هند بر سر دو راهی «حمایت از ایران و پذیرش مجازات آمریکا» یا «پایبندی به تحریم‌های ایران و خالی کردن میدان به نفع چین»

شورای آتلانتیک در تحلیلی به قلم فاطمه امان نوشت: در 7 آگوست با اجرایی شدن دور اول تحریم های آمریکا علیه ایران ، دولت هند درصدد است تا با بهره گیری از مهارت مذاکراتی، به شکل موثر بتواند روابط با هر دو طرف را مدیریت کند. اگر چه ایالات متحده آمریکا و متحدان عرب خلیج فارس ممکن است بتوانند پس از کاهش واردات نفتی از ایران، نفت خام مورد نیاز هند را جبران کنند، اما آیا دهلی نو تسلیم فشارهای دولت ترامپ خواهد شد و روابط طولانی مدت با تهران،  که فراتر از مسئله انرژی است به خطر می اندازد؟

دولت ترامپ  به شرکت ها و کشورهایی که پس از 6 نوامبر به تجارت با ایران ادامه می دهند و تحریم های ثانویه را نقض می کنند تهدید کرد که با مجازات آمریکا روبرو می شوند و از دسترسی آن ها به سیستم مالی آمریکا جلوگیری می کند. در این راستا دولت هند خواستار معافیت از تحریم های آمریکا شد.

از بعد فنی، پالایشگاه های هندی می توانند به جای واردات نفت از ایران، از نفت خام آمریکا استفاده کنند. در این راستا، تا جولای 2018م. صادرات نفت آمریکا به هند تقریبا 15 میلیون بشکه افزایش یافته است که این دوبرابر سال 2017م بوده است. اما آیا آمریکا می تواند مشوق های ایران به هند مانند حمل و نقل آزاد ، بیمه و یک دوره اعتبار تمدید شده را فراهم کند؟ آیا آمریکا اجازه می دهد تا نفت خریداری شده توسط هند بر پایه روپیه پرداخت شود؟ ( همان کاری که ایران انجام می دهد)

اگر بر واردات انرژی چین از آمریکا تعرفه اعمال شود ،هند ممکن است بتواند نفت خام ارزان تری از آمریکا دریافت کند. در حال حاضر چین پس از کانادا دومین واردکننده بزرگ انرژی آمریکا است. اما با اعمال تعرفه ها، دیگر برای پالایشگاه های چینی خرید نفت خام از آمریکا سود اقتصادی ندارد و این می تواند قیمت نفت آمریکا را کاهش دهد. در نهایت هند از این مسئله سود می برد.

دولت نارندرا مودی نخست وزیر فعلی هند به میزان گسترده ای از قیمت نفت جهانی 57 دلار هر بشکه سود برده است. دولت او همچنین از نظر سیاسی، اقتصادی از وضعیت اقتصادی ایران نهایت بهره برداری را کرد. این کشور همچنین با وجود پیروی از تحریم های بین المللی علیه ایران، مناسبات خود را با این کشور حفظ کرده است. دولت نارندرا مودی به دلیل پایین بودن قیمت نفت توانسته بخش بزرگی از وعده های اقتصادی خود را تحقق ببخشد. با وجود این که انتخابات 2019 هند نزدیک است ممکن است وی مجددا خواهان کاهش قیمت نفت باشد.

شرکت انرژی او ان جی سی ویدش هند در اوج تحریم های بین المللی در سال 2008 توانست در میدان گازی فرزاد بی با ایران همکاری کند . پروژه بندر چابهار با فراز و نشیب هایی همراه بوده است. این پروژه چندین بار به دلیل تحریم ها به تعویق افتاد و در نهایت بار دیگر پس از امضای توافق هسته ای اجرایی شد. هر دو پروژه فرزاد بی و چابهار اکنون به دلیل بازگشت تحریم های آمریکا ممکن است متوقف شوند.  

دولت هند درصدد است روابط دوستانه خود را با کشورهایی رقیب همانند عربستان سعودی، قطر، ایران و اسرائیل حفظ کند. اگر چه ایرانی ها، از رای گیری ضد ایرانی دولت هند در آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل را فراموش نکرده اند، اما همچنان به شریک تجاری خود احترام می گذارند. هند درصدد است تا در روابط خود با ایران و آمریکا موازنه ایجاد کند. اما این امر بستگی به این دارد که آیا آن ها در مورد قطع واردات نفت ایران از آمریکا تبعیت می کنند یا خیر.

هند ممکن است تمایل داشته باشد تا کاهش واردات نفت از ایران را با نفت آمریکا یا عربستان جایگزین کند. اما تاکنون آن ها از تصمیم دولت ترامپ در بازگشت تحریم ها علیه ایران حمایت نکرده اند. به هر حال ایران در چارچوب سیاست منطقه ای هند بسیار مهم است زیرا که آن ها درصدد مقابله با نفوذ فزاینده چین در آسیا هستند. در این راستا، هند در بین  دو راهی حمایت از ایران و پذیرش مجازات شدید آمریکا یا همکاری با آمریکا و خطر از دست رفتن ایران به سود چین گرفتار شده است.  

پروژه مشترک 500 میلیون دلاری ایران – هند برای توسعه بندر چابهار ایران در خلیج عمان به پتانسیلی برای یک پروژه چند میلیارد دلاری در زمینه ساخت جاده و زیرساخت های ریلی تبدیل شده است. اما چندین بار به دلیل تحریم ها و عدم علاقه سرمایه گذاران متوقف شده است. این ترس در مقامات ایران وجود دارد که پروژه چابهار با سرنوشت مشابه « خط لوله صلح » که پاکستان و هند را به گاز طبیعی ایران ارتباط می دهد دچار شود.

قصد هند برای تکمیل پروژه چابهار در طی دیدار مودیس به ایران در سال 2016 در مرکز توجه قرار گرفت. اما این پروژه اکنون به دلیل عدم اطمینان و نگرانی هند از خشم و مجازات آمریکا با توقف همراه شده است. اما اگر پروژه چابهار تکمیل شود ، هند می تواند از طریق افغانستان دسترسی مستقیم و ایمن به آسیای میانه داشته باشد. در حالی که در وضعیت موجود این ارتباط از طریق پاکستان انجام می شود که روابط دو کشور با تنش همراه است.

هند تجارت خود را با آسیای میانه گسترش داده و به نفت ، گاز و اورانیوم آسیای میانه نیاز دارد. آن ها همچنین برای تکمیل کریدور حمل و نقل شمال – جنوب بین المللی 7200 کیلومتری پیشنهاد شده که هند را به خلیج فارس ، آسیای میانه، روسیه و برخی مناطق اروپا ارتباط می دهد به بنادر ایران نیاز دارد. این همچنین می تواند تجارت یک میلیارد دلاری هند با آسیای میانه را به 170 میلیارد دلار افزایش دهد. اما اگر هند از چابهار عقب نشینی کند ، ایران سیگنال هایی فرستاده که این پروژه را به چین تحویل می دهد که این امر روابط ایران و چین و حضور چین را در آسیای جنوبی تقویت می کند.

بر خلاف هند، چین با آسیای میانه از طریق مرزهای غربی خود ارتباط مستقیم ندارد. در حال حاضر پکن تجارت و سرمایه گذاری گسترده ای در منطقه انجام داده و از طریق ابتکار کمربندی جاده که شامل 60 کشور است می تواند تجارت خود با کشورهای آسیای میانه به 30 میلیارد دلار برساند که این میزان بالاتر از یک میلیارد دلار هند است. یک راه ریلی 3200 کیلومتری برنامه ریزی شده، که منطقه جین جیانگ چین را در امتداد مسیر به قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان به تهران متصل خواهد کرد. چین همچنین در توسعه بندرگوادار پاکستان مشارکت دارد. ابتکار گوادار شامل 50 میلیارد دلار سرمایه گذاری در زیرساخت یک پروژه نظامی استراتژیک است که  توسعه دریایی چین را به اقیانوس هند تضمین می کند. اما اگر چابهار به چین واگذار شود، حضور چین در آسیای جنوبی از بعد تجاری توسعه پیدا می کند. اگر هند از پروژه چابهار حذف شود این مسئله می تواند به صورت منفی بر افغانستان تاثیر بگذارد.

از لحاظ سابقه تاریخی حتی دوران جنگ سرد، روابط هند و ایران دوستانه بوده است. اگر چه هند می تواند با کاهش واردات نفت از ایران، تامین کننده انرژی دیگری جایگزین کند ، اما هیچ یک از متحدان خاورمیانه نمی توانند جایگزین مزایای ژئو استراتژیکی باشد که ایران فراهم می کند.