یادداشت‌های محمدعلی فروغی شنبه ۱۵ فروردین ۱۲۹۸: در جواب تلگراف تعرض‌آمیز ما، رئیس‌الوزرا پاسخی مبهم داده!

سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در نوامبر ۱۹۱۸ قرارداد متارکه جنگ بین متفقین و آلمان و اندکی بعد متحدانش امضا می‌شود. متفقینِ پیروزشده، طبعا شرایط خود را به متحدین تحمیل می‌کردند. کنفرانس ورسای که برای جامعه بین‌الملل از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، در ژانویه ۱۹۱۹ آغاز می‌شود و با این‌که قرار نیست دول بی‌طرف در کنفرانس صلح نقشی داشته باشند. ایران به واسطه خسارات بسیاری که در جنگ دیده خود را با سایر دول بی‌طرف یکسان نمی‌پندارد... از همین رو در دسامبر ۱۹۱۸، هنگامی که دومین کابینه وثوق‌الدوله بر سر کار است، هیاتی به سرپرستی علیقلی‌خان انصاری (مشاورالممالک)، وزیر خارجه وقت، عازم پاریس می‌شود تا خواسته‌های ملی ایرانیان را در جامعه بین‌الملل مطرح سازد. اعضای دیگر این هیات عبارت‌اند از: محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) رئیس دیوان عالی تمیز، سید ابوالقاسم‌خان انتظام‌الملک (عمید) رئیس کابینه وزارت خارجه، میرزا حسین خان معین‌الوزرا (علاء) وزیر سابق فواید عامه و تجارت، آدولف پرنی مستشار وزارت عدلیه و عبدالحسین مسعود انصاری پسر مشاورالممالک (به سمت منشی مخصوص هیات).

آن‌چه در پی می‌خوانید خاطرات روزنوشت محمدعلی فروغی شنبه ۱۵ فروردین ۱۲۹۸ است:

صبح و بعدازظهر قدری کار کردیم. میرزا حسین‌خان [حسین علاء] از ملاقات فیلوز راضی بود و صحبت‌های خوب داشته بود که اسباب امیدواری او شده و می‌گفت باید آمریکا و فرانسه را به خود متوجه کنید و این هر دو به کار شما می‌خورند. علیقلی‌خان [مشاورالممالک وزیر خارجه] هم با آمریکایی‌ها صحبت کرده بود و آن‌ها هم تشجیع کرده بودند و می‌گفتند باید شما رل داشته باشید و دولت شما قوت قلب داشته باشد و صلح آینده برای دنیا صلح خوبی خواهد بود.

باری مستر کلونه عرض حالی که باید به کنفرانس داده شود تهیه کرده فرستاده بوده، فردا ماشین کرده تقدیم خواهیم داشت، ان‌شاءالله.

در جواب تلگراف تعرض‌آمیزی که کرده بودیم وثوق‌الدوله [رئیس‌الوزرا] جوابی داده که بعضی جاهای مهم آن مکشوف نشد. همین‌قدر قدری اظهار عجز و قدری استمالت و روی هم رفته مطلب را مجمل و مبهم گذاشته بود.

شب منزل دیولافوا مهمان بودیم. غیر از پسر محتشم‌السلطنه، عباسقلی‌خان که در قشون فرانسه بوده است بود و خواهرزن دیولافوا و شوهرش. خیلی مهربانی کرد. صورت اغذیه را خودش به فارسی نوشته بود و خیلی سعی کرده بود غذاهای ایرانی درست کند. آخر دست هم آفتابه‌ لگن برای ما آوردند. پیرمرد خیلی با ما ملاطفت می‌کند.

منبع: یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی، به کوشش محمدافشین وفایی و پژمان فیروزبخش، تهران: سخن،‌ چاپ هفتم، ۱۳۹۸، صص ۹۰-۹۱