خاطرات مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۶، هر شب منتشر میشود. پیشتر، خاطرات «آیت الله» از سال ۵۸ تا ۷۱ در سرویس تاریخ «انتخاب» منتشر شده بود.
سرویس تاریخ «انتخاب»: متن کامل خاطرات ۷۱ تا ۷۶ (که به صورت اختصاصی در «انتخاب» منتشر میشود) در زیر آمده است
سال ۱۳۷۱
قرار بود امروز برهان الدين ربانى بيايد و وقت را براى او تنظيم كرده بوديم كه به‌خاطر مسدود بودن فرودگاه كابل نيامد و وقتم آزاد شد؛ با ملاقات‌هاى اضافى پُر شد.
آقاى [محمد] سعيدى‌كيا، [وزير راه و ترابري] آمد. گزارش سفر به پاكستان را داد و براى اجراى توافق‌ها استمداد كرد؛ رييس‌جمهور پاكستان هم از عدم اجراى توافقات گذشته ناراحت بوده است؛ گرچه هر دو طرف كوتاهى كرده‌اند.
آقاى [سيد كمال] خرازى، [نماينده دايم ايران در مقر سازمان ملل] آمد. گزارش كار در نيويورك را داد و گفت [آقاي پترس غالي]، دبيركل سازمان ملل، خيلى از سفر ايران و برخورد من راضى است و مايل است به ايران خدمت كند. گفته براى لايروبى اروندرود و بازسازى آبادان و خرمشهر و جمع كردن مين‌ها، كمك جلب خواهد كرد. خواسته است كه به مسأله زندانيان لبنانى در اسراييل و مفقودان اسراييلى كمك كنيم. گفتم بهتر است با خود لبنانى‌ها طرف باشند و ما به برگزارى مذاكرات كمك كنيم. از تلاش اسراييل براى اثبات اينكه ايران دنبال اسلحه اتمى است، گفت و از درخواست [بيل] كلينتون، [نامزد دموكرات‌ها]، براى كمك ايران به روشن‌شدن مسأله اتهام جمهورى‌خواهان درخصوص تأخير آزادى گروگان‌هاى آمريكايى در تهران براى انتخابات. گفتم به آنها بگويند اگر تحقيقات شود، به ضرر دموكرات‌ها تمام مى‌شود؛ چون آن زمان با فشار ليبرال‌ها، سياست اين بود كه براى كمك به دموكرات‌ها، زودتر آزاد شوند.
دكتر [حسن] روحانى، [دبير شوراي عالي امنيت ملي]آمد. براى مسئوليت بنياد شهيد و مركز تحقيقات استراتژيك [رياست جمهوري] مشورت كرديم. تذكر دادم كه مجلس، منطق و اعتدال را از دست ندهد و دچار شعار زدگى نشود. گفتم استيضاح وزيركشور موفق نيست و به مصلحت هم نيست.
آقاى [محمد]امامى كاشانى، [توليت مدرسه عالي شهيد مطهري(سپهسالار)] آمد. براى زمين مركز حزب جمهورى اسلامى سابق و قتلگاه شهداى هفتم تير، [واقع در خيابان سرچشمه تهران] كه وقف مدرسه شهيد مطهرى است و تبديل آن به يك كارخانه استمداد كرد.
تلفنى با آيت‌الله خامنه‌اى دربارة احتمال استيضاح وزيركشور در مجلس صحبت كردم. ايشان گفتند به [آقاي علي‌اكبر ناطق نوري]، رييس مجلس گفته‌اند كه موافق استيضاح نيستند.
[آقاي عبدالله نوري]، وزيركشور، تلفنى از صدا و سيما به خاطر بدرفتارى با شهردارى تهران شكايت كرد. به محمد[هاشمي، رييس سازمان صدا و سيما] تذكر دادم. معلوم شد او هم از آزار شهردارى تهران در خصوص كارهاى ساختمانى سازمان شاكى است. به آقاى نورى گفتم براى توافق‌شان، ميانجي‌گرى كنند.
عصر شوراى عالى امنيت ملى جلسه داشت. مسأله بوسنى و هرزگوين مطرح و قرار شد كمك كنيم. دكتر ولايتى، [وزير امور خارجه] گزارش سفر به سوريه را داد. دوبارة مسأله عراق و آمريكا و احتمال سقوط صدام و احتمال تجزيه عراق مطرح شد و براى موضع ايران، مذاكره و تصميم‌گيرى كرديم. ساعت نُه و نيم شب به خانه رسيدم.
سال ۱۳۷۲
كابينه جديد را به مجلس با شش وزير جديد و يك مورد جابجايى معرفى كردم. به خاطر احساس ناراحتى از حذف وزيران، از لحاظ روحى تحت فشار بودم؛ عمدتاً در اثر اختلافات خطى و مراعات براى مجلس پيش آمده است.
ساعت ده صبح جمعى از علما و طلاب و مردم قم آمدند. مقدارى با آقاي اشراقى و علماى ديگر صحبت كرديم. در جلسه ملاقات آقايان شمس و كوثرى و مداح‌شان به مناسبت اربعين ذكر مصيبت و نوحه سرايى كردند. فرماندار قم گزارش كارها را داد و من به طور مفصل صحبت كردم و وعده رسيدن بيشتر به نيازهاى عمرانى قم و وعده تسريع در بهره‌بردارى از سد پانزده خرداد را دادم.
آقايان [محمدتقی] محصل [همدانی، نماینده مهریز و بافق] و [ابوالقاسم] وافى آمدند. براى مسايل يزد و انتقال آب از اصفهان به يزد مطالبى داشتند. استاندار بوشهر آمد. گزارش اوضاع را داد و از كار‌هاي عمده ای كه پس از سفر من انجام شده، منجمله طرح توليد ميگو و برق و ... گفت. اعضای انجمن فارغ التحصيلان اروپا، آمريكا و كانادا آمدند. گزارشى از كار و اهداف و برنامه دادند و من تشويقشان كردم.
عصر هیأت دولت جلسه داشت. اول جلسه مختصرى دربارة وزرايى كه در كابينه آينده نخواهند بود، حرف زدم و تشكر كردم و عذر عدم معرفى را گفتم. خيلى با نجابت و از روى استغنا برخورد كردند و بناى همكارى با وزراى جديد را دارند. آقايان آقازاده، فروزش و غرضى از احتمال مخالفت متمركز مجلسيان با آنها به خاطر شايعه عدم مخالفت من با حذف اظهار نگرانى كردندكه شايعه را تكذيب كردم و گفتم دفاع محكم خواهم كرد. در مجموع حالت افسردگى بر جلسه حاكم بود، چون اولين جلسه بعد از مشخص شدن وضع جديد است.
آقاى [علی] فلاحيان، [وزیر اطلاعات] به دفتر آمد و گزارش افغانستان و عراق را داد. شب آيت‌الله خامنه‌اى میهمانم بودند. دربارة كابينه جديد و وضع نان صحبت كرديم. از لتيان آمده‌اند و شب به لتيان برمي‌گردند.
سال ۱۳۷۳
[آقای عیسی کلانتری]، وزير كشاورزى و دكتر [عزت] اكبرزاده آمدند. گزارش پيشرفت كار تحقيقاتى ساخت و توليد سموم را دادند. گفت، حدود پنجاه درصد از سموم مورد نياز را ساخته‌اند و سال آينده 82 ميليون دلار صرفه‌جويى ارزى داريم. تشكر كردم، ولی باور نکردم و قرار شد رسیدگی کنم؛ كار مهمى است و فعلاً سرّى است.
[آقای عباس آخوندی]، وزير مسكن و شهرسازی آمد. از موفقيت فعال كردن صندوق‌هاى پس انداز مسكن گفت و استقبال خوب مردم و گزارش وضع طرح اصلاح ساختار اطراف حرم [حضرت معصومه(س)] قم را داد و پيشنهادهایى داشت كه قبول كردم. قرار شد پيگيرى كنيم؛ طرح خوبى است. آستانه قم پيگير است. آیت‌الله خامنه‌اى هم موافقند.
آقاى [غلامعباس] زائرى، استاندار جديد هرمزگان آمد. نظراتم را براى سياست كارش گرفت؛ بر مبارزه با قاچاق و پشتيبانى طرح‌هاى مهم و مناطق آزاد و توجه بيشتر به نقاط محروم تأكيد كردم.
آقاى مهاجرى، [مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی و مشاور اجتماعی رییسجمهور] آمد و از كار روزنامه و مشاورت در وضع فعلى اظهار خستگى كرد و خواستار شغلى جديد و فرهنگى شد؛ قرار شد فكرى بكنيم. با تأسيس روزنامه دولت [= ایران]، اظهار مخالفت كرد.
عصر شوراى اقتصاد براى امور مناطق آزاد و توسعه شهر تهران جلسه داشت. براى پُركردن دندانم كه اخيراً خالى شده و نصب روكش كه كنده شده است، به دندان‌پزشكى مراجعه كردم. شب به حسينيه قصر فيروزه رفتم و در مراسم عزادارى سپاه صحبت كردم. ديروقت به خانه رسيدم. عفت ديرتر رسيد. ديدن فاطى و بچه‌ها رفته بود؛ از مصر برگشته‌اند.
سال ۱۳۷۴
[آقای غلامرضا آقازاده]، وزير نفت آمد. گزارشي از شروع كار در تركمنستان داد و بيشتر براي كشف صحت و سقم شايعة توجه به دكتر ولايتي براي رياست جمهوري آينده آمده بود. به ايشان گفتم، گاز مايع بنياد خيريه‌اي را كه گاز به پاكستان صادر مي‌كنند و سود آن، صرف نيازمندي‌هاي شيعه آنجا مي‌شود، تأمين كنند.
آقاي [صباح] زنگنه، سفيرمان در سازمان كنفرانس اسلامي آمد و راه‌هاي توسعه همكاري با كشورهاي اسلامي و برنامه‌ريزي براي غنيكردن كنفرانس اسلامي در تهران را گفت.
آقاي [غلامرضا] انصاري، كاردارمان در لندن آمد. از بهتر شدن روابط و بهخصوص بعد از تحريم آمريكا اظهار رضايت كرد و معتقد بود مصاحبه من با تلویزیون سی ان ان، تأثير زيادي در جلب حمايت كشورهاي غربي داشته است.
آقاي [مهدی] غيوران آمد. درخواست ارجاع خدمتي داشت. [خانم شفیقه رهیده]، همسر دكتر حبيبي آمد. گزارش وضع كارخانه سرنگسازي [هلالاحمر] را داد و نمونه فيلتر ساخت ايران براي دياليزي‌ها را آورد كه كار مهمي است. براي سرعت اجراي كارخانه ساخت مواد اوليه داروهاي بيولوژيك استمداد كرد.
آقايان [سیدحسن] طاهري خرمآبادي و [ابوالفضل] توكلي‌بينا آمدند. براي تحويل گاز مايع از سوي وزارت نفت استمداد كردند كه با تذكر قبلي من به آقای آقازاده، حل نشده بود. آقاي طاهري، تأكيد بر ابقاي آقاي مهدويكني در سمت دبيركلي جامعه روحانيت مبارز داشت و براي معالجه فرزندش استمداد كرد.
آقاي [رسول] لاهيجانيان، [مدیرعامل شرکت شیلات]، از جهادسازندگی آمد. گزارش طرح‌هاي پرورش ميگو را داد و از مزاحمت‌هاي ديوان محاسبات و وزارت اطلاعات شكايت كرد. عصر دكتر حبيبي آمد و گزارش تكميل برنامه كار هيأت اعزامي به كنفرانس پكن براي حقوق زنان را داد. در جلسه شوراي عالي انقلاب فرهنگي، دربارة كنكور دانشگاه‌ها بحث بود که ناتمام ماند.
سال ۱۳۷۵
در خبرها، مخالفت وسيع جهانى، عليه مصوبه اخير مجلسين و دولت آمريكا، در مجازات شركت‌هايى كه در امور نفت با ايران همكارى نمايند، راه افتاده كه بىسابقه و عجيب است. تقريباً تمام كشورهاى مهم اروپا و آمريكا و آسيا و آفريقا، شديداً از اين تصميم آمريكا انتقاد دارند و بعضى تهديد به مقابله به مثل دارند و جز اسرایيل، هيچ دولتى موافقت نكرده است؛ به عنوان يك زورگويى آشكار و تجاوز به حقوق دولت‌هاى ديگر.
آقاى شمشاد احمد، دبيرکل اكو [= سازمان همکاری اقتصادی]، براى خداحافظى آمد. مذكرات تشريفاتى و محبت‌آميز بود. آقاى [محسن] دعاگو، [امامجمعه شمیرانات] آمد. نسبت به مديريت بعد از من اظهار نگرانى كرد و پيشنهادهایی براى حذف سوبسيد نان و توليد لوازم آرايشى، براى جلوگيرى از خروج ارز داشت. اصرار داشت كه در جلسه اجتماع ائمه جمعه استان تهران شركت كنم. گزارش سفر به خرمشهر و پيشنهاد تقويت برنامه كاشت اُكاليپتوس را داشت.
آقاى [عباس] ملكى، معاون وزير امورخارجه آمد. گزارش سفر به بحرين و انگليس و نیز پيشنهاد از سوى مشاوران كنسرسيوم نفت آذربايجان، براى انتقال نفت‌مان به تبريز و تأسيس تلويزيون در انگليس و نيز همكارى با بانك جهانى داد. اخوى محمد، [معاون اجرایی رییسجمهور]، براى امور جارى آمد. مصاحبه راديو تلويزيونى، براى سفر چهارمحال و بختيارى داشتم. عصر در جلسه هیأت دولت، چند مصوبه داشتيم؛ منجمله تصميم به تقويت ورزش و تصويب استانداران جديد براى استان مركزى و استان چهارمحال و بختيارى، بعد از بحث داغ بعضى از وزرا با وزير كشور.
سال ۱۳۷۶
پیش از ظهر در منزل بـراى خطبـه هـاى جمعـه مطالعـه کـردم. در نمازجمعـه، در خطبـه اول درباره اعجاز قرآن و در خطبه دوم درباره مناسبت هاى هفته حرف زدم. ظهر جمع زیادی از بستگان و نیز بچه جمع بودند
عصر به مطالعه و اصلاح پیش نویس کلید قـرآن در مـورد «آب» گذشـت. درگـزارش هـا تصمیم آمریکا به تشدید تحریم علیه ایران و سخت گیرى در مورد مقاومت فلـسطین، مـورد توجه است و نیز رسیدن سایوز روسیه به ایستگاه میر، براى تعمیر ایستگاه آسیب دیده.