«آمار‌های رسمی حکایت از آن دارد که ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر مصرف کننده مستمر مواد مخدر در کشور وجود دارند و بخشی از این مصرف کنندگان زنان هستند و از سال 90 اعتیاد در جمعیت زنان دو برابر شده و به 10 درصد رسیده است. اما اکنون با اقداماتی که انجام شده است، افزایش اعتیاد در جمعیت زنان کنترل شده است اما نگرانی‌ها همچنان برای گرایش مصرف جوانان و نوجوانان به مواد مخدر به‌ویژه «گُل» بسیار زیاد است چرا که اکنون این ماده مخدر جایگزین مصرف «شیشه» شده است
به نقل از پانا،جملات فوق گفته‌های پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر است. او درخصوص نگرانی‌ها و حساسیت‌های این مرکز بر گروه‌های جمعیتی کودکان و زنان و درباره آخرین وضع اعتیاد زنان و تجربه مصرف مواد مخدر در میان نوجوانان توضیحاتی داده است که در ادامه می‌خوانید.
دو گروه کودکان و زنان را جزو مهم‌ترین گروه‌های جمعیتی در برنامه‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر عنوان کردید، در میان برنامه‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر، این دو گروه از چه جایگاهی برخوردارند؟
اعتیاد بر اساس فرمایشات امام راحل و فرموده‌های رهبر معظم انقلاب، جزو مهم‌ترین و اولویت‌دارترین آسیب‌های کشور است و مادر بسیاری از آسیب‌های اجتماعی است. در بین جمعیت کشور گروه‌هایی همچون کودکان و زنان از اهمیت بسیار بیشتری برخودارند هستند. اگر فردی در سن 50 یا 65 سالگی دچار سوء مصرف مواد شود با یک نوجوان بسیار متفاوت است، چرا که او 50 سال کار کرده است و بخشی از وظایف خود را در جامعه انجام داده است. نه اینکه اعتیاد این فرد مهم نباشد بلکه ضررهای آن با ضررهایی که اعتیاد در یک نوجوان 12 ساله متوجه جامعه می‌کند، قابل مقایسه نیست. دومین گروهی که در برنامه‌های ما اهمیت دارد، زنان هستند. زن در جامعه ایرانی - اسلامی سنگ بنای کانون خانواده است و اگر سنگ بنای خانواده دچار مشکل شود، آن خانه با یک زلزله دو یا سه ریشتری فرو می‌ریزد. بنابراین این دو گروه را جزو مهم‌ترین و اولویت‌دارترین گروه‌ها می‌شناسیم و بر روی آنها حساس هستیم و برنامه‌های زیادی را برای آنها در دست اجرا داریم.
طبق آخرین آمارهایی که در اختیار دارید، اکنون چند درصد زنان سوء مصرف مواد دارند؟
بر اساس ارزیابی‌هایی که در سال 1380 انجام شد، از مجموع معتادان کشور حدود 5 درصد را زنان تشکیل می‌دادند اما این رقم در سال 1390، دو برابر شد و به 10 درصد رسید و زنگ خطر به صدا درآمد که اعتیاد در حال زنانه شدن است. از سال 90 توجه ما به کانون زنان خیلی بیشتر شد.
چرا اعتیاد به یکباره در میان زنان افزایش یافت؟
بخشی از افزایش آمار زنان معتاد و زنانه‌شدن اعتیاد ناشی از این بود که مصرف ماده مخدری به نام «شیشه» در کشور افزایش یافت و میزان مصرف آن در جمعیت معتادان در سال 90 به 26 درصد رسید. در این میان ماده مخدر شیشه با تبلیغات اغواکننده‌ای در بین زنان تبلیغ می‌شد به طوری که این ماده اعتیادآور نیست و باعث لاغری، تناسب اندام و افزایش تمرکز می‌شود. در واقع با این تبلیغات بر مسائلی که زنان حساس هستند، دست گذاشته شد و به همین دلیل با افزایش مصرف ماده مخدر شیشه در زنان روبرو شدیم.
ستاد مبارزه با مواد مخدر برای کنترل اعتیاد در بین زنان چه اقداماتی انجام داده است؟
با توجه به اینکه ماده مخدر شیشه و زنانه شدن اعتیاد را کانون توجه برنامه‌های ستاد قرار دادیم و برای آن اقداماتی را انجام دادیم تا بتوانیم این موضوع را در جمعیت مهم، حساس و آسیب‌پذیر و اثرگذار در خانواده کنترل کنیم. برای تغییر الگوی مصرف از شیشه به سایر مواد تصمیم‌های خوبی گرفته شد و مکانیسم‌های امنیتی زیادی به کار گرفته شد تا مواد پیش‌ساز شیشه وارد کشور نشود. از طرفی با آشپزخانه‌ها و کارگاه‌های تولید شیشه نیز برخورد جدی شد.
از سال 90 که اعتیاد در جمعیت زنان به 10 درصد و رشد دو برابری رسید با کنترل‌هایی که صورت گرفت، افزایش اعتیاد در جمعیت زنان کنترل شد و طبق آخرین تحقیقات صورت گرفته در سال 94 میزان اعتیاد زنان بین 8 تا 10 درصد است
یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که صورت گرفت، کنترل پیش‌سازهایی بود که کاربرد دوگانه یا چندگانه داشتند به عنوان مثال «سودوافدرین» برای داروهای سرماخوردگی و ضد حساسیت به میزان زیادی وارد کشور می‌شد اما میزان واقعی مورد نیاز یک پنجم میزانی بود که وارد کشور می‌شد به طوری که حدود 60 تن وارد کشور می‌شد و تنها 10 تن مورد نیاز بود. با کنترل پیش‌سازهای شیشه قیمت شیشه به شدت بالا رفت و باعث شد که معتادان کمتر به سمت و سوی مصرف شیشه بروند و اکنون 8 درصد از کل معتادان، شیشه مصرف می‌کنند.
عامل دیگری که در کنترل مصرف شیشه در کشور به کار گرفته شد، ساز و کارهای آموزشی و تولید لوح‌های فشرده (CD) با محتوای مربوط به معتادان بود که با الگو قراردان آدم‌های موفق در بین زنان به طور شفاف گفته شد که مصرف شیشه چه ضررهایی دارد و اگر کسی انتظار دارد با مصرف شیشه به اوج ترقی برسد، بسیار اشتباه کرده است. این اقدامات دست به دست هم داد تا از سال 90 که اعتیاد در جمعیت زنان به 10 درصد و رشد دو برابری رسید با کنترل‌هایی که صورت گرفت، افزایش اعتیاد در جمعیت زنان کنترل شد و طبق آخرین تحقیقات صورت گرفته در سال 94 میزان اعتیاد زنان بین 8 تا 10 درصد است و افزایشی را طی 5 تا 6 سال اخیر در جمعیت زنان نداشته‌ایم.
در بین زنان معتاد، چند درصد از آنان تحصیلات دانشگاهی دارند؟
در زنان معتاد آمار جداگانه‌ای نداریم که چه تعداد از آنان، تحصیلکرده هستند اما در جمعیت عمومی تحقیقی که در سال 90 و 94 صورت گرفت افراد معتادی که تحصیل کرده‌اند و تحصیلات بالای دیپلم دارند درصدشان کم نیست و نشان‌دهنده این موضوع است که اگر فردی فکر می‌کند تحصیل می‌تواند جلوی گرایش مصرف به مواد را بگیرد غلط است. تحصیلات مصونیت صددرصد ایجاد نمی‌کند و در همه اقشار با هر سطح سوادی اعتیاد وجود دارد. باید دانش تخصصی اعتیاد را در همه گروه‌های تحصیلکرده افزایش داد. البته نه تنها از لحاظ تحصیلکردگان بلکه در سطوح مختلف اجتماعی از جمله دکتران، مهندسان و مدیران موضوع اعتیاد وجود دارد که زنگ خطر است و باید به این باور برسیم که فاصله سلامت تا گرفتاری به دام اعتیاد یک تار مو است و اگر کسی فکر کند که من پزشکم، مهندسم، قهرمان ورزشی‌ام و مقام عالی دارم و گرفتار دام اعتیاد نمی‌شوم و اعتیاد نمی‌تواند بر روی من تاثیر بگذارد، اینگونه نیست. گاهی یکبار مصرف مواد برابر می‌شود با ابتلای یک عمر، بنابراین باید این باور غلط را اصلاح کرد.
چند درصد از زنان معتاد، آسیب دیده یا اصطلاحا از زنان خیابانی هستند؟
زنان خیابانی که معتاد هستند بخش کوچکی از جمعیت معتادان هستند که جلوی چشم قراردارند، مانند کوه یخی که در دریا شناور است و بخشی از آن دیده می‌شود. بنابراین معتادان کف خیابان، حداکثر دو تا دو و نیم درصد هستند که تعداد اندکی از آنان زنان خیابانی هستند و بخش اعظمی از آنها جلوی چشم ما نیستند که باید به آن توجه کرد.
طبق صحبت‌های آقای صرامی، مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر که چندی پیش هشدار داده بود با موج افزایش میزان مصرف مواد مخدر در بین زنان و دختران به‌ویژه در متولدین دهه هشتاد در آینده مواجه هستیم، آیا ستاد برنامه‌ای برای پیشگیری از این بحران دارد؟
تذکری که آقای صرامی داده است، هشداری است که به موضوع مهم جوان‌گرایی و زن‌گرایی در جامعه جهانی اعتیاد اشاره دارد. اقدامات ستاد در این راستا به قوت خود باقی است و برنامه‌ها به طور جدی در این زمینه دنبال می‌شود و همانطور که گفته شد با اقداماتی که صورت گرفت مصرف شیشه در بین زنان مهار شد اما ماده مخدر «گُل» جایگزین شیشه شده است و اکنون مقاوم دوم مصرف مواد مخدر در کشور ما بعد از تریاک و مشتقات آن را دارد و هدفگیری آن بیشتر جمعیت جوان است.
چرا معتادان جوان به سمت مصرف «گُل» رفتند؟
از چند جهت دستیابی و تهیه مخدر «گُل» آسان است. اول اینکه این ماده مخدر از شیشه ارزان‌تر است و طریقه مصرف آن هم به‌گونه‌ای است که جلب توجه نمی‌کند. این ماده مخدر را در کاغذهای نازکی می‌پیچند و مانند سیگار می‌کشند. در واقع مانند شیشه یا سایر مواد مخدر نیاز به پایپ و ادوات ندارد. علاوه بر این تبلیغات اغواکننده، غلط و کاملا حساب شده‌ای درباره مخدر «گُل» در فضای مجازی و گروه‌های اینترنتی صورت می‌گیرد که این مخدر اعتیادآور نیست، حال خوش می‌آورد و هر زمانی می‌توان آن را کنار گذاشت اما این تبلیغات بسیار غلط است و «گُل» قطعا اعتیاد آور است و اعتیاد آوری این ماده بالاتر از ماری‌جوانا و حشیش است چون میزان تی. اچ. سی آن زیاد است. ماده «گُل» سرشاخه گیاه ماری‌جوانا است و این موارد باعث شده است که مصرف «گُل» در جمعیت سنین پایین و دانش‌آموزان دختر و پسر و زنان را بیشتر ببینیم و این به معنای پایین آمدن سن اعتیاد نیست.
تبلیغات اغواکننده، غلط و کاملا حساب شده‌ای درباره مخدر «گُل» در فضای مجازی و گروه‌های اینترنتی صورت می‌گیرد که این مخدر اعتیادآور نیست، حال خوش می‌آورد و هر زمانی می‌توان آن را کنار گذاشت اما این تبلیغات بسیار غلط است و «گُل» قطعا اعتیاد آور است
یعنی سن اعتیاد پایین نیامده است؟
کماکان متوسط سن اعتیاد بین 21 تا 24 سال است. نشانه‌هایی می‌بینیم که گرایش به مصرف اولیه «گُل» در سنین پایین‌تر دیده می‌شود و با توجه به اینکه جمعیت نوجوان در کشور ما زیاد است و بیش از 95 درصد از دانش‌آموزان به مدرسه می‌روند، نگران این موضوع هستیم. این گفته‌ها به این معنی نیست که «گُل» در مدارس رواج پیدا کرده است بلکه نگران این هستیم که نتوانیم از این گلوگاه صد درصد استفاده کنیم و آموزش دهیم و مهارت‌ها را افزایش دهیم تا نوجوانان به ظرفیتی برسند که اگر در معرض مواد قرار گرفتند، بتوانند به راحتی نه بگویند.
کودکان و نوجوانان را هم از مهم‌ترین گروه‌های جمعیتی در کشور برشمردید، طبق آماری که در اختیار دارید چند درصد از دانش‌آموزان تجربه مصرف مواد مخدر داشته‌اند؟
برخی‌ها از اعتیاد در دانش‌آموزان نام می‌برند در صورتی که اینگونه نیست. در جمعیت دانش‌آموزی میزان وابستگی به مواد و اعتیاد به مواد بسیار بسیار نادر است اما جمعیت جوان و نوجوانی که حتی تجربه یکبار مصرف دارند برای ما اهمیت دارد و در آمارها به آن توجه می‌کنیم. یک درصد از دانش‌آموزان مقطع دوم متوسطه تجربه مصرف مواد مخدر داشته‌اند که این تجربه ممکن است یکبار یا دو بار باشد. در مصادیق نادری هم مبتلا هستند که این افراد عمدتا کسانی هستند که در حاشیه شهر زندگی می‌کنند یا خانواده آنها معتاد هستند.
در ستاد مبارزه با مواد مخدر برای پیشگیری از اعتیاد در دانش‌آموزان چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
اکنون دانش‌آموزان، معلمان، مربیان و خانواده دانش‌آموزان نیمی از جمعیت ایران هستند که این جمعیت قابلیت منحصر به فردی است که در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار دارد و می‌تواند سنگ بنایی باشد برای اینکه دانش‌آموزان زندگی سالمی داشته باشند و آسیب‌های اجتماعی در آنها بروز نکند. آموزش و پرورش گلوگاه مناسبی برای مداخلات مرتبط با موضوع اعتیاد است و در این مسیر وزارت آموزش و پرورش به تنهایی نمی‌تواند وظایف را انجام دهد بلکه با دستگاه‌های متولی باید همکاری کند. طرح‌هایی در وزارت آموزش و پرورش به صورت متعدد انجام شده است. برخی از این برنامه‌ها در استان، منطقه، محله یا مدرسه به صورت موردی انجام شده است اما آنچه که در سطح ملی انجام شده است و برای ما قابل قبول است، طرح مشترکی است که با وزارت آموزش و پرورش انجام می‌شود. طرح مهمی با وزارت آموزش و پرورش در دست انجام داریم و از وزیر آموزش و پرورش که پای کار است و با ستاد همکاری می‌کند تشکر می‌کنم. این برنامه در قالب طرحی به نام «مدیریت مورد» انجام می‌شود.
آموزش و پرورش گلوگاه مناسبی برای مداخلات مرتبط با موضوع اعتیاد است و در این مسیر وزارت آموزش و پرورش به تنهایی نمی‌تواند وظایف را انجام دهد
در این طرح دانش‌آموزان ارزیابی می‌شوند تا اگر مبتلا شده باشند، شناسایی شوند و در بهترین مراکز وابسته به وزارت بهداشت تحت درمان قرار بگیرند و فرصت درمانی برای آنها فراهم می‌شود. زمانی بود که برخی افراد اعتقاد داشتند که این دانش‌آموزان باید از مدرسه اخراج شوند اما این باورها اکنون رخت بر بسته است و اگر دانش‌آموزی هم مبتلا باشد درمان می‌شود و به تحصیل ادامه می‌دهد. البته در این طرح دوره متوسطه اول و مقطع ابتدایی دیده نشده است چون برنامه‌های پیشگیری و آموزشی برای آنها اجرا می‌شود.