وقتی ایران دست رد به سینه حافظ اسد زد

«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند.

سرویس تاریخ «انتخاب»: گزارشی محرمانه از سفارت آمریکا در دمشق به تاریخ چهارشنبه ۱۶ آبان ۱۳۶۹ درباره نشست ایران و سوریه در دمشق توضیحاتی ارائه کرده است.

به گزارش «انتخاب»؛ متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، در زیر آمده است:

موضوع سند: نشست ایران و سوریه در دمشق منجر به توافق جدید امل-حزب الله شد
طبقه بندی: محرمانه
چهارشنبه ۱۵:۳۵ دقیقه هفتم نوامبر ۱۹۹۰
از: سفارت آمریکا در دمشق
به: سفارتخانه‎های آمریکا

۱. هیات ایرانی به ریاست حسن حبیبی معاون رییس جمهور با همتایان سوری خود در دمشق در روز‌های ۳ تا ۵ نوامبر در قالب شورای عالی ایران و سوریه برای بحث درباره انواع موضوعات دوجانبه و منطقه ای، دیدار کرد. ولایتی وزیر امور خارجه، غلامرضا صنعتی، دستیار وی، محمود هاشمی رفسنجانی، مدیر بخش خاورمیانه وزارت امورخارجه، محمد وحیدی، دستیار وزیر دفاع، احمد فاس ملیجانی مشاور وزیر امورخارجه و محمد حسین دانیال رییس دفتر معاون رییس جمهور در این هیات حضور داشتند.
توافقنامه امل – حزب الله امضا شد
۲. رسانه‌های سوری روز ۵ نوامبر اعلام کردند بعد از گفتگو‌ها در وزارت امورخارجه سوریه که بر اساس گزارش‌ها روز ۴ نوامبر آغاز شد، توافقنامه‌ای میان حزب الله و امل، جنبش‌های شیعی امضا شد. این توافقنامه توسط نبیه بری رهبر امل و صبحی الطفیلی، دبیرکل حزب الله و «تحت نظارت» وزرای خارجه ایران و سوریه و با حضور رییس اطلاعات ارتش سوریه در لبنان، ژنرال قاضی کنعان امضا شد. بر اساس مفاد این توافقنامه:
- دو طرف به تسهیل استقرار ارتش لبنان در جنوب این کشور «در راستای تقویت توانایی آن در اجرای نظم و قانون» کمک خواهند کرد.
- هرگونه اختلاف در اجرای این توافقنامه باید از طریق ارجاع به طرف‌های سوری و ایرانی و بر اساس تفسیر آنجا حل و فصل شود.
- تمامی کسانی که به دلیل درگیری حزب الله و امل از خانه خود آواره شده اند باید اجازه بازگشت به «منطقه، روستا و خانه» خود را داشته باشند.
- کمیته‌ای «متشکل از ژنرال قاضی کنعان و (سفیر ایران در سوریه) اختری» برای نظارت و پیگیری اجرای این توافقنامه ایجاد خواهد شد.
- بر اساس پیوست توافقنامه دمشق (۳۰ ژانویه ۱۹۸۹) و در صورتی که هرکدام از طرفین این توافقنامه را نقض کند، «طرف صدمه دیده» باید به کمیته اطلاع دهد، که این کمیته تشکیل جلسه داده و به شکل بیطرفانه «اقدامات لازم برای متوقف کردن طرف ناقض را در مدتی حداکثر ۲۴ ساعت انجام خواهد داد. در صورت انجام عمل جنایی، فرد خاطی به مسئولان مربوطه تحویل داده خواهد شد».
- این توافقنامه از ۱۰ نوامبر ۱۹۹۰ اجرایی خواهد شد.
هنوز هیچ دستاورد قطعی بدست نیامده است
۳. جدا از اینکه حبیبی در بازگشت به تهران در روز ۶ نوامبر اقداماتش را «موفق و نتیجه بخش» توصیف کرده است، رسانه‌های سوری هیچ جزییاتی درباره هیچکدام از دستاورد‌های مهم در زمینه «تنظیم یک برنامه اجرایی» برای توسعه روابط دوجانبه «در همه زمینه ها» منتشر نکرده اند. هردو طرف برای تشکیل کمیته‌های فرعی به منظور پیگیری سه جلسه کمیته مشترک ایران و سوریه در زمینه همکاری‌های دوجانبه، توافق کردند. حبیبی با رییس جمهور سوریه اسد (در لاذقیه) در روز ۴ نوامبر در کنار خدام، معاون رییس جمهور، دیدار کرد. بر اساس معدود گزارش‌های رسانه‌ای موجود، ملاقات‌های دیگر میان مسئولان سوری و ایرانی به لبنان و دیگر «موضوعات منطقه‌ای و دوجانبه» مربوط می‌شد.
تبادل نظر درباره بحران خلیج فارس
۴. هرچند سوریه معتقد است متقاعد کردن ایران به اعمال تحریم‌های سازمان ملل علیه عراق در جریان سفر اسد به ایران، دستاورد بسیار مهمی بوده، اما اختلافات میان دو طرف درباره حضور نیرو‌های خارجی، ظاهرا همچنان مشکل ساز است. هرچند رسانه‌های سوری تا حد زیادی درباره مسایل خلیج فارس سکوت کرده اند (به تلگراف مربوط با موضوع «سلمان، وزیر اطلاعات تایید کرد سوریه خواستار خروج کامل عراق از کویت است» مراجعه کنید)، اما ما متوجه شده ایم که رسانه‌های ایرانی در روز ۴ نوامبر از حبیبی نقل کرده اند که «نیرو‌های متحدین باید از منطقه خارج شوند» و خدام نیز پاسخ داده است که «حضور دایمی نیرو‌های خارجی غیرقابل تحمل است». دو طرف همچنین بر مخالفت خود با هرچونه تغییرات جغرافیایی در منطقه تاکید و از همکاری‌های منطقه‌ای برای امنیت جمعی دفاع کردند. رسانه‌های سوری در روز ۷ نوامبر از حبیبی در زمان رسیدن به ایران نقل کرده اند که تایید کرده هردوی ایران و سوریه اشغال کویت توسط عراق را محکوم کرده و خواستار عقب نشینی بی قید و شرط عراق شدند.
نکته
۵. توافقنامه گفته شده برای پایان دادن به درگیری‌های خونین شیعیان در لبنان احتمالا دستاورد اصلی این سفر خواهد بود. حبیبی در زمان بازگشت به تهران، از این توافقنامه به عنوان یک دستاورد نام برد که آن را «بسیج تمامی توانایی‌ها برای مقابله با دشمن صهیونیستی» خوانده است. رهبر حزب الله الطفیلی نیز این گفته‌ها را تکرار کرد در حالیکه بری، رهبر امل در مقابل تنها اظهار امیدواری کرد که اعضای حزب الله و امل بتوانند «به خانه‌ها و روستاهایشان برگردند».
۶. عدم وجود اطلاعات درباره ابعاد دیگر این توافقنامه و دیدار می‌تواند نشانه‌ای از اختلاف درباره موضوعات دوجانبه مانند کمک‌های اقتصادی باشد. همکاران دیگرمان به ما گفته اند که اسد در جریان سفر اخیر به تهران نتوانسته است مخالفت روحانیون تندروی ایرانی با ادامه یا افزایش کمک‌های اقتصادی به سوریه را به دلیل بدهی ۵.۵ میلیارد دلاری، رفع کند و در نتیجه هیچ توافقنامه تجاری مهمی امضا نشده است، هرچند سوریه همچنان از تمایل ایران برای فروش نفت زیر قیمت بازار سود می‌برد. بر اساس ترکیب هیات ایرانی و پوشش متوسط رسانه‌های سوری درباره اولین نشست شورای عالی سوری-ایرانی، می‌توان نتیجه گرفت که این نشست منجر به افزایش کمک‌های ایران به سوریه خواهد شد.
جرجیان