پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : در چند سال اخیر به دلیل افزایش روز افزون کودکان به بیماری «اوتیسم»، افراد و رسانه‌ها بیشتر از گذشته سعی در شناساندن این واژه به مردم را دارند. اما به نظر می‌رسد هنوز هم افراد زیادی از این بیماری و علائم آن بی‌خبرند.
به غیر از مشکلات کودکی، این افراد در سن مدرسه هم نمی‌توانند مانند سایر دانش‌آموزان سر کلاس‌های درس حاضر شوند و فعالیت‌های درخور سن‌شان را داشته باشند. بیشتر مبتلایان به اوتیسم به دلیل بی‌اطلاعی و بی‌توجهی خانواده‌ها، دچار معلولیت‌های شدید می‌شوند. در واقع غفلت از بیماران اوتیسم مساوی است با معلولیت همیشگی. زمانی که سن فرد مبتلا بالا می‌رود، علایم یکی پس از دیگری خودشان را نشان می‌دهند. مثلا کودکی که به سن مدرسه رسیده و دچار اوتیسم است نمی‌تواند به راحتی رابطه دوستانه برقرار کند یا با کودکان هم سن و سالش بازی کند. چنین فردی از نظر اجتماعی ناتوان است. این افراد حرکات‌شان هماهنگی ندارد و احساس همدلی با هم کلاسی‌ها و اطرافیان‌شان را ندارند. بنابراین فردی که با چنین ناتوانایی‌هایی رشد می‌کند، نمی‌شود جلوی پیشرفت این ناتوانی را در بزرگسالی گرفت. پس مهمترین اصل تشخیص به موقع و مداخلات زودهنگام است. در ادامه این مقاله به اختصار به چند روش ارزشیابی اوتیسم، می‌پردازیم.
ارزیابی اوتیسم در کودک توسط والدین
بسیاری از والدین قبل از مراجعه به متخصص، به دنبال روشی هستند تا کودک را بهتر بشناسند. این شناخت علاوه بر اینکه بسیاری از ابهامات و تردیدهای آنها را در مورد مشکل کودک حل می‌کند، موجب می‌شود تا با شناخت بیشتر به متخصص مراجعه کنند.
بازی یکی از روش‌هایی است که والدین می‌توانند رفتار کودک را در آن به دقت مورد مشاهده و ارزیابی قرار بدهند.
مشاهده از طریق بازی یک تست یا شیوة غربالگری نیست، بلکه فرآیندی‌ست، ساختار یافته که در آن رفتارهای اجتماعی، ارتباطی و قدرت تخیل کودک مورد مشاهده قرار می‌گیرد. مشاهدة رفتار کودک در بازی یکی ازمؤثرترین شیوه‌های مطالعه رفتار، به ویژه برای گروه سنی زیر شش سال است. بهترین مشاهده از طریق بازی می‌تواند توسط روانشناس در اتاق مراقبت‌های کودک و یا در مرکز بالینی کودکان انجام شود.اما والدین خود با انجام مراحل زیر می‌توانند به یک شناخت نسبی از نشانه‌های اوتیسم در کودک دست یابند. در زیر نمونه‌ای از ارزیابی کودک در بازی توصیف شده است.
مدت زمان بازی: ۱۵- ۱۰ دقیقه
ابزار بازی: یک جعبه ابزار شامل قرقره و نخ، یک گوشی تلفن که دارای دکمة فشار باشد، عروسک‌هایی که پوشش آنها قابلیت حرکت دادن و درآوردن را داشته باشند، فنجان و دو عدد قاشق، دو عدد توپ کوچک، یک ماشین، وسایل کششی و تایردار مانند قطار و کامیون، جورچین، قالب‌ها، حلقه‌ها و دیگر وسایل بازی.
روش:
– با کودک‌تان شروع به بازی کنید. رفتار آنها را در بازی با دقت مشاهده کنید.
- کنار جعبه ابزار بنشینید. چنانچه کودک درگیر فعالیت با جعبه نیست، وسیله‌ای را بردارید و به او نشان دهید و با نام بردن اسمش، او را ترغیب کنید تا کنارتان بنشیند. چنانچه پاسخی به اسم خود نداد، یکی از والدین کودک را در کنار جعبة ابزار می‌نشاند.
- تلفن، بشقاب و یا قاشق را به کودک نشان بدهید. چنانچه شروع به بازی نکرد، یا برای مثال با تلفن تماس نگرفت و یا صحبتی نکرد، یک نفر نمادین تلفن زدن و صحبت کردن را انجام دهد، و یا از کاسه و بشقاب غذای نمادین را بخورد. سپس از کودک مجدداً بخواهید تا با آن وسایل بازی کند.
– یکی از والدین کتابی را به کودک نشان بدهد. چنانچه به کتاب نگاهی نکرد، تصویری از داخل آن را به او نشان داده و دربارة آن صحبت کنید. چنانچه به تصویر نگاه کرد، بدون آنکه هدایتش بکنید رفتار او را به زیرکی دنبال کنید.
- کودک را با گفتن نامش مورد خطاب قرار دهید و وسیله‌ای را در اتاق به او نشان دهید. چنانچه به آن نگاه نکرد، یک نفر بازوهای کودک را بگیرد، مجدداً با نام او را مورد خطاب قرار دهد، و به او کمک کند تا به آن وسیله نگاه کند.
- در ضمن بازی وانمود کنید که دست شما آسیب دیده است. انگشت خود را بگیرید و فریاد بزنید و بگویید آخ، ببینید کودک توجه نشان می‌دهد؟ با کنجکاوی نگاه می‌کند؟ ناراحت است یا بی تفاوت؟
- درِ شیشه‌ای که داخل آن حباب دارد را باز کنید تا حبابی بیرون بیاید و بعد درش را ببندید و جلوی صورت‌تان نگه دارید. منتظر شوید و ببینید کودک چگونه پاسخ می‌دهد.
آیا تقاضای انجام دوبارة آن را از شما دارد؟ چگونه؟ پس از آنکه مطمئن شدید درِ آن را محکم بسته‌اید، آن را به دست کودک بدهید. آیا او تقاضای کمک می‌کند؟ چگونه؟
فرم مشاهدة بازی کودک
تمام مهارت‌های زیر را در نظر بگیرید و کنار هرکدام مشاهدات خود را یادداشت کنید. گاهی هیچ کدام از نشانه‌ها در کودک دیده نمی‌شود، پس در نتیجه اوتیسم ندارد. گاهی برخی نشانه‌ها به صورت خفیفی در او مشاهده شده که در این صورت او مشکوک به اوتیسم است و گاهی هم علائم اوتیسم کاملاً آشکار است.
مهارت‌های ارتباطی: کودک از ژست‌ها در طی بازی استفاده کرده است؟ از لغات استفاده کرده است؟ از والدین تقاضا و یا سؤال داشته است؟
مهارت‌های اجتماعی: جستجو برای تماس با والدین داشته است؟ چگونه؟ نگاه به صورت والدین داشته است؟ به چه میزان و با چه کیفیتی؟ پاسخ به نام داشته است؟ چگونه و بعد از چند بار مورد خطاب قرار دادن؟
مهارت‌های رفتاری و تخیلی: تقلید از رفتار دیگران و بازی خیالی داشته است؟ چگونه؟ بی‌قرار و پر جنب و جوش است؟ به جایی خیره می‌شود؟ رفتارهای کلیشه‌ای دارد؟ با اشیاء بازیِ فعال می‌کند؟ (یا به عبارتی استفادة گوناگون از اشیاء می‌کند)
روزنامه اطلاعات