نانوداروی هوشمندی که تنها سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد

پژوهشگران دانشگاه اصفهان در تحقیقات آزمایشگاهی خود موفق به تولید نانودارویی برای درمان هدفمند سلول‌های سرطانی شدند که افزایش کارایی نانو دارو نسبت به داروهای متداول شیمی درمانی، سمیت بیشتر بر سلول‌های سرطانی، کاهش میزان استفاده اثرات جانبی دارو از ویژگی‌های مهم آن است.

به گزارش ایسنا، شیوع روزافزون سرطان و عوارض جانبی ناشی از داروهای شیمی درمانی پژوهشگران را بر آن داشته تا با دستیابی به راهکارهای مؤثرتر، در کاهش عوارض این داروها قدم بردارند. به همین دلیل است که امروزه استفاده از سامانه‌های دارویی هدفمند، اهمیت ویژه‌ای در دارورسانی مؤثرتر و کم عارضه‌تر بیماران یافته است. نانوزیست فناوری نقش مهمی در طراحی این سامانه‌ها در مقیاس‌ کوچک و با کارایی بالا داشته است.

در این طرح نیز محققان نانوسامانه‌ دارویی هدفمندی بر پایه‌ نانوذرات آهن اصلاح شده با درختسان (دندریمر) را سنتز کرده‌اند. این نانوسامانه برای بارگذاری داروی ضد سرطان متوتروکسات که در درمان سرطان پستان کاربرد دارد، استفاده شده است.

پروفسور مجید مقدم، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان درباره علت استفاده از دندریمرها و نانوذرات مغناطیسی در این نانودارو گفت: دندریمرها، بدلیل ساختار پرشاخه و سه‌بعدی می‌توانند میزبان مناسبی برای بارگذاری مناسب و انتقال داروها باشند. همچنین با همراه کردن خاصیت نانوذرات مغناطیسی در این سامانه‌های دارویی، امکان انتقال و رهاسازی هدفمند دارو در بافت سرطانی فراهم می‌شود. از این رو عوارض شیمی درمانی کاهش و اثر دارو بر بافت سرطانی افزایش می‌یابد.

وی در ادامه به ویژگی‌های مثبت این نانودارو اشاره کرد و افزود: بر اساس مطالعات آزمایشگاهی، این نانو دارو، مانند یک داروی هوشمند عمل می‌کند و با کاهش pH در بافت سرطانی، داروی مورد نظر را در داخل سلول‌های سرطانی رها می‌کند (این نانودارو حساس به pH محیط است). همچنین این نانودارو دارای اثر مغناطیسی بالایی است؛ لذا تمرکز دارو بر بافت سرطانی و گرم شدن موضع سرطانی، بهبودی بیشتر بافت را به همراه دارد. ظرفیت بارگیری بالای دارو و زیست‌سازگاری در خون، از دیگر مزیت‌های نانوداروی هدفمند طراحی شده به شمار می‌رود.

مقدم در خصوص زمینه‌های کاربردی این نانودارو عنوان کرد: «با توجه به عملکرد نانوداروی تهیه شده می‌توان از آن برای درمان سلول‌های سرطانی، به ویژه سرطان پستان استفاده کرد. همچنین این نوع ساختارها به دلیل ویژگی‌های منحصربه فرد، امکان اتصال چند دارو و یا رشته‌های DNA را نیز دارند و می‌توانند برای درمان‌های ژنتیکی هم استفاده شوند.

وی به بیان برخی آزمون‌های صورت‌گرفته در طی تحقیق و نتایج آن‌ها پرداخت و گفت: در این طرح میزان و نحوه ورود به سلول این نانوسامانه‌ دارویی به سلول‌های سرطان پستان انسانی MCF7 به وسیله‌ آزمون‌های فلوسایتومتری و میکروسکوپ کانفوکال در زمان‌ها و غلظت‌های متفاوت بررسی‌شده است. نتایج نشان‌دهنده‌ ورود بالای دارو به داخل سلول در غلظت‌ها و زمان‌های پایین بود. از طرفی بررسی سمیت این سامانه‌ پر شاخه توسط آزمون سمیت سلولی MTT، نشان داده که این نانوسامانه در کشتن سلول‌های سرطانی MCF7، Hela و Caov-4 نسبت به سلول‌های نرمال HBL-100 اثر بیشتری دارد.

مقدم خاطرنشان کرد: همچنین با قرار گرفتن در میدان مغناطیسی، اثر سمیت نانودارو بر روی سلول‌های سرطانی به میزان 10 تا 20 درصد افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق امکان درمان بافت‌های سرطانی در غلظت‌های پایین دارو را فراهم کرده است، به طوی که میزان سمیت دارو بر روی برخی رده‌های سلولی در غلظت 5 میکروگرم بر میلی لیتر (کمترین غلظت) با غظت 200 میکروگرم بر میلی لیتر (بیشترین غلظت) عملکرد مشابهی دارند.

نتایج این تحقیقات که حاصل تلاش‌های پروفسور مجید مقدم، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان و دکتر امیر لندرانی، پژوهشگر پسادکترای دانشگاه اصفهان و همکارانشان بوده است، در مجله‌ Langmuir با ضریب تأثیر 3/83 منتشر شده است.