طی 48 ساعت گذشته کاربران ایرانی اپل با یک مشکل عجیب رو به رو شدند. درواقع دسترسی کاربران ایرانی به برخی از محبوب ترین اپ ها محدود شده است. دامنه این محدودیت بسیار گسترده است و از اپ های رستورانی تا اپ های بازی و سرگرمی را شامل می شوند. با این شرایط بازار شایعات نیز به شدت داغ شد و هر شخصی در مورد این اتفاق یک گمانه زنی مخصوص داشت، برخی معتقد بودند ماجرا به تحریم های آمریکا علیه ایران مرتبط است و برخی دیگر می گفتند این یک اختلال موقت است. با همه این ها چیزی که بین همه گمانه ها مشترک است، احساس ناراحتی و نگرانی برای کاربران ایرانی اپل است که اتفاقا هیچ تمایلی هم برای کوچ به اندروید از خود نشان نمی دهند. بر همین اساس سرویس آی تی و فناوری انتخاب در گفتگو با مهندس امیر کریمیان کارشناس و فعال حوزه آی تی به گفتگو نشسته تا علل، ابعاد و راهکارهای حل این ماجرا را بررسی کند. در ادامه این گفتگوی اختصاصی را مطالعه کنید:
بدون هیچ مقدمه ای به مهمترین سوال 2 روز گذشته می پردازیم؛ ماجرای محدودیت های اپل از کجا آغاز شده و علت آن چیست؟
شاید بهتر باشد ابتدا در مورد گواهی توسعه دهنده سازمانی (enterprise developer certificates) و اهمیت آن به زبانی ساده صحبت کنیم چرا که همه چیز از همین قوانین شروع شده است. اپل قوانینی بسیار سرسخت و محکم در مورد اپ هایی که روانه بازار می کند دارد. بر این اساس وقتی که قصد دارید در اپ استور یک اپ را بارگذاری کنید، باید قوانین و مقررات اپل را که هر سال به روزرسانی و محکم تر می شوند را رعایت کنید. برخی از این قوانین امنیتی هستند، برخی به دنبال حفظ حریم خصوصی کاربران اپل هستند و مواردی مشابه. در مرحله بعدی، فرض می کنیم که شما با رعایت قوانین یک اپ را در اپ استور بارگذاری کرده اید و از مرحله اول عبور کرده اید. در این مرحله شما یک اپ را به شکل عمومی به اپ استور ملحق کرده اید.
آیا هر اپ یا نرم افزاری باید در درگاهی مثل اپ استور ثبت شود؟
در یک سناریو در سراسر جهان هزاران enterprise وجود دارد که لزوما قرار نیست نرم افزارها یا برنامه های عمومی تولید کنند، بلکه برخی برنامه ها و اپ های داخلی دارند که بین ده ها و صدها کارمند خودشان به شکل داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.بنابراین ممکن است این enterprise ها تعداد زیادی کاربر داشته باشند و در نتیجه نیاز به اپ هایی داخلی برای پیشبرد اهداف خود داشته باشند.
در سناریویی دیگر نیز بسیاری از شرکت ها اقدام به ساخت نرم افزارها یا اپ هایی در قالب نسخه بتا می کنند تا برخی آزمون ها را روی این اپ ها و نرم افزارها اجرا کنند و یا حتی به برخی کاربران به شکل آزمایشی نیز ارائه می دهند. برخی از پلتفرم های "منبع باز" نیز شامل این روش می شوند. بر این اساس اپ ها و نرم افزارهایی هم هستند که قرار نیست عمومی شوند.
با این شرایط چرا این نوع دسته بندی اپل تا این حد مهم است؟
اساسا قرار نیست هر نوع برنامه چه enterprise و چه در حالت نسخه بتا و چه هر حالت محدود و آزمایشی دیگری، تمامی قوانین و مقررات سرسخت اپل را رعایت کنند. اما حتی ساده ترین و ابتدایی ترین نسخه ها نیز برای پذیرفته شدن در جمع برنامه های اپل باید پیش نیازهایی را رعایت کنند. اپل برای حل این مشکل و پیشگیری از تعارض امکان خرید certificate را برای شرکت های ارائه دهنده اپ ها فراهم کرد. به طور معمول این حق خرید به شکل سالانه بین 400 تا 500 دلار است و اتفاقا به همین علت بود که برخی از برنامه های اپل در داخل کشور ما نیز پولی و واجد پرداخت نقدی شد.
بنابراین همه مشکلات اپل در ایران به همین ماجرای خرید و عدم خرید certificate مرتبط می شود؟
اجازه بدهید تاکید کنم مشکل مذکور ارتباط مستقیم به ایران ندارد. درواقع اپل با ایران خصومت شخصی ندارد و به این شکل نیست که اپل صرفا اپ های ایرانی را گزینش و محدود کرده باشد، تیم مهندسی اپل هر از چند گاهی شروع به بررسی نحوه استفاده از سرویس های خود می کند و ضمن بازبینی های انجام شده برخی تغییرات مثل ماجرای اخیر را اعمال می کند.
شاید باورنکردنی باشد اما حتی شرکت های سرشناس و عظیمی مثل گوگل و فیس بوک نیز بر اساس همین قوانین سختگیرانه اپل با مشکلاتی مواجه شده اند. مثلا چون گوگل در حال اعطای کارت هدیه و وی پی ان و ...بود و فیس بوک نیز به اطلاعات هاست دسترسی دارد و در نتیجه اپل به هر دو این شرکت ها تذکر داد و حتی سرویس های این دو را برای مدتی لغو کرد. حل این مشکل برای گوگل حدود یک نصفه روز طول کشید و فیسبوک نیز حدود 24 ساعت درگیر حل مشکل بود.
بر این اساس تاکید می کنم اتفاقی که برای ایران افتاده پیش از این در سطح دنیا نیز رخ داده است و حتی برای غول های فناوری هم رخ داده است.
باز هم به ایران باز گردیم. آیا شرایط یک شرکت ایرانی با یک شرکت خارجی برای حل مشکل یکسان است؟
باید بپذیریم که ما به علت بسیاری از مشکلات، قادر به قرار دادن اپ ها در اپ استور نیستیم. البته این کار با رجیستری و برخی اقدامات امکان پذیر است اما بسیاری از سرویس هایی که دریافت می کنیم پس از آن که مشترکینی پر تعداد پیدا می کنند، از سوی اپل رصد شده و حتی قطع می شوند. بنابراین تنها چاره ای که وجود داشت استفاده از همان گواهی توسعه دهنده سازمانی بود. اکنون توجه شما را به همان تعریف قبلی جلب می کنم. دقت کنید که تعریف بسیاری از اپ های ایرانی موجود در اپ استور به این شکل بوده که قرار است اپ های داخلی و محدود یا آزمایشی باشند و در نتیجه نباید برخی قوانین سرسخت اپل را پشت سر بگذارند. در نتیجه ایرانی های زیادی از این روش استفاده کردند.
با این تفاسیر، تا این جای کار ساده به نظر می رسد، پس مشکل دقیقا چیست؟
دقت کنید که شاید این مراحل روی کاغذ ساده باشند، اما در عمل اپل به شدت اپ استور را رصد می کند. ضمن این که فراموش نکنیم هنوز زیرساخت های بانکی و پرداحت کشورمان برای معاملات با کشوری مثل ایالات متحده آمادگی ندارد و در نتیجه در بخش پرداخت مشکلاتی وجود دارد. افزون بر این ورود به برخی وب پیج ها در نسخه های ایرانی محدودیت هایی دارد که در نسخه های خارجی چنین محدودیتی وجود ندارد. همین مشکل در شبکه های پرداخت ما محدودیت ایجاد می کند را که ما app browser نداریم، وقتی اتصال لازم وجود ندارد، تمامی شبکه هایی که با این محدودیت فعالیت می کنند در مرحله پرداخت با مشکل مواجه می شوند.
مثلا فرض کنید یک سرویس آنلاین سفارش غذا در ایران به جای آن که مثل نسخه خارجی درون برنامه عمل کند، یک سکته و قطعی و وصلی دارد، درواقع شما مستقیما به سرویس بانکی برای پرداخت وصل نمی شوید. در حالی که روش درست این است که در لایه های زیر ساختی اپ وارد سیستم بانکی شوید.
این مشکل در اپلیکیشن های بانکی و مالی بیش از این ها مهم است. افزون بر این برخی طراحان و توسعه دهندگان نیز اساسا توجهی به استانداردهای اپ استور ندارد و بر اساس پایه ای و ابتدایی ترین قوانین اپ های خود را توسعه می دهند و در نتیجه در مراحل پیشرفته تر به مشکل بر می خورند.
مسئله اپل نیز همین است، درواقع اپل متوجه شده تعداد زیادی از اپ های ایرانی برخی قوانین را رعایت نمی کنند. شایان ذکر است صحبت صرفا در مورد حقوق مصرف کننده نیست. برای مثال در برخی موارد بحث به اپ هایی مرتبط می شود که با کپی کاری و ... حقوق دیگر تولید کنندگان را به خطر می اندازند. برای مثال برخی اپ های موسیقی بدون پرداخت پول از حقوق مولف سوء استفاده می کنند. بر این اساس چنین برنامه هایی هم از دید اپل مخرب تلقی می شوند. بنابراین کل داستان محدودیت های اپل برای مقابله با چنین مواردی است و هدف اصلی مبارزه با سوء استفاده از certificate است.
در نهایت آیا راهی برای حل این مشکل وجود دارد؟
در وهله اول باید بگویم نمی توان با قطعیت نظر داد چرا که پشت پرده بسیاری از اپ ها و علت مشکل داشتنشان با قوانین اپل نامشخص است. اما در حد حدس می توانم بگویم که به هر حال به این دلیل که امکان برداشته شدن و نقض کلی certificate وجود ندارد، نمی توان انتظار داشت مشکل اپ های ایرانی یا اپ های دیگر کشورها که قوانین را به درستی رعایت نمی کنند ناگهان و برای همیشه حل شود. درواقع اپل برای حل مشکلات زیرساختی خود این قوانین را قرار داده و در نتیجه تصمیم های اپل برای محدود کردن اپ ها نه ناگهانی است و نه حذف شدنی.
در نهایت باز هم تاکید می کنم این مسئله اصلا مرتبط با ایران نیست و در حد دنیا اجرا می شود اما باید این را بدانیم که الگوریتم های غول های فناوری برای تامین امنیت هر روز پیشرفته تر می شوند و بنابراین هزاران شرکت دنیا درگیر قوانین هستند و در نتیجه تا پیدا شدن راه حل، صرفا مصرف کنندگان آسیب اصلی را از این محدودیت ها می برند. پیش بینی کلی من این است که محدودیت ها به تدریج بیشتر هم می شوند و قرار نیست اپل از مواضع اصلی خود کوتاه بیاید.
*رویا پاک سرشت