ارتباط تجمع آهن با زوال حافظه؛ نقش مهم تغذیه در پیشگیری

آهن یک ماده معدنی مهم برای بدن است.اگرچه آهن برای سلامت مغز ضروری است، مطالعات گذشته نشان داده‌اند که با افزایش سن، مقادیر بیش از حد آهن ممکن است در مغز تجمع یابد و این مسئله با مشکلات شناختی مرتبط است.

به گزارش انتخاب و به نقل از مدیکال نیوز تودی؛ محققان دانشگاه کنتاکی دریافتند که گنجاندن برخی مواد مغذی در رژیم غذایی فرد می‌تواند به کاهش میزان تجمع آهن در مغز کمک کند.
این امر ممکن است خطر افت شناختی را کاهش دهد.

آهن یکی از مواد معدنی ضروری بدن برای عملکرد صحیح است.

بدن به‌طور عمده از آهن برای تولید پروتئینی به نام هموگلوبین استفاده می‌کند که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود و وظیفه انتقال اکسیژن از ریه‌ها به سایر نقاط بدن را بر عهده دارد. علاوه بر این، آهن به ذخیره‌سازی اکسیژن در عضلات کمک می‌کند، برای تولید هورمون‌ها و مغز استخوان مهم است و سیستم ایمنی بدن را به‌درستی فعال نگه می‌دارد.

آهن همچنین در سلامت مغز نقش مهمی ایفا می‌کند. با افزایش سن، آهن ممکن است در مغز تجمع یابد. مطالعات گذشته نشان داده‌اند که سطوح بالای آهن در مغز با بیماری‌های عصبی-تحلیل‌برنده مانند آلزایمر و زوال عقل مرتبط است.

اکنون، محققان دانشگاه کنتاکی دریافته‌اند که گنجاندن برخی مواد مغذی در رژیم غذایی معمول فرد می‌تواند به کاهش میزان تجمع آهن در مغز کمک کرده و احتمالاً خطر بروز مشکلات شناختی را کاهش دهد.

این مطالعه اخیراً در مجله Neurobiology of Aging منتشر شده است.

چگونه افزایش سن تنظیم آهن  در مغز را مختل می‌کند

در این مطالعه، محققان به‌طور خاص بر آهن غیرهِم تمرکز کردند که هم در محصولات گیاهی و هم حیوانی یافت می‌شود و حدود ۹۰ درصد از آهن مصرفی انسان از طریق غذا را تشکیل می‌دهد.

دکتر والنتینوس زاخاریو، استاد کمکی در دپارتمان علوم رفتاری دانشکده پزشکی دانشگاه کنتاکی و نویسنده اصلی این مطالعه، در مصاحبه‌ای گفت:
آهن عنصر حیاتی برای سلامت مغز است و نقشی کلیدی در عملکردهای سلولی ایفا می‌کند. با این حال، آهن یک عامل اکسیدکننده قدرتمند نیز هست که در صورت عدم تنظیم می‌تواند فرآیندهای سلولی را مختل کرده و به نورون‌ها، سلول‌های گلیال و میلین آسیب برساند. برای کاهش این خطر، سلول‌های مغزی معمولاً آهن را در ترکیبات محافظی مانند فریتین ذخیره می‌کنند. در این حالت، آهن ایمن و غیر سمی باقی می‌ماند.

وی ادامه داد:
با این حال، برای این‌که آهن نقش خود را در عملکردهای سلولی ایفا کند، ابتدا باید از این ترکیبات محافظ آزاد شود. این شکل آزاد از آهن، آهن غیرهِم نامیده می‌شود. سلول‌های سالم مغز این آهن را با دقت تنظیم می‌کنند تا مزایای عملکردی آن را حفظ کرده و در عین حال از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنند. با افزایش سن، این سیستم پیچیده دچار اختلال می‌شود و آهن غیرهِم خارج از ترکیبات محافظ تجمع می‌یابد. این عدم تعادل با مشکلات شناختی مرتبط است و به همین دلیل مطالعه ما بر این حوزه حیاتی متمرکز شده است.

تجمع آهن در مغز، حافظه و عملکرد اجرایی را بدتر می‌کند

این مطالعه جدید بر یافته‌های یک مطالعه قبلی که توسط زاخاریو و تیمش در اکتبر ۲۰۲۱ منتشر شد، بنا شده است.

در آن مطالعه، محققان دریافتند که مصرف بیشتر آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها، مواد مغذی آهن‌زُدا و اسیدهای چرب اشباع‌نشده با سطوح پایین‌تر آهن در مغز و عملکرد بهتر حافظه کاری مرتبط است.

در این تحقیق جدید، دانشمندان حدود سه سال بعد با همان ۷۲ فرد سالمند از مطالعه قبلی خود ادامه دادند. سطوح آهن مغز این شرکت‌کنندگان از طریق یک روش MRI به نام نقشه‌برداری حساسیت کمی اندازه‌گیری شد.

همچنین محققان رژیم غذایی شرکت‌کنندگان و عملکرد شناختی کنونی آن‌ها، از جمله حافظه، را بررسی کردند.

دانشمندان دریافتند که شرکت‌کنندگان در طول این سه سال تجمع آهن در هر دو ناحیه قشری و زیر قشری مغز را تجربه کردند. این مسئله با افت حافظه اپیزودیک ــ توانایی به یادآوری رویدادهای گذشته ــ و عملکرد اجرایی مانند توجه و حل مسئله در طول دوره پیگیری مرتبط بود.

زاخاریو گفت:
این یافته از دو جنبه مهم است: (۱) روش MRI که ما برای اندازه‌گیری غیرتهاجمی آهن غیرهِم در مغز استفاده کردیم به‌اندازه‌ای حساس است که می‌تواند افزایش آهن در مغز را در یک دوره نسبتاً کوتاه سه ساله تشخیص دهد و (۲) این افزایش از نظر شناختی قابل‌توجه است.

وی افزود:
به‌طور خاص، نواحی مغزی که در آن‌ها تجمع آهن مشاهده کردیم با حافظه اپیزودیک و عملکرد اجرایی مرتبط هستند و تجمع آهن در این نواحی با افت این عملکردهای شناختی همراه بود.

برخی مواد مغذی به کاهش تجمع آهن در مغز کمک می‌کنند

محققان همچنین دریافتند شرکت‌کنندگانی که در ابتدای مطالعه مصرف بیشتری از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها، مواد مغذی آهن‌زُدا و اسیدهای چرب اشباع‌نشده داشتند، در طول سه سال تجمع آهن کمتری در مغز نشان دادند.

زاخاریو خاطرنشان کرد:
اهمیت این یافته در این است که نشان می‌دهد تجمع آهن در مغز در طول پیری ممکن است یک فرآیند اجتناب‌ناپذیر نباشد، بلکه فرآیندی است که می‌تواند تحت تأثیر انتخاب‌های غذایی قرار گیرد. این نتایج پایه‌ای برای آزمایش‌های بالینی آینده به‌منظور بررسی تأثیر مداخلات تغذیه‌ای خاص بر تجمع آهن در مغز و عملکرد شناختی فراهم می‌کند.

بهبود سلامت مغز با رژیم غذایی ارزشمند است

کلیفورد سگیل، پزشک متخصص مغز و اعصاب در مرکز سلامت سنت جان در سانتا مونیکا، کالیفرنیا، که در این مطالعه مشارکت نداشته است، در این رابطه گفت:
به‌عنوان یک متخصص بالینی مغز و اعصاب، تاکنون آزمایشی برای تعیین سطوح آهن مغز ندیده‌ام و کنجکاوم بدانم چگونه آهن از طریق سد خونی-مغزی وارد سیستم عصبی مرکزی می‌شود. سلامت مغز حوزه‌ای در حال تحول است و مطالعاتی که به بهبود سلامت مغز از طریق رژیم غذایی می‌پردازند، ارزش دنبال کردن را دارند

وی افزود:
من دوست دارم این تکنیک MRI برای تشخیص آهن در نخاع افراد نیز به کار رود تا مشخص شود آهن چگونه وارد و خارج سیستم عصبی مرکزی می‌شود. همچنین مشتاقم ببینم که آیا این مطالعه در افراد دریافت‌کننده مکمل آهن برای درمان کم‌خونی، تغییرات قابل‌تشخیصی در سطح آهن مغز نشان می‌دهد یا خیر.