یادداشت‌های علم، شنبه ۲۲ شهریور ۱۳۴۸: گفتم بزودی اسرائیلی‌ها صاحب بمب اتم می‌شوند؛ شاه گفت پس چرا ما نداریم؟

سرویس تاریخ «انتخاب»: اسدالله علم (۱ مرداد ۱۲۹۸ بیرجند – ۲۵ فروردین ۱۳۵۷ نیویورک)، یکی از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی دوران محمدرضا شاه، وزیر دربار از ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶ و نخست‌وزیر ایران از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۲ بود.

 

«انتخاب» هر شب یادداشت های روزنوشت علم را منتشر می کند.

 

شنبه ۲۲ شهریور ۱۳۴۸: امروز صبح شرفیابی من خیلی طولانی شد. مسائل مهمی صحبت کردیم. دکتر اقبال گزارش مذاکرات نفتی لندن را با تلفن عرض می کرد. موضوع لیبی را میگفت که به نفع ماست، زیرا غربیها از [لیبی] ناامید می شوند [و] به ما روی می آورند. ضمنا وضع نفت آمریکا را عرض می کرد. نمی دانم چه گفت ولی شاهنشاه فرمودند ذخیره آنجا زیاد نیست. مثل این که عرض می کرد ذخایر [آلاسکا] زیاد است. 

 

اتفاقا من صبح شرح مفصلی در رادیو لندن [شنیدم] که ذخایر مهمی در [آلاسکا] پیدا شده و اخیرا ظرف چند روز حدود دویست و هفتاد ملیون لیره سرمایه گذاری جدید در آن جا شده است. شاهنشاه مثل این که خبر نداشتند. فرمودند: ولی به درد نمی خورد، زیرا مخارج استخراج با یخبندان و شرایط مشکل آنجا خیلی زیاد می شود.

 

من اظهاراتی کردم در خصوص روابط چین و شوروی و گازی که ممکن است شوروی ها به ژاپن بدهند.... عرض کردم چین به ناچار از شوروی نفرت دارد، زیرا ناسیونالیسم چین از این که شوروی خاوردور را در اختیار دارد جریحه دار است. فرمودند شوروی از چین می ترسد، چون تنها محیط خالی که مفری برای جمعیت عظیم چین است، سرزمین های اشغالی شوروی است، به این دو دلیل تصوّر نمی رود به این زودی بین آنها تفاهمی حاصل شود.... عرض کردم: ژاپن هم میل ندارد به نفت خلیج فارس صد درصد متکی باشد به این جهت منابع زیر دریایی خودش را کاوش می کند، گو این که می تواند مقداری گاز از شوروی بخرد ولی به سیاست های کمونیستی طبق اطلاعات صحیح پایبندی ندارد، چون هر آن تجربه نشان داده است ممکن است به دلایلی زیر همه چیز بزنند. شاهنشاه تصدیق فرمودند.

 

راجع به بمب اتمی چین و هند و اسرائیل صحبت شد. شاهنشاه فرمودند: چه طور ممکن است چینی ها که این قدر زندگی بدی دارند بمب اتمی داشته باشند. عرض کردم: به هر حال کشور کهن چین [زیر ساخت] Infrastructure تعلیماتی قدیمی و قوی دارد. یک صدم مردم آن هم که به دانشگاه ها راه یافته باشند باز هم عده زیادی می شوند. فرمودند پس چرا در هند نیست؟ عرض کردم: اتفاقا آن جا هم هست ولی هندی ها از لحاظ مادی فقیر هستند به این جهت پیشرفتی نمی کنند. عرض کردم نزدیک است اسرائیلی ها بمب اتمی داشته باشند. فرمودند: پس چرا ما نداریم؟ عرض کردم اولاً آن قدر پیشرفت نکرده ایم و ثانیا وجدان و صمیمیت در کار کردن نداریم. با کمال تأسف تصدیق فرمودند.... 

 

نسبت به مسافرت شاهنشاه به کشور مغرب گفت وگوی زیاد کردیم که بهتر است تشریف ببرند یا نه؟ من عقیده نداشتم، ولی شاهنشاه اصرار فرمودند، چون چوبی به عبدالناصر است. او معتقد به کنفرانس سران عرب است نه سران اسلام.

 

شاهنشاه و ملک فیصل معتقد به کنفرانس سران اسلامی هستند و عبدالناصر به احتمال قوی نخواهد رفت. باز هم موضوع لیبی و عربستان سعودی را صحبت کردیم من در عقیده ام راسخ تر می شوم که کودتای لیبی را خود آمریکا و انگلیس به وجود آورده اند. اغلب از وزرای آنها حقوق بگیران شرکتهای نفتی می باشند، به علاوه زد و بند زیادی در میان افسران لیبی و مقامات انگلیس بوده است. این مطلب [را] برحسب تصادف سرایدار هتل [کارلتون تاورز] Carlton Towers به دکتر فلاح [که در آن هتل اقامت داشت گفته است.] به علاوه منابع عظیم نفت به کنار، چه طور می شود قبول کرد در جایی که ارتش آن فقط هزار نفر است و انگلیسی ها چهارهزار نفر پادگان دارند و یک پایگاه نیروی هوایی آمریکا هم در آن جا واقع است، این قدر غربی ها از جریانات بی اطلاع مانده باشند که یک کودتای دست چپی به این صورت آنها را غافل گیر کند. شاهنشاه تصدیق فرمودند.

 

در خصوص وضع عربستان سعودی چندی قبل با وزیر مختار آمریکا صحبت و اظهار نگرانی [کرده بودم] مطالبی گفت که... وضع آن جا به بدی لیبی نبوده است. اوّلاً پادشاه خیلی وارد به امور است در صورتی که پادشاه لیبی نبود، ثانیا روی سنّت اگر خطری پیش بیاید همه خاندان سلطنتی متحد می شوند. ثالثا شاه دو ارتش دارد، ارتش منظم و ارتش چریکی و بدوی و این دو در مقابل یکدیگر هستند. (چند روز پیش عده زیادی افسران ارتش و هواپیمایی را در آن جا بازداشت کردند)...