آیا اقتصاددانان به FATF خوش‌بین هستند؟

اغلب اقتصاددانان معتقدند که تعامل با FATF نه تنها کمک می‌کند از تحریم‌های بانکی نجات پیدا کنیم، بلکه برای مقابله با رویه‌های پولشویی در داخل کشور نیز مفید است و اکنون نیز بهتر است به جای صرف وقت در زمینه اظهارات سیاسی کارشناسان بنیه خود را صرف این کنند که روند تعامل با FATF با کیفیت بالا صورت گرفته و حداکثر نفع را از این مراودات ببریم. در روزهایی که بحث و جنجال در اعتراض به دلایل مذاکره برای پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در انواع رسانه‌ها مطرح می‌شد، برخی اقتصاددانان و کارشناسان حوزه بانکی نیز نظرات خود را درباره دلایل و نتایج پیوستن ایران به این سازمان بین‌الدولی اعلام کردند.

چکیده اغلب سخنان آن‌ها حاکی از آن است که پیوستن به FATF برای اقتصاد ایران یک ضرورت است و اگر برجام را پذیرفته‌ایم باید برای برقراری روابط اقتصادی و بانکی خود با جهان، استانداردهای FATF را هم بپذیریم. در غیر این صورت از عواید اقتصادی برجام نمی‌توانیم استفاده لازم را ببریم.

مثل کره شمالی نیستیم!

بعد از خروج موقت ایران از فهرست سیاه FATF اکنون فقط کره شمالی در این لیست باقی ماند. در واقع اکنون کره شمالی تنها کشور غیر همکار از نظر FATF شناخته می‌شود که کشورها برای انجام اقدامات مقابله‌ای علیه آن تشویق می‌شوند. در حالی‌که پیش‌تر ایران نیز در کنار کره شمالی جزو کشورهایی محسوب می‌شد که پر رسیک و پر خطر بوده و مقابله بانک‌های آن با پولشویی و تامین مالی تروریسم محرز نبود.

در این زمینه اجماع نظر اقتصاددانان بر این است که ما یکبار در سال ۱۳۹۲ تصمیم خود را گرفتیم که مانند کره شمالی نبوده و با دنیا تعامل برقرار کنیم. پای مذاکره معقول با کشورهای دنیا نشسته و با آن‌ها به تفاهم رسیدیم. در نتیجه چنین اقدامی برای بهره‌مندی از عواید آن مذاکرات، معقول آن است که خود را با استانداردهای بین‌المللی منطبق کنیم تا بتوانیم از عواید تعامل با کشورهای دنیا بهره‌مند شویم. پیوستن به FATF و منطبق شدن با استانداردهای آن برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم یکی از اقداماتی است که برای تعامل با دنیا لاجرم باید به آن تن دهیم.

پویا جبل‌عاملی، اقتصاددان حوزه پولی و بانکی در این زمینه به ایسنا، توضیح داده است:برای برقراری تعامل با بانک‌های دنیا مجبور هستیم معیارها و استانداردهای بین‌المللیFATF  را رعایت کنیم چرا که اگر طرف‌های بانکی ما در خارج از ایران که می‌خواهند با ما رابطه کارگزاری برقرار کنند، بفهمند که ایران قائل به آن معیارها نیست روابط خود با ما را قطع خواهند کرد.

او توضیح داد: در نظر داشته باشید که اگر بانک‌های دنیا با ایران کار نکنند فرقی با تحریم بودن کشور نخواهد کرد.

همچنین کمیل طیبی، عضو گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان نیز معتقد است اقدامات دولت مبنی بر یافتن راهی برای برقرای تعاملات و ارتباطات بین‌المللی که بتواند روابط اقتصادی مورد نیاز کشور را با جهان خارج برقرار کند منطبق با خواست جامعه ما نیز هست، چرا که اکنون جامعه ما حق خود می‌داند تعاملات بین‌المللی بیشتری با کشورهای مختلف دنیا برقرار کند تا بتواند از مزایای آن تعاملات که ایجاد شغل، انتقال دانش و تکنولوژی و ... به کشور است بهره‌مند شود.

او ادامه داد: اقتصاد ایران اکنون از لحاظ تکنولوژی، فناوری و ... از جامعه بین‌المللی عقب است و به شدت نیاز دارد که ظرفیت‌های اقتصادی خود را افزایش دهد. در این راستا نیز راهی وجود ندارد جز اینکه منطبق با منافع ملی برای برقراری با سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی تعاملات سازنده برقرار کند.

حیدر مستخدمین حسینی - اقتصاددان - نیز در این باره توضیح می‌دهد: به عنوان یک کارشناس قطع به یقین قهر کردن با نهادهای بین‌المللی را توصیه نمی‌کنم و معتقدم  اکنون اگر مسائل مربوط به پولشویی و تروریسم مالی که ایران از این مساله تحت فشار است پیگیری نشود و ایران همچنان در لیست تحریم‌های FATF باقی بماند مشکلات مضاعفی بر اقتصاد کشور تحمیل خواهد شد.

نیاز ایران به استاندارد سازی رویه‌های مقابله با پولشویی

علاوه براین بسیاری از اقتصاددانان می‌گویند تعامل با FATF برای ایران نیز مفید است چرا که کشوری با تجربه سالانه ۱۵ میلیارد دلار قاچاق و فرار مالیانی چند هزار میلیارد تومانی و... که خود در گذشته در آماج حملات تروریسم بوده است، نباید از اینکه رویه‌های مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم در کشور را استاندارد و چارچوب‌ها را محکم کند، ابایی داشته باشد.

محمد قلی یوسفی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه در این زمینه بیان می‌کند: «نقل و انتقال پول به صورت شفاف و مبارزه با پولشویی»، «جلوگیری از قاچاق»، «جلوگیری از فعالیت‌های تروریستی» و «کمک به بهبود روند فعالیت‌های تجاری و اقتصادی» از جمله فوایدی است که تعامل با FATF برای کشورها به همراه دارد.

کامران ندری، معاون پژوهشکده پولی و بانکی نیز در این زمینه توضیح داده است: FATFتوصیه‌ها و الزاماتی را برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم تنظیم کرده است که می‌تواند برای همه کشورها مفید باشد. ۴۰ مورد از این توصیه‌ها به مبارزه با پولشویی و ۹ مورد از آن‌ها به مبارزه با تامین مالی تروریسم مربوط می‌شود. پیاده کردن توصیه‌های FATF در سیستم بانکی یک کشور کمک می‌کند که آن کشور بتواند جلوی فساد را از طریق ایجاد مانع در نقل و انتقالات  منابع مالی مبهم بگیرد. بنابراین به نظر من فارغ از بحث تعامل با FATF، به نظر من اگر توصیه‌ها و الزامات این سازمان در کشور اجرا شود، این موضوع به نفع اقتصاد ایران خواهد بود.

این اقتصاددان همچنین معتقد است توصیه‌های FATF در چارچوب اقتصاد مقاومتی می‌گنجد و با آوردن مثالی توضیح می‌دهد: مبارزه با فساد یکی از مفاد سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی است. می‌توانیم از طریق عملی کردن توصیه‌ها و استانداردهای FATF،  مبارزه با پولشویی و مقابله با فساد را هم با جدیت بیشتری پیگیری کنیم که این اقدام در چارچوب اقتصاد مقاومتی می‌گنجد.

همچنین بسیاری از اقتصاددانان معتقدند در شرایطی که در اقتصاد ایران پولشویی صورت نمی‌گیرد، دلیلی برای مقاومت برای پیوستن به FATF وجود ندارد.

آلبرت بغازیان، اقتصاددان در این باره توضیح می‌دهد: عدم عضویت در این سازمان، به شفافیت‌های داخلی و خارجی کشورها لطمه می‌زند و مراودات و تمام بحث‌های مالی را زیر سوال خواهد برد. اگرچه ایران در زمینه‌های تروریستی فعالیت ندارد، اما عدم عضویت ایران در FATF ممکن است این شبهه را برای دیگر کشورها ایجاد کند که چرا ایران نمی‌خواهد عضو این کارگروه شود و در مسایل تروریستی شفافیت داشته باشد؟

طهماسب مظاهری، وزیر اقتصاد پیشین در این زمینه توضیح داده است: مهم ترین پیامد مثبت عضویت ایران در FATF معرفی کشورمان به عنوان جزیی از کشورهای پیشرو در مبارزه با پولشویی در جهان است .این عضویت به جهانیان ثابت می کند که جمهوری اسلامی ایران در نظام اقتصادی خودش اجازه ورود پول فاسد، تروریسم و مواد مخدر را نمی‌دهد.

علی ماجدی اقتصاددان هم می‌گوید: FATF یک سازمان مبارزه با پولشویی است. سوال ما از منتقدان این است که مگر می‌خواهیم پولشویی کنیم که از پیوستن به FATF واهمه داریم؟ مقررات FATF به صورت کلی تعیین شده و فقط برای ایران تدوین نشده است، در نتیجه همه به آن عمل کرده و ما نیز با رعایت استانداردهای آن به دنیا ثابت خواهیم کرد که قصد انجام پولشویی ندارم.

انتقادات سیاسی است و نه اقتصادی

غالبا اقتصاددانان تعامل با FATF را برای خروج از فهرست سیاه جزو اقداماتی می‌دانند که دولت باید انجام می‌داد و انتقادات مطرح شده علیه آن را نه اقتصادی بلکه سیاسی می‌دانند.

مهدی پازوکی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی توضیح می‌دهد: جالب است اکنون یکی از ایراداتی که مخالفان برجام مطرح می‌کنند، این است که چرا تاکنون بانک‌های بزرگ اروپایی و آمریکایی با ایران همکاری نکرده‌اند؟ از سوی دیگر نیز وقتی دولت برای تعامل با FATF که پیش‌شرط برقراری با بانک‌های بزرگ دنیاست، اقدام می کند، همین منتقدان مطرح می‌کنند که چرا با FATF تعامل می‌کنید؟

وی همچنین اقدام دولت برای برقراری تعامل با FATF را جزو اقدامات درخشان دولت یازدهم دانست و بیان کرد: به نظر اکنون نیز  کسانی که برای برقراری تعامل با FATF، مبادرت کردند نباید بترسند، بلکه کسانی باید بترسند که به دنبال عدم شفافیت و بهره‌برداری از رانت هستند. اتفاقاتی که در دولت گذشته افتاد و ماحصل نیز آن شد که عده‌ای بدون پرداخت هزینه به ثروت‌های کلان دست یافتند.

به جای چرا به چگونه بپردازیم

همچنین اقتصاددانان معتقدند، جواب این سوال که آیا با FATF تعامل کنیم یا خیر، روشن است. قطعا باید تعامل کنیم، ولی اکنون بهتر است به جای اظهارات غیر تخصصی در این زمینه کارشناسان سعی کنند با دولت همکاری کنند که برای تعامل با FATF طوری برنامه‌ریزی شود که بیشترین عواید را با کمترین ضرر بدهیم.

علی ترکمانی اقتصاددان در این موضوع می‌گوید:تعامل با FATF برای ما یک اجبار است نه انتخاب؛ چراکه اگر به این کارگروه نپیوندیم، ممکن است تحریم‌ها ادامه پیدا کند و آسیب های جدی به اقتصاد کشور وارد شود.

جمال بحری، کارشناس حوزه بانکی هم در این باره بیان می‌کند:اکنون بهتر است به جای بحث درباره اینکه باید با FATF تعامل کنیم یا خیر؟ که جواب آن واضح و مبرهن است و ما برای بهبود وضعیت اقتصاد کشور چاره‌ای به جز مبادرت به تعامل با FATF نداریم بهتر است بنیه و انرژی کارشناسان خود را صرف این کنیم که بهترین راه‌کارها برای تعامل با FATF اتخاذ شود تا به این ترتیب حداکثر منافع ملی را برای کشور خود به دست آوریم.

حیدر مستخدمین حسینی هم معتقد است: گره‌های مورد سوال در تعامل با FATF  باید با حضور یک تیم کارشناسی قدر انجام شده تا در این تعاملات موفق عمل کنیم. دفاع و مذاکره یکی از عوامل اصلی روابط بین‌المللی است. در مذاکره ۱+۵ نیز مذاکره‌کنندگان از همین روش وارد شدند. در این عرصه نیز باید چنین اقدامی صورت بگیرد.