکی عید بازار آن‌ها نیز گرم و پررونق شده است. هرچند که این رونق در مقام مقایسه با سال‌های نه چندان دور، زیاد به چشم نمی‌آید که علت عمده آن را می‌توان در رابطه با جنگ، گرانی، تغییر روحیه مصرفی جامعه و کم‌پولی خریداران دانست. در این رابطه با مدیر فروش شرکت برک، هادی فوزی، به گفتگو نشستیم.
وی گفت:«فصل عمده خرید پوشاک در ایران از اواسط زمستان به بعد یعنی ماه‌های بهمن و اسفند شروع می‌شود. ولی امسال به واسطه بعضی عوامل بازار پوشاک مانند سال‌های قبل گرم نیست و علت آن را می‌توان تغییر الگوی مصرف پوشاک و میل به ساده‌پوشی، گرانی قیمت‌ها و بروز جنگ دانست. با وجود این‌که پوشاک تولیدی برک تماما قیمت رسمی دارند و این قیمت‌ها نسبت به سال‌های قبل تا حدود ۳۰ درصد افزایش یافته، مع‌ذالک همین قیمت‌ها زیر قیمت تمام‌شده می‌باشد و لذا در حال حاضر این تولید ضرر می‌دهد و، چون یک شرکت ملی شده است، ضررش را دولت جبران می‌کند تا ۳۵۰ کارگر ما بیکار نشوند. در حال حاضر قیمت کت و شلوار مردانه تا حداقل ۱۱۸۵ تومان و حداکثر آن ۱۳۷۵ تومان است. قیمت شلوار تک حداقل ۳۴۰ تومان و حداکثر ۳۹۵ تومان و همچنین قیمت کت تک حداقل ۸۴۵ تومان و حداکثر ۹۵۵ تومان می‌باشد... من معتقدم که باید در هر کارگاه تولیدی انگیزه تولید به وجود آورد و این کاری است که در این شرکت می‌توان انجام داد چراکه کارگران ما اگر به جای حقوق ثابت بر اساس تعداد لباسی که می‌دوزند حقوق بگیرند کارایی فوق‌العاده بالاتر خواهد رفت و این هم به نفع کارگر است و هم به نفع کارخانه که متعلق به دولت یعنی مردم است. اما در حال حاضر کارگران هر چقدر کم و یا زیاد کار کنند و هر تعداد لباس بدوزند، حقوق ثابتی دریافت می‌دارند که این صحیح نیست. علاوه بر این، کمبود دکمه و آستری و ... نیز در کاهش تولید موثر بوده است... برک به کمک سه کشور ایتالیا، انگلیس و فرانسه تاسیس شد و هم‌اکنون نیز خیاطان ایرانی از همان الگو‌ها استفاده می‌کنند و باید بگویم که ۱۰۰ درصد کار‌های تولید پوشاک برک اعم از ریسندگی، بافندگی و دوزندگی در ایران انجام می‌شود و حتی پارچه‌های کارخانه ما با بهترین پارچه‌های انگلیسی رقابت می‌کند. شرکت برک در سطح تهران حدود ۱۰ نماینده رسمی و در سطح ایران حدود ۵۰ نماینده فروش دارد که آمادگی پذیرش نمایندگان جدید را نیز داریم... برای کارمندان دولت در تعاونی‌های کارمندی غرفه پوشاک ایجاد شده و ما پوشاک را به این تعاونی‌ها می‌دهیم تا با ۱۰ درصد تخفیف به کارمندان بفروشند و این قدمی در جهت کوتاه کردن دست واسطه‌ها و فروش از تولید به مصرف می‌باشد. من به عنوان کسی که سال‌هاست در امر پوشاک هستم توصیه می‌کنم که مردم پوشاک مورد نیاز خود را از نماینده‌های رسمی فروش پوشاک و یا تعاونی‌ها که دولتی هستند خریداری کنند، زیرا قیمت لباس در این مراکز تثبیت‌شده می‌باشد و در مغازه‌های دیگر پوشاک، این واسطه‌ها و بنکداران هستند که به عنوان عوامل میانه کار می‌کنند و باعث افزایش قیمت‌ها می‌شوند.»
میل به کت و شلوارزدایی
ما همچنین با یکی از مسئولین فروش شرکت تولیدی «جامکو» یکی دیگر از تولیدی‌های بزرگ پوشاک در ایران نیز گفتگو کردیم.
وی گفت:«جامکو با حدود ۳۸۵ نفر کارگر و پرسنل، یکی از تولیدکنندگان بزرگ پوشاک می‌باشد که بعد از انقلاب ملی شده و تحت سرپرستی مدیران دولتی قرار گرفته است. این شرکت در سطح ایران حدود ۶۰ نمایندگی و در تهران حدود ۲۰ شعبه فروش دارد و مقدار تولید این کارخانه هم‌اکنون به طور متوسط روزانه حدود ۱۳۰ الی ۱۴۰ دست کت و شلوار می‌باشد که علاوه بر آن انواع لباس زنانه مانند دامن و ... نیز در این کارخانه تولید می‌شود. از بعد از انقلاب و خصوصا امسال میل و قدرت خرید مردم به واسطه عواملی مانند جنگ و گرانی کمتر شده و یک عامل دیگر هم باید به آن اضافه کرد و آن این است که این روز‌ها هرکس کت و شلوار می‌پوشد می‌گویند او بورژوا و طاغوتی است لذا بیشتر کاپشن، به‌خصوص نوع سربازی آمریکایی آن! متدوال شده است و به هر حال قیمت‌ها نسبت به سال پیش حدود ۱۰۰ درصد گران‌تر شده و فروش هم کمتر شده است، ولی به طور نسبی فروش بد نیست و با نزدیک شدن عید بهتر نیز خواهد شد.
بازار داغ انواع کاپشن و «اورکت»
میل به کت و شلورازدایی از بعد از پیروزی انقلاب تمایل به استفاده از انواع کاپشن و به اصطلاح «اورکت» سربازی و انواع بلوجین را چند برابر کرده است.
مشاهدات ما از بازار این اجناس در ناصرخسرو چنین است:
معمولا ۵ نوع اورکت در بازار فروخته می‌شود که عبارت‌اند از آلمانی، کره‌ای، آمریکایی، ترکیه‌ای و ایرانی و هرکدام از آن‌ها دو تا سه درجه خوب و متوسط دارد. قیمت انواع اورکت به شرح زیر است:
اورکت آلمانی (دو نوع): ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ تومان.
اورکت کره‌ای (سه نوع): ۴۵۰ الی ۶۵۰ تومان.
اورکت آمریکایی (۲ نوع): ۱۸۰۰ و ۲۲۰۰ تومان.
اورکت ترکیه‌ای (یک نوع): ۳۵۰ تومان.
اورکت ایرانی (دو نوع): جنس امپریال آن (که بهترین نوع می‌باشد): ۴۵۰ تا ۵۰۰ تومان است و آستری آن از منسوجات نجم و یا فخر و یا فومنات می‌باشد. نوع دیگر اورکت‌های ایرانی از جنس متقال رنگ‌شده است که آستر آن نیز از منسوجات رویال، مشهد و یا رشت است و قیمت آن از ۲۵۰ تا ۳۰۰ تومان به فروش می‌رسد.
در خیابان ناصرخسرو و باب‌همایون شلوار‌های جین و مخمل از کشور‌های انگلیس، کره و آلمان فراوان به چشم می‌خورد و قیمت آن‌ها در بازار به شرح زیر است:
انواع شلوار‌های «ایزی» و «اف یو اس» مخمل: ۲۰۰ تا ۲۵۰ تومان.
شلوار‌های جین «ایزی» درجه یک ساخت آلمان: ۵۲۰ تومان،
«ایزی» درجه ۲ ساخت آلمان: ۴۲۰ تومان.
شلوار کماندو درجه دو: ۴۲۰ تومان.
و شلوار‌های جین دیگر ماننده «اف یو اس»، «رانگلر» و «باندو» که اکثر ساخت کره می‌باشند، به قیمت حداقل ۲۸۰ تومان و حداکثر ۳۲۰ تومان به فروش می‌رسند. لازم به تذکر است که در بازار کاپشن «جین» بسیار کمیاب است.
محل فروش بیشتر اورکت‌های خارجی اطراف ناصرخسرو و پل زیرزمینی میدان امام خمینی است. این اجناس اغلب از کشور‌های چین، کره، انگلیس و آلمان به طور قاچاق وارد می‌شود و در این مناطق به صورت عمده توزیع می‌شود.