یادداشت‌های محمدعلی فروغی؛ یکشنبه ۲ فروردین ۱۲۹۸: در صورت اصلاحات پیشنهادی دول بی‌طرف، اسمی از ایران نیست!

سرویس تاریخ «انتخاب»: در نوامبر ۱۹۱۸ قرارداد متارکه جنگ بین متفقین و آلمان و اندکی بعد متحدانش امضا می‌شود. متفقینِ پیروزشده، طبعا شرایط خود را به متحدین تحمیل می‌کردند. کنفرانس ورسای که برای جامعه بین‌الملل از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، در ژانویه ۱۹۱۹ آغاز می‌شود و با این‌که قرار نیست دول بی‌طرف در کنفرانس صلح نقشی داشته باشند. ایران به واسطه خسارات بسیاری که در جنگ دیده خود را با سایر دول بی‌طرف یکسان نمی‌پندارد... از همین رو در دسامبر ۱۹۱۸، هنگامی که دومین کابینه وثوق‌الدوله بر سر کار است، هیاتی به سرپرستی علیقلی‌خان انصاری (مشاورالممالک)، وزیر خارجه وقت، عازم پاریس می‌شود تا خواسته‌های ملی ایرانیان را در جامعه بین‌الملل مطرح سازد. اعضای دیگر این هیات عبارت‌اند از: محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) رئیس دیوان عالی تمیز، سید ابوالقاسم‌خان انتظام‌الملک (عمید) رئیس کابینه وزارت خارجه، میرزا حسین خان معین‌الوزرا (علاء) وزیر سابق فواید عامه و تجارت، آدولف پرنی مستشار وزارت عدلیه و عبدالحسین مسعود انصاری پسر مشاورالممالک (به سمت منشی مخصوص هیات).

آن‌چه در پی می‌خوانید خاطرات روزنوشت محمدعلی فروغی، دوم فروردین ۱۲۹۸، از این سفر است:

هیاتی به سرپرستی علیقلی‌خان انصاری (مشاورالممالک)، وزیر خارجه وقت، عازم پاریس می‌شود تا خواسته‌های ملی ایرانیان را در جامعه بین‌الملل مطرح سازد. اعضای دیگر این هیات عبارت‌اند از: محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) رئیس دیوان عالی تمیز، سید ابوالقاسم‌خان انتظام‌الملک (عمید) رئیس کابینه وزارت خارجه، میرزا حسین خان معین‌الوزرا (علاء) وزیر سابق فواید عامه و تجارت، آدولف پرنی مستشار وزارت عدلیه و عبدالحسین مسعود انصاری پسر مشاورالممالک (به سمت منشی مخصوص هیات).

چندان کاری نداشتم. تهیه کار فردا را برای مجلس معارف کردم. لوایح ما چاپ شده، ممتازالسلطنه یک جعبه سیگار صدفی برای من عیدی فرستاده بود.

بعد از ناهار با علیقلی‌خان [مشاورالممالک وزیر خارجه وقت] و انتظام‌الملک [عمید رئیس کابینه وزارت خارجه] و عبدالحسین‌خان [پسر مشاورالممالک (سمت: منشی مخصوص هیات)]. به گردش تا« بوا دو بولن» رفتیم و در مراجعت به منزل علیقلی‌خان رفته چای خوردیم و قدری مشغول شدیم و مراجعت کردیم. وقت شام بود. بوا دو بولن جاهای باصفا دارد. بعضی جاها یاد از شمران و دربند کردیم و همواره یاد از زن و فرزند کردیم.

سر شام ممتازالسلطنه [سفیر ایران در فرانسه] این‌جا بود. با او، مسیو پرنی [مستشار وزارت عدلیه] و غیره مزخرف گفتیم و مباحثات بی‌معنی کردیم. از جمله حرف‌ها که ممتازالسلطنه می‌زد این بود که «دولت فرانسه عهدنامه‌های تجارتی که با کلیه دول دارد جمع کرده است.» اگرچه باور نکردم اما اگر چنین باشد برای ما نعمتی است، به واسطه این‌که یکی از مشکلات کار ما عهدنامه فرانسه است. ممتازالسلطنه تنها که با من حرف می‌زد جوش می‌زد از این‌که چرا مشاور تنها به مجمع ملل رفته و حرف زده است، پسر مشارالسلطنه هم همین‌طور. و صورت اصلاحات پیشنهادی دول بی‌طرف را داشت که از ایران اسمی نیست. مثل این‌که سکوت مشاور موجب سلب حق ایران می‌شود.

منبع: یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی از سفر کنفرانس صلح پاریس؛ تهران: سخن، چاپ هفتم، ۱۳۹۸، ص ۸۰.