کودکان، قربانیان بی‌سپر آلودگی‌هوا/ در شهرهای مختلف ایران، زندگی هزاران کودک در معرض‌خطر است

وقایع اتفاقیه نوشت: «یک نوجوان 16 ساله متولد شهر تهران، فقط در 3,5 درصد از کل عمرش هوای سالم تنفس کرده است؛» این خبری است که با شروع آلودگی هوا منتشر شد. این خبر به خودی خود آن‌قدر تکان‌دهنده است که می‌توان آن را به‌تنهایی نقل کرد و افسوس خورد.

 اما به نظر مي‌رسد اگر تأثيرات آلودگي هوا بر کودکان و نوجوانان همراه شود، بهتر بتواند عمق فاجعه‌اي که نسل آينده را تهديد مي‌کند، نشان دهد؛ فاجعه‌اي که نه‌تنها پايتخت ايران بلکه ساير کلانشهرهاي کشور را هم تهديد مي‌کند. شهرهايي مانند اهواز، سنندج، اصفهان، ياسوج، اراک، کرمانشاه، زاهدان و... که در هر کدام از آنها هزاران کودک زندگي مي‌کنند و بدون اينکه هيچ نقشي در ايجاد آلودگي‌ها داشته باشند، بيشترين آسيب را از آن مي‌بينند؛ فرزنداني که باتوجه به هوايي که تنفس مي‌کنند، معلوم نيست در بزرگسالي با چه مشکلاتي دست و پنجه نرم خواهند کرد. معصومه توکل، متخصص کودکان، شيرين زماني، متخصص ارتوپدي و حسين حيدري متخصص اعصاب، تنها گوشه‌اي از تأثير مصيبت آلودگي را بر کودکان توضيح داده‌اند. شايد با خواندن اين توضيح‌ها، همه ما درباره بلايي که بر سر کودکانمان مي‌آوريم، بيشتر فکر کنيم.

آلودگي هوا، ابتلا به آسم را در کودکان افزايش مي‌دهد. کودکان به‌دليل تعداد تنفس بيشتر و همچنين قد کوتاه‌تر نسبت به بزرگسالان، بيشتر در معرض آلودگي سطحي هواي محيطي قرار مي‌گيرند. از طرفي، بايد به اين نکته توجه کرد که کودکان از راه دهان نفس مي‌کشند و راه‌هاي هوايي باريک‌تري دارند؛ لذا مقدار بيشتري از آلاينده‌ها در دستگاه تنفس آنها باقي مي‌ماند. مي‌توان گفت هوا و درنتيجه آلاينده‌هاي موجود در آن، 20 تا 50 درصد بيش از بزرگسالان در بدن کودکان جذب مي‌شود.

لوزه‌هاي عفوني، مشکلي است که بسياري از کودکان با آن دست به گريبان هستند. در گذشته با جراحي، اقدام به برداشتن آنها مي‌کردند اما حالا توصيه به مدارا مي‌کنند تا زماني که دوران نوجواني برسد و عفونت لوزه‌ها تا حد زيادي بهبود پيدا کند اما احتمالا نمي‌توانيد تصور کنيد، مدارا با لوزه‌هاي عفوني براي بچه‌اي که در هوايي آلوده زندگي مي‌کند چقدر سخت است. تصور تب‌هاي پي‌درپي، گلودردهاي شديد و ناتمام، تورم گلو و سختي بلع و... شايد به درک اين کودکان کمک کند.

نوعي از بيماري و اختلال استخواني نادر وجود دارد که درنتيجه افزايش ميزان سرب خون ناشي از قرارگيري طولاني در معرض هواي آلوده حاوي ذرات ريز معلق، آن‌هم بيشتر در کودکان و نوجوانان بروز مي‌کند. آلودگي هوا منجر به افزايش چشمگير مقادير سرب درخون کودکان که در مواقع حاد و مزمن آن، تبديل به بيماري‌هاي پيشرونده استخواني در آنها مي‌شود. اگرچه عارضه استخواني ناشي از هواي آلوده در صورت تشخيص به‌موقع، قابل درمان است اما در بيشتر موارد اين بيماري با انواع تومورهاي بدخيم استخواني و حتي مشکلات گوارشي اشتباه گرفته مي‌شود و تنها در صورت آگاهي والدين و پزشک معالج، آزمايش غلظت سرب خون به‌عنوان مهم‌ترين پاسخ ناراحتي‌هاي جسمي کودک، گره‌گشاي علت بيماري او است.

سرب، يک ماده بي‌رنگ و سنگين است که از طريق خون به قسمت‌هاي مختلف بدن وارد مي‌شود و در مغز و مغزاستخوان رسوب پيدا مي‌کند و خارج‌سازي آن بسيار سخت است؛ پس مي‌توان گفت که عملا راهي براي خارج‌سازي آن وجود ندارد و اين مواد 10 تا 15 سال در نسوج بدن باقي مي‌مانند. وقتي اين مواد به مغز کودک وارد مي‌شوند، ضريب هوشي او را کاهش مي‌دهد. مي‌توان گفت ضريب هوشي کودکان شهرهاي آلوده تا 10 درصد کمتر از ساير کودکان است.