۵۹ سال پیش؛ جنجالی که خبر ساخت یک فیلم درمورد پیامبر (ص) در ایران ایجاد کرد؛ از تحصن و تجمع تا سفر مقام امنیتی به ایتالیا

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در اواخر شهریور ۱۳۴۰ خبری در برخی نشریات ایرانی منتشر شد مبنی بر این‌که یک شرکت فیلم‌سازی در ایتالیا تصمیم به ساخت فیلم زندگانی پیامبر اسلام (ص) دارد. این خبر موجب واکنش علمای بزرگ و بازاریان در ایران شد، کار تا جایی بالا گرفت که روز شنبه یکم مهرماه ۱۳۴۰ جلسه‌ای به اعتراضی در منزل آیت‌الله سید محمد بهبهانی در تهران تشکیل شد و در نتیجه این جلسه وزارت خارجه توضیحی مبنی بر پیگیری موضوع ارائه کرد. محمدتقی فلسفی نیز که به عنوان سخنران جلسه را به دست گرفته بود از اساس «تهیه فیلم از زندگی انبیا حرام است».

در این جلسه عده‌ای از علما از جمله آیت‌الله حاج شیخ بهاءالدین نوری، آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا تنکابنی و آیت‌الله حاج شیخ شریعتمدار رفیع و عده‌ای از روحانیون و طلاب علوم دینی، تجار و بازاریان و اعضای انجمن دوستان و مخبرین جراید داخلی و خبرگزاری‌های خارجی حضور داشتند.

در ابتدای جلسه آیت‌الله بهبهانی اظهار داشت: «مسائل و مطالب گفتنی بسیار است، اما این جلسه فقط به لحاظ اعتراض در مورد فیلمی است که می‌خواهند از زندگی حضرت رسول (ص) تهیه کنند و مطالب دیگر مطرح نیست، برای طرح مسائل دیگر البته وقت بسیار است. در خصوص فیلم و اعتراض جامعه روحانیت هم آقای فلسفی صحبت خواهند کرد.» (اطلاعات، شنبه اول مهر ۱۳۴۰).

سپس محمدتقی فلسفی ضمن بیاناتی مشروح، درباره علت اعتراض شدید جامعه روحانیت و مردم ایران به تهیه فیلم زندگانی حضرت رسول (ص) گفت:

«تهیه فیلم از زندگانی انبیا حرام است، خواه این فیلم را از زندگانی حضرت مسیح و یا حضرت سلیمان تهیه کنند و یا زندگانی پیغمبر اسلام، منتهی، چون دفاع از نبی اکرم و شئون اسلام بر مسلمانان لازم است ما شدیدا به این کار اعتراض می‌کنیم و گرنه تهیه فیلم از زندگانی هر پیغمبری از نظر ما حرام می‌باشد. پیغمبران دو جنبه دارند: یک جنبه بشری که زندگانی عادی آن‌هاست و به حکم بشر بودن مثل زندگی دیگران است و یک جنبه معنوی و نبوت که به زبان و قلم و عکس و نقاشی و فیلم درنمی‌آید به عبارت دیگر "یدرک ولا یوصف" است. حساب زندگی سطحی انبیا ربطی به آن زندگی معنوی ندارد و قابل فیلم‌برداری و بیان و نقاشی نیست و به نظر من کسی که می‌خواهد از زندگی انبیا فیلم بردارد و آن‌ها را به دو ساعت فیلم و نمایش تنزل بدهد به شرف بشریت توهین کرده است. یکی از مضار این کار این است که روحانیت تنزل داده می‌شود. فیلم‌برداری از زندگی پیغمبر مقام شامخ او را تنزل داده است.

نکته دوم این است که نبوت مقدس است در حالی که سینما جنبه تفریح و شهوت دارد. کسی که بدن لخت می‌خواهد ببیند و یا قدرت فلان ورزشکار را تماشا کند می‌رود سینما، اما آیا اگر کسی بخواهد تقوی و ایمان را ببیند باید به سینما برود؟ نمی‌شود تحمل کرد که پیغمبر آسمانی در محیطی ظاهر شود که عربده و چاقوکشی و شهوت و بی‌عفتی ظاهر می‌شود.

نکته سوم این‌که چرا می‌خواهند دین را هم آلت مادیت کنند؟ بگذارید انبیا در حریم خودشان بمانند. این جنایت است که انبیا آلت شوند تا فلان موسسه فیلم‌برداری فلان قدر پول گیرش بیاید. آیا این صحیح است که برای کاسبی کردن حریم و پناهگاه بشریت را از بین ببریم. زمامداران آن قسمت از دنیا که خدا را قبول دارند نباید اجازه دهند انبیا را روی پرده سینما بیاورند و کاخ ایمان را ویران کنند. این کار به نفع دنیای مادی است.» (اطلاعات، شنبه اول مهر ۱۳۴۰).

تحصن در قم

در میان صحبت‌های فلسفی ناگهان از قم خبر رسید که شماری از اهالی در تلگرافخانه شهر جمع شده و قصد دارند با آیت‌الله بهبهانی صحبت کنند؛ بنابراین سید جعفر بهبانی، فرزند آیت‌الله بهبهانی، تلفنی با قم صحبت کرد و به آن‌ها اطمینان داد که جامعه روحانیت پیگیر ماجراست و نیازی به تحصن نیست و از تحصن‌کنندگان خواست به سر کار خود برگردند.

رئیس سازمان امنیت شخصا به ایتالیا می‌رود!

پس از پایان تماس با متحصنین در تلگرافخانه قم، فلسفی در ادامه سخنان خود به نامه مهمی اشاره کرد که از طرف تیمسار پاکروان، معاون نخست‌وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور برای آیت‌آلله بهبهانی رسیده بود، پاکروان در آن نامه به آیت‌الله اطلاع داده بود که برای جلوگیری از تهیه فیلم شخصا به ایتالیا می‌رود.

فلسفی در واکنش به نامه پاکروان گفت: «این امر موجب خوش‌وقتی ماست و با روابط حسنه ایران و ایتالیا حتما نتیجه مثبت گرفته می‌شود. صحبت این نیست که در تهیه فیلم از زندگانی حضرت رسول اکرم تحریف نشود بلکه اصلا تهیه چنین فیلمی ناپاکی و خیانت است.» وی سپس با اشاره به نامه دیگری که برای سفارت ایتالیا ارسال شده بود، اظهار داشت: «نامه‌ای نوشته شده که نسخه‌ای از آن برای سفارت ایتالیا و نسخه دیگر برای سفارتخانه‌های اسلامی فرستاده شده است. مصلحت نیست دولت ایتالیا صد‌ها میلیون مسلمان را بی‌جهت با خودش دشمن کند، همچنین نامه‌ای برای شیخ محمود شلتوت، رئیس جامعه الازهر فرستاده می‌شود و الان هم خبر رسیده است که در مصر هم این موضوع انعکاس شدید داشته است. این مجلس برای این منعقد شده که نظر روحانیون که نظر مردم ایران نیز هست در این مورد منعکس شود، تجار هم طوماری در این باره تهیه کرده‌اند که به عنوان دولت و سفرای دول اسلامی ارسال شود.» (اطلاعات، شنبه اول مهر ۱۳۴۰).
این جلسه اعتراضی در ساعت ده و نیم صبح پایان یافت.

توضیح وزارت امور خارجه

به دنبال جلسه منزل آیت‌الله بهبهانی، وزارت خارجه توضیحی را درخصوص ساخت فیلم مذکور ارائه کرد که به مخالفان تهیه فیلم اطمینان می‌داد پیگیر ماجراست، این توضیح نیز در روزنامه اطلاعات همان روز به این شرح منتشر شد:

«اخیرا در برخی از جراید راجع به تهیه فیلمی از زندگانی حضرت رسول اکرم صلوات الله علیه و اله و سلم در ایتالیا خبری انتشار یافته است لزومان به اطلاع عموم می‌رساند که در این باره چندی قبل به سفارت کبرای ایران در رم دستور داده شده بود که در چگونگی انجام این کار مراقبت نمایند و بار دیگر نیز دستور موکدی در این باب صادر شد که توجه و مراقبت بیش‌تری معمول دارند.»