یادداشت‌های محمدعلی فروغی، شنبه ۲۲ فروردین ۱۲۹۸: می‌ترسم انگلیس‌ها دام گسترده باشند

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در نوامبر ۱۹۱۸ قرارداد متارکه جنگ بین متفقین و آلمان و اندکی بعد متحدانش امضا می‌شود. متفقینِ پیروزشده، طبعا شرایط خود را به متحدین تحمیل می‌کردند. کنفرانس ورسای که برای جامعه بین‌الملل از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، در ژانویه ۱۹۱۹ آغاز می‌شود و با این‌که قرار نیست دول بی‌طرف در کنفرانس صلح نقشی داشته باشند. ایران به واسطه خسارات بسیاری که در جنگ دیده خود را با سایر دول بی‌طرف یکسان نمی‌پندارد... از همین رو در دسامبر ۱۹۱۸، هنگامی که دومین کابینه وثوق‌الدوله بر سر کار است، هیاتی به سرپرستی علیقلی‌خان انصاری (مشاورالممالک)، وزیر خارجه وقت، عازم پاریس می‌شود تا خواسته‌های ملی ایرانیان را در جامعه بین‌الملل مطرح سازد. اعضای دیگر این هیات عبارت‌اند از: محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) رئیس دیوان عالی تمیز، سید ابوالقاسم‌خان انتظام‌الملک (عمید) رئیس کابینه وزارت خارجه، میرزا حسین خان معین‌الوزرا (علاء) وزیر سابق فواید عامه و تجارت، آدولف پرنی مستشار وزارت عدلیه و عبدالحسین مسعود انصاری پسر مشاورالممالک (به سمت منشی مخصوص هیات).

آن‌چه در پی می‌خوانید خاطرات روزنوشت محمدعلی فروغی، شنبه ۲۲ فروردین ۱۲۹۸ است:

صبح به اتفاق میرزا حسین‌خان [حسین علاء] به دیدن ژرژ لیگ، وزیر بحریه، رفتیم و شرحی صحبت کردیم. حس او هم این بود که کارها به این زودی تمام نمی‌شود و می‌گفت: «شما خوب است دعاوی خود را کم و منحصر به مسائل مهمه و امور اقتصادی بکنید» و می‌گفت: «من شخصا معتقدم که همه ملل باید آزاد و مستقل باشند و در فرانسه همه با شما همراه و مهربان هستند و با وزیر خارجه هم صحبت خواهم کرد.» باری نتیجه بزرگی نگرفتیم، اما وظیفه ما همین است که از این اقدامات بکنیم.

عصر به مجلس موزیک فیلوز، مدیر مجله «اروپای جدید»، رفتیم و با بعضی ملاقات کردیم؛ از جمله مسیو دلنکل و مارکی دوکاستلان که سابقا هم اسم او را برده بودند که با آمریکایی‌ها و انگلیس‌ها رابطه دارد. میرزا حسین‌خان می‌گفت: «مارکی را عقیده این است که انگلیس‌ها خیلی دست‌ قوی دارند و ما باید با آن‌ها بسازیم و فرانسه‌ها نمی‌توانند با آن‌ها مخالفت کنند و تا پنجاه سال دیگر باز انگلیس‌ها در دنیا نفوذ دارند» و قس علی هذا. این صحبت‌ها سوءظن مرا نسبت به این جماعت زیاد کرده و می‌ترسم دامی باشد که انگلیس‌ها گسترده باشند. تا ببینیم چه می‌شود.

منبع: یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی، به کوشش محمدافشین وفایی و پژمان فیروزبخش، تهران: سخن، چاپ هفتم، ۱۳۹۸، ص ۹۶.