گاز را آتش می‌زنیم ولی رایگان به شوروی نمی‌دهیم

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ پس از پیروزی انقلاب، مرحوم علی‌اکبر معین‌فر وزیر نفت دولت موقت، به دولت شوروی اخطار کرد که بهای گازی که این کشور از ایران وارد می‌کند، بسیار پایین است و این بها حتما باید افزایش داده شود. به همین مناسبت، مذاکراتی بر سر بهای گاز صادراتی ایران به شوروی، طی چند دوره شکل گرفت، که جنجال‌برانگیزترین آن مذاکرات روز دوشنبه ۲۷ اسفند ۵۸ بود؛ زمانی که نمایندگان شوروی به ریاست معاون وزرات تجارت خارجی آن کشور به ایران آمدند و با کارشناسان وزارت نفت در این باره گفت‌وگو کردند. یک‌هفته پیش از ورود این هیات به ایران، روز یک‌شنبه ۱۹ اسفند ۱۳۵۸ علی‌اکبر معین‌فر وزیر وقت نفت در گفت‌وگویی با روزنامه‌ی اطلاعات به صراحت اعلام کرد که «اگر قرار باشد گاز را به قیمت ارزان و به ثمن بخس بدهیم، ترجیح می‌دهیم آن را بسوزانیم.» و گفت در گفت‌وگو با سفیر شوروی تاکید کرده است: «شما خودتان را یک کشور سوسیالیستی و ضد امپریالیستی می‌دانید، بنابراین ملت ما انتظار ندارد شما همان اعمالی را که امپریالیست‌ها انجام می‌دهند انجام دهید. این مسئله برای آبروی شما در ایران بسیار مهم خواهد بود؛ چراکه یا می‌خواهید سرمایه‌ی کشوری را به رایگان ببرید و یا می‌خواهید روبه‌روی یک دولت مستقل قرار بگیرید و مذاکره کنید.»

صدور گاز ایران به شوروی قطع شد

بالاخره هیات روسی روز دوشنبه ۲۷ اسفند ۵۸ به ایران آمد و بر سر بهای گاز با طرف ایرانی وارد مذاکره شد، اما مذاکرات به جایی نرسید و هیات روس با خبر قطع صدور گاز ایران به شوروی روانه‌ی کشورش شد.

شامگاه همان روز ابوالحسن بنی‌صدر رئیس‌جمهور وقت در پایان جلسه‌ی شورای انقلاب، در این مورد به خبرنگاران گفت: «گاز مجانی به شوروی نخواهیم داد، زیرا می‌خواهیم استقلال خود را حفظ کنیم. قطع مذاکرات به خاطر اختلاف فاحش قیمت بود.» و این نشان از به بن‌بست رسیدن مذاکرات داشت.

علی‌اکبر معین‌فر وزیر وقت نفت نیز روز سه‌شنبه ۲۸ اسفند ۵۸ در گفت‌وگویی با «اطلاعات» خبر صدور قطع گاز به شوروی را اعلام و درباره‌ی جزئیات مذاکرات با هیات روسی گفت:

«رقم پیشنهای ما برای یک هزار متر مکعب گاز صادراتی ۱۶۴.۵ بود و ما این رقم را بر اساس نرخ بین‌المللی و معاملاتی که هم‌اکنون بین آمریکا، کانادا، مکزیک و سایر نقاط دنیا انجام می‌شود تعیین کردیم اما متاسفانه نمایندگان شوروی حاضر نبودند از ۱۱۲.۶ دلار بالاتر بروند و به این ترتیب مذاکرات شکست خورد. گو این‌که رقم مورد قبول شوروی ۳.۵ برابر قیمت زمان شاه مخلوع است اما ما معتقدیم معامله منطقی نیست و در صورتی حاضر به فروش گاز هستیم که حقوق حقه‌ی ما پرداخت و به صورت یک کشور مستقل با ما عمل شود. هیات شوروی قصد داشت از این نقطه‌ضعف استفاده کند که ما با هزینه‌ی سنگین و سرمایه‌گذاری فراوانی لوله‌ی گاز را کشیده‌ایم و آن‌ها خریدار منحصربه‌فرد گاز این لوله هستند. آن‌ها معتقد بودند رقم پیشنهادی ما به مراتب بیش‌تر از قیمت فروش گاز شوروی به کشورهای دیگر است و ما توضیح دادیم شما اختیار فروش کالای‌تان را دارید و ما هم اختیار فروش کالای خود را. با قطع مذاکرات و عزیمت هیات نمایندگی شوروی، صدور گاز به این کشور نیز قطع شد.»