یادداشت‌های محمدعلی فروغی، سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۲۹۸؛ بی‌پولی و سرگردانی دیپلمات‌های اعزامی ایران به کنفرانس صلح پاریس

صبح مسیو پرنی به کردی لیونه رفته برگشت و تلگرافی آورد از بانک شاهنشاهی خطاب به کردی لیونه که «حواله شما را مطالبه کردیم، نپرداخته‌اند.» معلوم شد به هیچ وجه پولی به ما نخواهد رسید. تاریخ تلگراف پریروز بود. معلوم است چه حالی به ما دست می‌دهد.
بعدازظهر همه اطاق مشاورالممالک [وزیر خارجه]جمع شده به استثنای مسیو پرنی در باب کیفیت کار خودمان مذاکره کردیم. در بین صحبت ارباب کیخسرو هم آمد و شریک صحبت شد. مسئله پول به ضمیمه عدم مساعدت دولت به کلی مشاور را مایوس کرده، گفت: «باید هرطور شده برویم.» بالاخره خیال‌مان به این‌جا رسید که پولی که برای محمدعلی میرزا فرستاده شده و تقریبا صدوپنجاه هزار فرانک است اگر عاید شد آن را برداشته و به طهران تلگراف کنیم که تا آخر ژوئیه بیش‌تر نخواهیم ماند و اگر تا آن وقت تکلیفی معین نشد برویم. مشاور خودش به طهران نمی‌رود. حق هم دارد، زیراکه معلوم نیست چه بر سرش خواهد آمد. میرزا حسین‌خان هم که آزاد است به لندن می‌رود. باقی به طهران برویم. حال ببینیم پول محمدعلی‌میرزا عاید می‌شود یا نه.
امروز از مسیو آلبر تما کاغذی رسیده، یک کاغذ سفارش برای مسیو تاردیو و یکی برای مسیو گون، روزنامه دبا و یکی برای پرتیناکس روزنامه ژورنال فرستاده بود. قرار شد فردا برای این اشخاص بفرستیم. شب بنا گذاشتیم مسیو مادام هربت را به پرکاتلان دعوت کنیم و خصوصیتی کرده مسیو هربت را واداریم که چیزی در روزنامه تان بنویسد. میرزا حسین‌خان کسل بود نیامد. در عوض انتظام‌الملک را بردیم. بد نگذشت. اما مسیو هربت می‌گفت: «احتمال می‌دهم مسئله عثمانی هیچ مطرح نشود در کنفرانس، و اگر بشود در ماه سپتامبر و بعد از آن باشد. انگلیس‌ها که اصلا میل ندارند مسائل آسیا مطرح شود. فرانسه‌ها هم، چون با انگلیس‌ها می‌خواهند سازش کنند اصرار نخواهند کرد، مخصوصا برای این‌که ایطالیا را کنار کنند.» و گفت: «گمان می‌کنم، چون انگلیس‌ها می‌بینند که کلنی‌های ایشان ناچار باید کم‌کم اتونومی پیدا کند این‌طور طرح ریخته باشد که بعضی ممالک را در عین استقلال زیر بلیت خود قرار دهند، مثل یونان و فنلاند و استونی و غیره.» من در دل خود خیال کردم که البته درباره ایران هم همین خیال را دارند و تصور می‌کنم حق با هربت باشد. در هر حال حرف‌های هربت موید خیالات امروز می‌باشد.

منبع: یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی، به کوشش محمدافشین وفایی و پژمان فیروزبخش، تهران: سخن، چاپ هفتم، ۱۳۹۸، صص ۱۶۹-۱۷۰.