یادداشت‌های علم، شنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۳۵۱ / به شاه گفتم هرگز بدبینی را نباید این همه توسعه داد

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ دیشب هم باران مفصلی آمد. صبح هوا واقعا بهشتی بود... طبق معمول... شرفیاب شدم. شاهنشاه خیلی سرحال بودند، چون موضوع فروش سهام کارخانجات به کارگران و کارمندان در دنیا اثر بسیار خوبی گذاشته. بعد هم روزنامه‌های انگلیس، به‌خصوص مجله اکونومیست، گویا بسیار خوب نوشته است – من هنوز ندیده‌ام. فرمودند: «همان‌طور که تو گفتی گویا انگلیس‌ها از این عمل خیلی impressed شده‌اند، مخصوصا سفیر انگلیس [دنیس رایت – انتخاب]در این‌جا، و به این جهت این مجله خوب نوشته، در صورتی که همیشه با ما بد است و بد می‌نویسد. پس معلوم می‌شود همه بدجنسی‌ها زیر سر خودشان است. اگر از این‌جا سفیر اشاره بکند، او هم خوب می‌نویسد.» -، چون من عرض کرده بودم سفیر انگلیس خیلی impressed شده است. عرض کردم: «ممکن است، ولی هرگز بدبینی را به نظر چاکر نباید این همه توسعه داد. کار خوب را می‌گوید، بد را هم می‌گوید. باید به نفس کار نگاه کرد که ما خودمان چه می‌کنیم.» فرمودند: «خیلی خوب‌ها را هم بد می‌گوید.» عرض کردم: «از دریچه چشم او باید دید، ولی این کار دیگر منکر ندارد و نمی‌تواند داشته باشد.» عرض کردم: «من در نطق خودم به اشاره گفتم که سفیر انگلیس به من چه گفته بود، یعنی گفتم یک خارجی مسئول می‌گفت: ما خیال می‌کردیم این ثبات ایران و آرامش و عدم اعتصابات و ناراحتی‌ها به علت قدرت و سلطه حکومت است، حال آن‌که حالا می‌فهمیم به علت پیش‌بینی‌های صحیح و فلسفه‌های اجتماعی شاهنشاه است که ما چنین چیزی در کشور خودمان نداریم.» فرمودند: «من نطق تو را نشنیدم.» در صورتی که یقین دارم شاهنشاه هم در رادیو شنیدند هم در تلویزیون شنیدند و هم در روزنامه خواندند. ولی معمولا این‌طور می‌فرمایند. یعنی می‌خواهند وانمود کنند که شما اهمیتی ندارید که من به نطق شما گوش بدهم، یا بخوانم. حال اگر در همین نطق یک اشتباه کوچک بشود، در همان موقعی که حتی از رادیو گفته می‌شود، تلفن شاهنشاه زنگ می‌زند که چرا چنین گفتی و چنان نگفتی؟ چنین کنند بزرگان چو کرد باید کار!...
سر شام رفتم. مقداری صحبت از مقاله تایمز لندن بود که «چرا نوشته است این غَلَیان جوان‌هایی که محکوم به اعدام شده و می‌شوند – به علت جرم‌های خلاف استقلال کشور – به علت فقر است.» فرمودند: «چرا روزنامه‌های ما حمله نمی‌کنند و به انگلیس‌ها این چیز‌ها را نمی‌نویسند؟» عرض کردم: «مانع ندارد، ولی آن‌ها آن‌قدر که ما به نوشته‌های آن‌ها اهمیت می‌دهیم [به نوشته‌های ما] اهمیتی نمی‌دهند.» فرمودند: اگر زیاد بنویسند، چون می‌دانند روزنامه‌های ما نسبتا دولتی است، بالاخره اهمیت می‌گذارند و صحیح می‌فرمایند.