تاریخ روابط ایران و آمریکا، شماره ۱۷۸: جنجالی که بر سر فروش اسلحه به ایران در امریکا ایجاد شد

نتیجه برای صنعت دفاعی آمریکا غوطه ور شدن در طلا بود. هر هفته پرواز پان امریکن از نیویورک به تهران با حضور دلالان اسلحه و پیمانکاران نظامی شرکت های اصلی آمریکایی برقرار بود: بوئینگ، گرومن، مک دانل داگلاس، نورثروپ، لاکهید، وستینگهاوس. همۀ آنها نام و شماره تلفن مأموران ایرانی را در جیب داشتند؛ مأمورانی که قول مساعدت در طی مراحل اداری و دسترسی به شاه را به آنها داده بودند. ژنرال اليس ويليامز، رئيس مأموریت نظامی ایالات متحده در تهران بین سالهای ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۳ از این مسئله شکایت کرد. او در هفته سی و پنج ملاقات (میانگین، ساعتی یک ملاقات) با فروشندگان تسلیحات آمریکایی داشت به امید اینکه با افراد مناسب آشنا شود.

این رویکرد غیرمتمرکز آمریکایی ها، برای ایرانی ها گیج کننده بود. اغلب کشورهایی که قصد داشتند تسلیحات به ایران بفروشند، جلسه ای با وزارت دفاع تدارک می دیدند و پیشنهادهای خود را مطرح می کردند؛ اما ایالات متحده تأکید داشت کارخانه هایش در برابر چشمان جهانیان با یکدیگر رقابت کنند. در همین حین آمریکایی ها مشکلات متعددی با روش تجارت ایرانی ها داشتند: بوروکراسی دولتی دیوانه کننده ای که باید آن را با واسطه های بی پروا و مأموران بی وجدانی که انتظار «هدایای» سخاوتمندانه داشتند، دور زد. نه در تهران نظارت مرکزی وجود داشت، نه در واشنگتن. تجارتی چند میلیارد دلاری در دستان افرادی رها شده بود که بی اخلاقی آنها از فرسنگ ها آن سوتر عیان بود. نتیجه را می شد پیش بینی کرد. سال ۱۹۷۶ فاش شد که مقاماتی از شرکت گرومن به عنوان بخشی از قرارداد ۲.۲ میلیارد دلاری اف-۱۴ها، کمیسیون ۲۸ میلیون دلاری به مقامات ایرانی پرداخت کرده اند. این تنها نوک کوه یخ بود. تحقیق و تفحص کنگره فاش کرد شرکت های نورثروپ و تکسترون به ترتیب ۷۰۰ هزار دلار و ۲.۹ میلیون دلار به خواهرزاده شاه، شاهزاده شهرام و به فرمانده نیروی هوایی ایران، ژنرال خاتمی پرداخت کرده اند.  چهار سال پیشتر، سفارت ایالات متحده سیاهه ای از شرکت های آمریکایی تدوین کرده بود که باور داشت قطعاً رشوه پرداخت کرده اند. در میان آنها نام های بزرگی نظیر بوئینگ، مک دانل داگلاس و آر سی ای نیز دیده می شد. 

ارسال تسلیحات نظامی از ایالات متحده به ایران تا سال ۱۹۷۶ چنان وضع آشوبناکی به خود گرفته بود که کمیته روابط خارجی سنا به پیامدهای ناگوار آن واکنش نشان داد. این کمیته گفته بود عطش سیری ناپذیر شاه برای سلاح، ثروت بادآورده ای را برای کارخانه های اسلحه سازی ایالات متحده فراهم آورده است ،اما همزمان آن را به تهدیدی بالقوه برای امنیت آمریکا نیز تبدیل می کند. ایران به ابر قدرتی منطقه ای تبدیل شده بود و اتکای زیاد شاه به پشتیبانی نظامی ایالات متحده به این معنا بود که هر آن امکان داشت آمریکا برای حفاظت از او خود را گرفتار جنگ عظیمی در خاورمیانه ببیند.