نخست‌وزیر لبنان امروز (شنبه) در اقدامی غیرمنتظره استعفای خود را در حالی اعلام کرد که این اقدام از ابعاد مختلف قابل تأمل است.
در لبنان، طبق قوانین لبنان نخست وزیر در صورت استعفاء باید نامه رسمی به رییس جمهور لبنان نوشته و در آن موضوع استعفاء را طرح و منتظر پاسخ رسمی رییس جمهور باشد. اما سعد حریری در فضایی کاملا مبهم که دلایل آن در سعودی قابل بررسی و فهم است، استعفای خود را پیش از ارائه رسمی به "میشل عون" رییس جمهور لبنان، تلویزیونی و رسانه ای کرد و با حالتی از عجلگی و شتاب زدگی استعفای خود را علنی کرد.
بیانیه استعفای حریری
۱- سعد حریری خطاب استعفایش را مردم لبنان قرار داده است و مدعی است که لبنان و کشورهای عربی وضعیتی بحرانی به دلیل دخالت های خارجی در امور داخلی اش را طی می کند. وی بدون اشاره به دخالت های آمریکا و سعودی در بحران های یمن، بحرین، سوریه و لبنان و بدون اشاره به تحمیل جنگ های اسرائیل به کشور لبنان، ایران را هدف حمله بیانیه استعفایش قرار می دهد. روشن است که هدف نهایی از استعفاء آن هم از سعودی ایجاد زمینه مناسب برای حملات و جنگ روانی جدید علیه جمهوری اسلامی ایران است.
۲- استفاده از واژه فتنه گری در باره ایران و حزب الله در بیانیه استعفای وی شبیه مواضع و خطاب های سیاسی است که سیاستمداران سعودی در ماه های گذشته به خصوص پس از سفر اخیر دونالد ترامپ به سعودی علیه ایران بکار می گیرند.
۳- حریری در این بیانیه همان حرف ها و مواضع چند ساله اخیر پس از بحران نظامی در سوریه علیه حزب الله لبنان را بکار گرفته است و حزب الله را به دولتی درون دولت لبنان تشبیه می کند. حریری و همه لبنانی ها اعم از جناح ها و شخصیت های سیاسی این کشور می دانند که سعد حریری در قالب توافق بر سر میشل عون به عنوان رییس جمهور در یک اجماع فراگیر سیاسی به قدرت رسید و از آن روز تا کنون هیچ دگرگونی خاصی در موازنه های سیاسی لبنان و بین حزب المستقبل سعد حریری با حزب الله رخ نداده است و اوضاع به همان گونه ای است که او به نخست وزیری رسید و رسیدن او به قدرت محصول توافق سیاسی با حزب الله بوده است. اما آن چه از آن روز تا کنون تغییر کرده است شرایط نظامی در سوریه و پیروزی های ارتش سوریه و هم پیمانانش علیه داعش است. از سویی دیگر از آن روز تا کنون جبهه النصره و داعش از مرزهای مشترک لبنان و سوریه به لطف عملیات مشترک نظامی ارتش و حزب الله لبنان پاکسازی شده اند و امنیتی بیشتری در لبنان از این حیث برقرار شده است.
۴- سعد حریری از حزب الله با واژه هایی توهین آمیز یاد می کند و این نیروی مقاومت را نه فقط در لبنان که در دیگر کشورهای عربی به عنوان عامل اجرایی ایران برای ایجاد فتنه توصیف می کند. این در حالی است که آغاز گر اعزام نیرو و کمک های لجستیک به مجموعه های مسلح و تکفیری سوریه از مرز شمالی لبنان با سوریه، حزب المستقبل و هم پیمانان سعودی در لبنان بوده اند و آنها بودند که آغازگر وارد ساختن لبنان به جنگ سوریه بودند و حزب الله پس از گذشت یکسال از درگیری ها وارد تحولات نظامی سوریه شده است. از سویی دیگر همه طرف های لبنانی حتی جناح های عضو ۱۴ مارس لبنان به خوبی می دانند که این سیاست های حزب الله لبنان تا کنون باعث شده است تا از بروز هرگونه جنگ داخلی و طایفی جدید در لبنان جلوگیری شود.
۵- وی در ماهیت سلاح حزب الله لبنان به عنوان نیروی مقاومت در لبنان و منطقه خاورمیانه تشکیک می کند در حالی که این حزب الله لبنان بوده است که از سال ۲۰۰۰ میلادی تا کنون موفق شده است جنوب لبنان را از لوث وجود ارتش اسرائیل و مرزهای شرقی لبنان را از وجود مجموعه مسلح تکفیری جبهه النصره و داعش پاکسازی کند و اگر کمک ها، اقدامات و عملیات نظامی حزب الله نبود اکنون لبنان میدان نبردهای مجموعه های تکفیری علیه دولت و ملت لبنان بود.
۶- تکیه حریری بر دخالت حزب الله لبنان در سناریوی از پیش طراحی شده مجموعه موسوم به عبدلی در کویت، بکارگیری نقشه هایی نخ نما است که حتی کویتی ها نیز می دانند که این سناریو تحت فشار سعودی در کویت شکل گرفته و مقامات کویتی نیز در دیدارهای خود با مقامات ایران بر عدم توانایی آنها برای جلوگیری از اجرای این سناریوی ساختگی اذعان کرده اند. اما لحن و شیوه بیان سعد حریری در این باره تکرار نفس مواضع سعودی مبنی بر دخالت ایران و حزب الله در سناریوی ساختگی عبدلی در کویت است.
۷- حریری فشارها و تحریم های بانکی علیه بانک های لبنانی از سوی آمریکا را به سبب حزب الله می داند و معتقد است این امر سایه سنگینی بر اقتصاد مردم و دولت لبنان می اندازد. این در حالی است که آمریکا به خوبی می داند که حزب الله هیچگونه ارتباطی با موسسات مالی و بانکی لبنان ندارد و از آن استفاده نمی کند اما آمریکا موضوع حزب الله را بهانه ای قرار داد تا با هدف حفظ امنیت اسرائیل، امنیت مالی و اقتصادی را در لبنان بر هم زده و زمینه ای برای بروز درگیری های طایفی و مذهبی شیعه و سنی در لبنان راه بیاندازد زیرا پس از اقدام آمریکا در تحریم های جدید علیه بانک های لبنانی، بیشتر موسسات مردمی و رسمی شیعی در لبنان هدف قرار گرفتند که حتی مسئولان بانک مرکزی لبنان بارها اعلام کردند که این سیاست آمریکا فتنه مذهبی بین شیعه و سنی در لبنان را تحریک می کند زیرا تحریم های بانکی جدید آمریکا علیه لبنان فقط طایفه شیعه در لبنان را هدف گرفته است.
۸- از بیانیه سعد حریری در سعودی روشن است که وی به این زودی ها قصد بازگشت به لبنان را ندارد و وی دلیل آن را شباهت اوضاع به ماقبل شرایط ترور رفیق حریری در لبنان اعلام می کند و به صراحت می گوید که جان خود را در خطر می دیده است. این توصیف وی شبیه ماه های آغازین جنگ در سوریه است که وی به دلایل امنیتی از حضور در لبنان سرباز می زد و بین پاریس و ریاض در سعودی و فرانسه به سر می برد و مدعی بود پس از سقوط بشار اسد از فرودگاه دمشق به بیروت باز می گردد. بالاخره وی از فرودگاه بیروت به لبنان بازگشت و در یک مصالحه کاملا معنادار و روشن با حزب الله و هم پیمانش به نخست وزیری رسید و میشل عون " کاندیدای حزب الله لبنان برای ریاست جمهوری" به ریاست جمهور لبنان رسید.
حریری اگر دلایل یقینی برای سلب امنیت شخصی اش در لبنان می داشت هرگز به لبنان بازنمی گشت و اگر پس از دورات کوتاه مدت نخست وزیری اش در عهد میشل عون به دلایل روشنی به خطرات امنیت شخصی اش می رسید حتما زودتر از این ها آن را افشاء و لبنان را ترک می کرد اما روشن است که وی هیچ ادله ای برای تشبیه وضعیت خودش با پدر مرحومش را ندارد و فقط تلاش می کند با اتهام زنی، زمینه را برای استعفایش منطقی جلوه دهد و فشار فزاینده ای را در داخل علیه حزب الله ایجاد کند.
۹- اقدام وی برای استعفاء از نخست وزیری لبنان از سعودی یک گاف بزرگ سیاسی برای وی به شمار می رود. وی حتما به راحتی می توانست به لبنان برگردد و استعفایش را به رییس جمهور تقدیم کرده و پس از یک برنامه تلویزیونی در بیروت به کشور عربستان بازگردد اما این اقدام ناشیانه وی بیش از پیش ثابت می کند که وی تحت فشار و دستورات صریح و آشکار مقامات سعودی دست به این کار زده است تا جایی که از هم اکنون در لبنان با این سوال مواجه شده است که وی در سعودی آیا تحت اقامت اجباری قرار گرفته است یا آزادانه چنینی کاری را کرده است و دیگر این که آیا وی از نخست وزیری استعفاء داده یا از سوی دولت عربستان از نخست وزیری لبنان برکنار شده است؟
۱۰- بیانیه حریری البته هیچ شباهتی به یک استعفای واقعی ندارد بلکه یک بیانیه سیاسی سراسر اتهام و توهین به ایران و حزب الله لبنان است که البته نشانه های جدید از تشدید اتخاذ موضع سعودی علیه ایران است.
پس از استعفاءنامه حریری در لبنان چه اتفاقی می افتد؟
۱- دولت لبنان به عنوان دولت مستعفی شناخته شده و به یک دولت موقت برای اجرای امور داخلی کشور تبدیل می شود تا رییس جمهور لبنان شخص جدیدی برای این پست تعیین کند.
۲- اوضاع سیاسی لبنان به شرایط دوران بدون ریاست جمهوری تبدیل می شود و به قول سیاستمداران لبنانی، این کشور مجددا به سوی هدفی نامعلوم حرکت می کند. به طور قطع حزب المستقبل لبنان به عنوان بزرگترین فراکسیون پارلمانی از طایفه اهل سنت در دولت آینده شرکت نمی کند و ممکن است احزاب دیگر از طایفه اهل سنت که در هم پیمانی با المستقبل به سر می برند نیز از ورود در دولت آینده سرباز بزنند. همین امر باعث می شود تا شرایط آرامش سیاسی بین دو طایفه بزرگ لبنان یعنی شیعه و اهل سنت به هم ریزد که می تواند مقدمه برخوردهای مذهبی و فتنه آمیز شود.
۳- در غیاب حزب المستقل حریری از دولت لبنان شرایط سیاسی و مناسبات پارلمان و انتخابات آتی آن و قانون انتخاباتی جدید نیز دستخوش تغییرات بسیار منفی شده و حتی ممکن است از برگزاری انتخابات پارلمانی جدید نیز این کشور باز ماند که گلوی حرکت سیاسی آزاد در کشور را مجددا خواهد گرفت.
۴- غیاب جریانات شناخته شده و رسمی اهل سنت در دولت لبنان در سایه خروج حریری از دولت باعث می شود که روابط بین الملل لبنان به خصوص با آمریکایی ها و اروپایی تضعیف شده و امکان چانه زنی دولت آینده لبنان با این طرف ها را به شدت کاهش می دهد که می تواند بار سنگین مالی و سیاسی بر این کشور تحمیل کند.
لذا استعفای سعد حریری از سعودی می تواند اقدامی مطالعه شده از سوی سعودی ارزیابی شود تا با این اقدام ضمن تحمیل شرایط جدید به لبنان، این کشور در منگنه های اقتصادی و سیاسی جدید قرار گیرد تا اهداف سیاسی سعودی محقق شود. از همین رو انتظار می رود که پس از استعفای حریری، دولت عربستان اقدامات جدید تنبیهی با شرکایش علیه لبنان اتخاذ کند.
استعفای حریری و حزب الله لبنان
استعفای حریری از نخست وزیری می تواند زمینه راهکارهای جدید سعودی علیه حزب الله لبنان را تسهیل کند. علی القاعده هرگونه گفتگوی سیاسی بین حزب الله و المستقبل تا زمانی نامعلوم متوقف می شود. در سال های گذشته ما شاهد بودیم که پس از تروریست خواندن حزب الله از سوی سعودی، برخی از کشورهای ثروتمند عربی همچون امارات نیز مواضع مشابهی اتخاذ کردند که نتیجه آن اخراج صدها خانوار لبنانی از این کشورها بود. اکنون این اننظار می رود که اقدامات مشابهی علیه لبنانی ها و حزب الله اتخاذ شود اگر چه انتظار می رود براساس برخی اخبار غیر رسمی ممکن است در قالب هم پیمانی برخی کشورها با سعودی، اقدامات پادشاهی سعودی علیه حزب الله رنگ و بوی جدیدی نیز بگیرد که می تواند با حمایت سیاسی آمریکا نیز همراه شود.
پس از استعفای حریری حالا همه انتظار می کشند تا سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان چه موضعی در برابر آن اختیار خواهد کرد البته واضح و اشکار است که حزب الله لبنان برای جلوگیری از هرگونه فتنه گری جدید در این کشور هرگز اقدام به اعلام سیاست عجولانه و یا تحریک آمیز نخواهد کرد و تلاش می کند تا فضای جامعه و سیاست کشور را آرام کند.
استعفای حریری و میشل عون
طبق عرف سیاسی و قانونی لبنان، سعد حریری می بایستی استعفاء نامه اش را تقدیم رییس جمهور " میشل عون" کند اما وی پیش از آن از سعودی و به وسیله خطاب تلویزیونی این استعفاء را به گوش رییس جمهور رسانده است. روشن است که میشل عون هیچ راهی جز پذیرش استعفای ندارد زیرا وی بیش از هر کس دیگری می داند که این استعفاء مبتنی بر برنامه ها و مواضع جدید دولت سعودی است و الا او از بیروت چنین اقدامی را عملیاتی می کرد.
این استعفاء شرایط را بر میشل عون سخت خواهد کرد و می تواند بسیاری از برنامه داخلی و خارجی وی برای بهبود اوضاع لبنان را با مشکلات بسیاری مواجه کند.
با این همه باید در انتظار نشست تا ابعاد بیشتری از استعفای حریری و انعکاس آن بر لبنان و منطقه روشن شود، آن چه مسلم است این است که پادشاهی عربستان در قبال ایران و حزب الله لبنان اقدامات و مواضع تندی را اتخاذ خواهد کرد که پس زمینه مناسب آن همین استعفای حریری خواهد بود.