من در ترور احمد دهقان نقش نداشتم/ زمانیکه دهقان ترور شد، روزبه زندان بود/ حسن جعفری می‌گفت قاتل دهقان، رزم آرا است.

سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب رعد در آسمان بی ابر: تاریخ شفاهی مبارزه امنیتی با سازمان مجاهدین خلق، توسط نشر ایران در سال ۱۴۰۰ منتشر شده است. این کتاب مجموعه مصاحبه‌های محمد حسن روزی طلب و محمد محبوبی با جمعی از مسئولین امنیتی دهه شصت در رابطه با برخورد‌های امنیتی با سازمان مجاهدین خلق است. «انتخاب» روزانه بخش‌هایی از این گفتگو‌ها را برای علاقه‌مندان منتشر خواهد کرد. به دلیل ملاحضات امنیتی، نام مصاحبه شونده‌ها ذکر نشده و تنها عنوان آن‌ها در متن آمده است.

قتل احمد دهقان

کیانوری: یکی از حوادثی که در دورانی که ما در زندان یزد بودیم رخ داد، ترور احمد دهقان - مدیر مجله تهران مصور و نماینده مجلس بود. دستگاه ادعا کرد که قاتل حسن جعفری عضو حزب توده بوده است. این ادعا کذب محض بود چنانکه ما بعداً آگاه حسن جعفری دانشجوی مدرسه شرکت نفت در خوزستان اهواز یا آبادان) بوده و چون او را شدیم.

برای ادامه تحصیل به انگلستان نمی‌فرستند از زندگی ناامید شده و به تهران آمده و تصمیم گرفته که انتقام بگیرد و لذا احمد دهقان را کشته است. پس از قرار از زندان ما از واحد حزبی در خوزستان درباره وابستگی جعفری به حزب پرسش کردیم و آن‌ها هم او را نمی‌شناختند. آن روز‌ها رسم بود که هر اتفاقی در هر جا علیه رژیم و وابستگانش پیش می‌آمد به حزب توده نسبت می‌دادند. بعد‌ها، فریدون کشاورز این حادثه را مستمسک قرار داد و من را متهم به دخالت در قتل دهقان کرد. البته این اتهام را بجز کشاورز شخص دیگری مطرح نکرده است. منبع ادعای کشاورز کیست؟ ستوان قبادی عین ادعای کشاورز این است قبادی یک شب در خانه او بوده و مشروب مفصلی خورده و مست شده و شروع کرده به گریه کردن و گفته است که بله! وقتی که کیانوری در زندان قصر بود و حسن جعفری هم در آنجا زندانی بود، جعفری وضع بسیار ناراحتی داشت. من (قبادی) وضع او را به کیانوری گزارش دادم کیانوری گفت که خیالش راحت باشد ما او را قرار خواهیم داد لذا جعفری زمانیکه به عنوان قاتل دهقان پای دار می‌رفت هنوز امیدوار بود و می‌گفت که کیانوری گفته است که من تا دقیقه آخر تو را نجات خواهم داد من قبادی هیچگاه نگاه جعفری از یادم نمی‌رود که در انتظار نجات بود و این قیافه مانند بختک تمام زندگی من را فرا گرفته است. کشاورز می‌خواهد بگوید که قبادی به خاطر همین مسأله نا امید شد و به ایران آمد و توسط رژیم تیر باران شد. این گفته آقای کشاورز است دال بر اینکه کیانوری قاتل دهقان است و حسن جعفری را امیدوار نگه داشته که او را لو ندهد! این ادعا بسیار مسخره است و من دلایلم را می‌گویم اول تاریخ ترور احمد دهقان ۶ خرداد ۱۳۲۹ است. ما در ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ دستگیر شدیم، در ۲۴ بهمن ۱۳۲۸ به زندان یزد تبعید شدیم و اول مهرماه ۱۳۲۹ به زندان قصر بازگردانده شدیم. پس من چهار ماه بعد از قتل دهقان به تهران منتقل شدم، بنابراین چگونه می‌توانستم در قتل دهقان نقش داشته باشم؟ دوم، حسن جعفری در تاریخ ۲۵ فروردین ۱۳۳۰ اعدام شد. ستوان قبادی در ۲۴ آذر ۱۳۲۹ به اتفاق ما فرار کرد و مخفی شد. پس در زمان اعدام جعفری او افسر نگهبان زندان نبود که در مراسم اعدام حاضر باشد. سوم، پس از قتل احمد دهقان حسن جعفری در یک دادگاه جنجالی محاکمه شد و دکتر مظفر بقایی وکالت او را قبول کرد و در دادگاه تمام حرفش این بود که قاتل دهقان رزم آرا است.

الان دفاعیات بقایی در دسترس من نیست که استدلالات او را بیان کنم ولی تمام دلایل او علیه رزم آرا بود همانطور که قتل محمد مسعود را هم به رزم آرا نسبت می‌داد. بنابراین ادعای کشاورز مزخرف است انور خامه‌ای که پس از کشاورز بیش از همه با ما دشمنی داشته است نیز می‌گوید که این ادعای مزخرفی است. ادعای کشاورز آنقدر مسخره است که حتی خامه‌ای نیز با استدلال آن را رد می‌کند.

- بحث این نیست که کیانوری در قتل دهقان شخصاً شرکت داشته است. استدلال این است که کمیته ترور حزب توده به دلیل دشمنی دهقان با حزب او را به قتل رسانید. این کمیته وجود داشت و روز به هم اعتراف کرده است.

کیانوری: روزبه در دادگاه فقط به ترور محمد مسعود اشاره کرده است. در کجا او به قتل دهقان اعتراف کرده است؟ زمانیکه دهقان ترور شد روز به در زندان بود. کمیته ترور هم در کار نبود. کل جریان همان گروهی بود که در مسأله ترور مسعود مفصلاً شرح دادم. پس از ۲۸ مرداد صغیر و کبیر حزب دستگیر شد و همه چیز کشف شد ولی هیچ کس ادعا نکرد که روز به یا دیگران در قتل دهقان دست داشته اند. پس این کمیته ترور اختراعی آقای کشاورز کجاست؟ اگر چیزی بود پلیس شاه در زیر شکنجه در می‌آورد منطق حکم می‌کند که نباید به این مزخرفات کشاورز اعتنا کرد. اینطور قضاوت کردن خیلی بی انصافی است.

-پس بنظر شما قتل دهقان کار چه کسی بود؟

کیانوری: من چه می‌دانم خود دهقان که کشته شد دشمن خونی ما بود. فرد دیگری که او هم دشمن خونی ماست یعنی مظفر، بقایی ادعا می‌کند که این ترور کار رزم آراست و به احتمال قوی هم باید کار او باشد. دهقان به شکل عجیبی نوکر دربار بود و میانه رزم آرا با دربار هم فوق‌العاده منفی بود.

-کسان دیگری هم بودند که نوکر دربار باشند!

کیانوری: می‌دانم ولی دهقان فوق‌العاده مؤثر بود نماینده مجلس بود و مجله‌اش تهران مصور، بسیار جنجالی بود هیچ کس وقاحت او را نداشت. جمال امامی هم طرفدار دربار بود، ولی بین فردی که هر روز یک مطلب دروغ از قول مخالفین بنویسد با فردی چون جمال امامی تفاوت زیاد بود. علت بازگشت قبادی به ایران که منجر به اعدام او در ۲۲ تیر ماه ۱۳۴۳ شد. چه بود؟ کیانوری قبادی به طرز عجیبی به بیماری الکلیسم مبتلا شده بود. وقتی که یک گیلاس می‌خورد نمی‌توانست خودش را نگه دارد و به طرز وحشتناکی بدمستی می‌کرد. به این علت چند بار برایش مسأله ایجاد شد و حتی یک بار به زندان افتاد وضع روحی او خیلی خراب بود و

بالاخره تصمیم گرفت که به ایران بازگردد. آدم با شرفی بود ما خیلی سعی کردیم که جلوی بازگشت او را بگیریم گفتیم که اگر به ایران بروی کشته می‌شوی. گفت: می‌روم، هر چه می‌خواهد بشود به ایران آمد. در اینجا دستگیر شد و در زیر شدیدترین شکنجه‌ها قرار گرفت. عادل، عضو رهبری حزب کمونیست عراق که ۸ سال در ایران زندانی بود دیده بود که چه بلا‌هایی بر سر قبادی آورده بودند و بالاخره در کمال نامردی اعدامش کردند.