مذاکرات مجازی ایران و آمریکا درباره افغانستان

در یک دولت با استعداد کم دیپلماتیک، زلمی خلیل‌زاد برجسته شده است. وی نماینده ویژه ایالات متحده در روند آشتی افغانستان است و به اتهام عدم خروج نیروهای نظامی ایالات متحده متهم شده است. به طور کلی، پیشینه عمیق خلیل‌زاد به عنوان سفیر سابق چند زبانه در افغانستان، عراق و سازمان ملل و ماهیت وی به عنوان یک سیاست‌دان قدیمی او را در موقعیتی قرار داده است تا تعامل دیپلماتیک ایالات متحده با ایران را احیا و به پیشرفت روابط آن دو کمک کند. به طوریکه، از افزایش خطرناک تنش ها جلوگیری به عمل آید.

به گزارش انتخاب، اخیراً، تحت نظارت سازمان ملل متحد، جلسه ای با عنوان "شش به علاوه‌‌ی دو" برگزار شد. گفتنی است، بعد از اینکه طالبان در سال 1996 کنترل بیشتری در افغانستان پیدا کرد، شش همسایه‌ی افغانستان به علاوه‌ی روسیه و ایالات متحده گرد هم آمدند تا در مورد چگونگی ایجاد ثبات در این کشور بحث کنند.

در گفتگوی آنلاین با شورای آتلانتیک در تاریخ 20 ماه مه، رزماری دیکارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سیاسی و صلح تأیید کرد که خلیل‌زاد در جلسه اخیر مجازی شش به علاوه‌‌ی دو به همراه دیپلمات های روسیه، ایران و... که همسایگان افغانستان هستند، حضور داشته است. وی خاطرنشان كرد كه این یك نشست بی نظیر مقامات آمریكایی و ایرانی در زمانی است كه سایر کانال های مستقیم ارتباط بسته شده است.

در اواخر دهه 1990، گروه 6 به علاوه‌ی 2 در غیاب روابط رسمی دیپلماتیک، محل مهمی برای تعامل ایالات متحده و ایران بود. هر دو کشور از این جلسات برای ارسال پیام‌هایی به یکدیگر استفاده کردند و حتی مادلین آلبرایت، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا در یکی از جلسات در سال 1998 به امید دیدار با همتای ایرانی خود شرکت کرد. سرانجام او در سال 2000 موفق به انجام این دیدار شد.

پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001، جلسات چند جانبه منجر به مذاکرات دو جانبه ایالات متحده و ایران در مورد چگونگی ایجاد ثبات در افغانستان، برخورد با بازداشت شدگان القاعده و سرانجام بحث در مورد حمله آمریکا به عراق شد. گفتنی است، از پاییز سال 2001 تا می 2003 بیش از ده ها جلسه در مورد چیپس سیب زمینی و نوشیدنی های غیر الکلی در هتل های ژنو و پاریس برگزار شد. رایان کراکر، یک دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی، جلسات را پیش از اینکه خلیل‌زاد عهده دارد آن شود، برگزار می‌کرد. همتای ایرانی کراکر نیز محمدجواد ظریف، معاون وزیر امور خارجه بود که به زودی سفیر ایران در سازمان ملل شد و اکنون وزیر امور خارجه ایران است.

خلیل‌زاد، یک بومی افغان که به عنوان سفیر ایالات متحده در افغانستان، عراق و سازمان ملل متحد فعالیت داشته است، از زبان دری که به آن مسلط است و به زبان فارسی بسیار قرابت دارد، برای گفتگو با همتایان ایرانی در نشست‌های مختلف استفاده می‌کند. وی دریافت که ایران مانند گذشته، توانایی زیادی برای کمک به ایجاد ثبات ثبات سیاسی در کشورهای همسایه‌ی خود دارد و همچنین می‌تواند از آن ممانعت کند. همین‌طور وی فهمید که تهران می‌تواند در پیشرفت یا عقب ماندن منافع ایالات متحده در خاورمیانه نقش داشته باشد.

یکی از نقص های رویکرد شدید دولت ترامپ در قبال تهران این است که منافع همسایگان ایران را بر اثر سیاست فشار حداکثری قربانی کرده است. کشورهایی مانند افغانستان و عراق برای رسیدن به موفقیت، باید با همسایه‌ی بزرگ خود یعنی ایران تجارت کنند. در نتیجه، تحریم های ایالات متحده که پس از انعقاد توافق هسته ای ایران در سال 2015، مجدداً به تهران اعمال شده است، به همسایگان ایران صدمه زده و روابط آنها را با ایالات متحده پیچیده تر کرده است.

تصمیم ایالات متحده در ماه مه 2019 برای تحریم كامل ایران در زمینه‌ی فروش نفت، باعث افزایش شدید تنش در خلیج فارس و اطراف آن شد. این موضوع شامل حملات شبه نظامیان عراقی تحت حمایت ایران به نیروهای آمریکایی در عراق بود که باعث ترور سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس ایران در 3 ژانویه توسط آمریکا شد. حملات دیگری نیز در ماه مارس رخ داد که منجر به کشته شدن دو آمریکایی دیگر، یک شهروند انگلیس، سه سرباز عراقی، یک غیرنظامی عراقی و چند عضو شبه نظامی شد.

اما در هفته های اخیر، به نظر می رسد تنش ها تا حدودی در عراق کاهش یافته است. ایران به نامزدی آخرین نخست وزیر عراق، مصطفی الکاظمی چراغ سبز نشان داد، با وجود اینکه او تا حدودی طرفدار ایالات متحده است و به هنگام ترور سردار سلیمانی وزیر اطلاعات بود.

علاوه بر این، دیکارلو گفت که ایران در متقاعد کردن جناح های درگیر در دولت افغانستان برای دستیابی به توافق کمیته مشترک به منظور مذاکره با طالبان کمک کرده است. خلیل‌زاد نیز با این جناح‌ها پیمان آزمایشی بسته است. دیکارلو بدون اینکه به جزئیات اشاره کند، افزود: ایران اکنون در رابطه با حوثی ها نقش سازنده ای دارد.

ممکن است، کرونا ویروس که به ایران به سختی ضربه زده است، تا حدودی دلیل منطقی برای رویکردهای جدید ایران باشد.

همچنین این احتمال وجود دارد که تهران نتواند پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که ممکن است به برکناری ترامپ و سیاست فشار حداکثری او منجر شود، آمریکا را با خود متفق کند. ایران به دنبال عقب نشینی نظامی ایالات متحده از کل منطقه است و همواره سیاست‌هایی را به اجرا گذاشته که یک کشور طغیانگر به اجرا می‌گذارد. گفتنی است، تهران از این طریق برای آمریکا مشکل ایجاد کرده است. اما از سوی دیگر، ایران تمایلش را برای تعامل با آمریکا در زمان و مکان مناسب نشان داده است. گروه شش به علاوه‌ی دو، قبلاً مفید بود و الان دوباره می‌تواند موثر باشد، به خصوص، با حضور یک دیپلمات مانند خلیل‌زاد.