یادداشت‌های محمدعلی فروغی، دوشنبه ۲۴ فروردین ۱۲۹۸: میرزا حسین‌خان حقیقتا بچه است!

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در نوامبر ۱۹۱۸ قرارداد متارکه جنگ بین متفقین و آلمان و اندکی بعد متحدانش امضا می‌شود. متفقینِ پیروزشده، طبعا شرایط خود را به متحدین تحمیل می‌کردند. کنفرانس ورسای که برای جامعه بین‌الملل از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، در ژانویه ۱۹۱۹ آغاز می‌شود و با این‌که قرار نیست دول بی‌طرف در کنفرانس صلح نقشی داشته باشند. ایران به واسطه خسارات بسیاری که در جنگ دیده خود را با سایر دول بی‌طرف یکسان نمی‌پندارد... از همین رو در دسامبر ۱۹۱۸، هنگامی که دومین کابینه وثوق‌الدوله بر سر کار است، هیاتی به سرپرستی علیقلی‌خان انصاری (مشاورالممالک)، وزیر خارجه وقت، عازم پاریس می‌شود تا خواسته‌های ملی ایرانیان را در جامعه بین‌الملل مطرح سازد. اعضای دیگر این هیات عبارت‌اند از: محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) رئیس دیوان عالی تمیز، سید ابوالقاسم‌خان انتظام‌الملک (عمید) رئیس کابینه وزارت خارجه، میرزا حسین خان معین‌الوزرا (علاء) وزیر سابق فواید عامه و تجارت، آدولف پرنی مستشار وزارت عدلیه و عبدالحسین مسعود انصاری پسر مشاورالممالک (به سمت منشی مخصوص هیات).

آن‌چه در پی می‌خوانید خاطرات روزنوشت محمدعلی فروغی، دوشنبه ۲۴ فروردین ۱۲۹۸ است:

صبح لایحه فارسی را که برای مشاور [وزیر خارجه] نوشته بودم به فرانسه ترجمه کردم. ناهار مسیو فیلوز و مسیو دلنکل مهمان ما بودند. فیلوز جوان و دلنکل پیر است. دلنکل تقریبا مست بود. سر ناهار هر دو زیاد حرف زدند. دستگیرمان شد که فیلوز میل دارد به ایران برود و صحبت‌های او و رفیقش هر دو مبنی بر این خیال است و با هم تبانی دارند. ما را نصیحت به جسارت و بی‌اعتنایی به وزارت خارجه فرانسه و دولت می‌کردند. از کلمانسو [نخست‌وزیر فرانسه] بد می‌گفتند و ما را دعوت و تشویق به نهضت سندیکالیست می‌کردند. در صورتی که خبر ندارند در ایران حزب کارگر وجود ندارد. خلاصه از جهت این‌که این‌ها مغرض هستند تکلیف را فهمیدیم. ولی میرزا حسین‌خان [حسین علاء] حقیقتا بچه است.

عصر به کمیته ناسیونال دتود رفتیم. دلاپرادل در باب مجمع ملل بیان کرد و روی‌هم‌رفته موافق و امیدوار بود نسبت به طرحی که ریخته شده. مسیو پولیتیس، وزیر خارجه یونان، هم بود. نطق مختصری کرد. خیلی خوب فرانسه حرف زد.

شب ممتازالسلطنه [سفیر ایران در فرانسه] ما را دعوت به اپرا کرد. رفتیم. معلوم شد لژ معلق به سن‌پل، مستشار کنسی‌ دتا، می‌باشد و شاید که از اصل هم خود او ما را دعوت کرده و صمدخان به روی خود نیاورده است. بعد از اپرا شام مختصری خورده خوابیدم. بازی دامناسیون فوست بود. خیلی هم به اعلایی آن‌چه در شب ریاست‌جمهوری آمریکا دیدم نبود، اما باز خیلی تعریف داشت.

منبع: یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی، به کوشش محمدافشین وفایی و پژمان فیروزبخش، تهران: سخن، چاپ هفتم، ۱۳۹۸، ص ۹۷.