خاطرات بولتون: پومپئو در بحث ایران ثبات نداشت/ شک داشت که اعراب سر قول شان بمانند و به خاطر تحریم نفت ایران، تولیدشان را افزایش دهند/ نوسان‌های ترامپ در مورد ایران

سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب «اتاقی که در آن اتفاق افتاد»، خاطرات کاخ سفید از زبان جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا در دوران ترامپ است. او سابقه معاون وزارت خارجه و نمایندگی آمریکا در سازمان ملل را در دوران جورج بوش پسر نیز در سابقه دارد. بولتون که با رویکردهای ستیزه جویانه در حوزه سیاست خارجی شناخته می‌شود، 372 بار در کتاب خود به ایران اشاره کرده است. این کتاب توسط انتشارات های امیرکبیر و مهراندیش با ترجمه های مختلفی به چاپ رسیده است. «انتخاب» روزانه بخش هایی از این کتاب را منتشر خواهد کرد.

یکی از اشکالات مهم در تحریم‌های ایران اعطای بخشودگی‌های نفتی به هشت کشور بود (تایوان، چین، هند، ژاپن کره جنوبی ایتالیا، یونان و ترکیه) یعنی زمانی که تحریم‌ها در نوامبر ۲۰۱۸ شش ماه بعد از خروج آمریکا از برجام تمدید شدند. تایوان یونان و ایتالیا به سرعت خرید نفت از ایران را متوقف کردند، بنابراین عدم تمدید بخشودگی‌های آن‌ها یک امتیاز بود.

 مسئولان وزارت خارجه دلایل زیادی برای تمدید بخشودگی‌های دیگر می‌آوردند، از جمله این که می‌گفتند، هندوستان خیلی مهم است یا ژاپن خیلی مهم است و از منافع کشور‌های آن‌ها به جای منافع آمریکا که در خطر بود دفاع می‌کردند. یکی از بدترین موارد مربوط به هند بود که مانند کشور‌های دیگر، نفت ایران را با قیمت بسیار پایین‌تر از قیمت بازار جهانی می‌خرید؛ چون ایران به قدری از فروش ناامید بود که به هر قیمتی حاضر بود نفتش را بدهد. هند می‌گفت با اعمال تحریم‌های آمریکا ضرر می‌کند، نه فقط چون پیدا کردن تأمین‌کننده جدید برایش سخت بود، چون منابع جدید نفتشان را با قیمت بازار به او عرضه می‌کردند. این استدلال هند قابل درک بود اما این قابل درک نبود که چرا مسئولان آمریکایی با آن همدلی و همصدایی می‌کردند.

پومپئو ثبات نداشت، هر بار موضع جدیدی می‌گرفت. او همچنین شک داشت که کشور‌های عربی تولید‌کننده نفت واقعاً سر قولشان بمانند و تولید نفت را افزایش دهند تا کاهش تولید نفت ایران را جبران کنند و البته قیمت جهانی نفت کاهش پیدا می‌کرد، ترامپ در حالی که هر روز در قبال هر موضوع خاصی تغییر موضع می‌داد، مدام درباره پایان دادن به بخشودگی‌ها در نوسان بود.

او در بیست و پنجم مارس آشکارا در اتاق بیضی گفت: من آماده‌ام که حذفشون کنم و در دوازدهم‌آوریل گفت: تحریم‌ها رو بیشتر کنید تا جایی که میشه زیادشون کنید همین الان، از جمله نفت؛ در هجدهم‌آوریل گفت: به صفر برسونید در یک تماس تلفنی با پومپئو، ترامپ با نخست وزیر هندوستان نارندرا مودی همدلی نکرده بود و به او گفته بود: «حالش خوب میشه. »

من به یاد گفتگوی مشابهی افتادم که در آن می‌شد به بی تفاوتی ترامپ به اعلام تصمیمات مربوط به بخشودگی‌ها به متحدانمان پی برد؛ مثلاً وقتی قرار بود یک رهبر خارجی به واشنگتن سفر کند، و احتمالاً در آن سفر موضوع پایان دادن به یک بخشودگی مطرح می‌شد، ترامپ می‌گفت: قبل از این که اون برسه این جا انجامش بدید و بعد من بهش می‌گم که در جریانش نبودم و اول هفته انجامش بدید من نمی‌خوام اصلاً سمتش برم.

در بیست و دوم‌آوریل بعد از شش ماه مخالفت بی وقفه غیر ضروری و وقت گیر بسیاری از افراد درون دولت با حمایت همه جانبه حزب جمهوری خواه کنگره از این اقدام، کاخ سفید پایان بخشودگی‌ها را اعلام کرد. بسیاری در رسانه‌ها که به درز اطلاعات اداری طرف مقابل گوش سپرده بودند از این خبر غافلگیر شدند. پرسنل نظامی و غیر نظامی آمریکا در منطقه به مدت زیادی به حالت آماده باش درآمد و ما این را به خوبی روشن کردیم که در صورت هر گونه اقدام تلافی جویانه ما ایران را مسئول می‌دانیم. این یک اقدام مهم رو به جلو بود هر چند هرگز بخشودگی‌ها از اول نباید اعمال می‌شدند.

تحریم‌های اولیه در مه ۲۰۱۸ اعلام شدند و شش ماه بعد اجرا شدند. این زمان برای تمام افرادی که نگران اجرای راه حل‌های جایگزین بودند، به اندازه کافی طولانی بود هدف واقعی این بود که تحریم هر معامله جدیدی باید تأثیر مستقیمی روی پایان دادن به معامله هسته‌ای ایران برجای می‌گذاشت. دادن شش ماه کامل فرصت به ایران قبل از نابود کردن معاملات موجود یا بالقوه موهبتی از جانب «الله» بود که تهران استحقاقش را نداشت. دولت بعدی باید رویکرد منوچین را بلافاصله اصلاح می‌کرد تا همه متوجه می‌شدند که تحریم‌ها یک سلاح اقتصادی‌اند که ما از آن‌ها به درستی استفاده خواهیم کرد، نه چیزی که به خاطر اعمالشان بخواهیم احساس گناه کنیم.