دیپلمات های ایران به اندازه کافی تحت فشار هستند، لطفا بر آن نیافزایید

بازی در زمین حریف، آن هم حریفی قدرتمند، کارکشته و مجهر، معمولاً کار دشواری است. اما رقابت با حریفی که در حین مسابقه - با سوءاستفاده از سازوکارها و ابزار داوری - مرتب قوانین بازی را تغییر می‌دهد و آنها را به گونه‌ای تفسیر ‌می‌کند که به زیان ما تمام شود، میسر نیست مگر اینکه از قابلیت تطبیق، قدرت تحلیل، حضور ذهن و انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار باشیم.

اگر از گذر ایران از لابیرنت مذاکرات هسته‌ای فقط یک نکته برای درس آموزی باقی بماند، آن نکته این است که دستگاه دیپلماسی ایران - طی این سال‌های دشوار - به تدریج از چنین خصوصیاتی برخوردار شده، ورزیده گشته و از این پس - چنانچه تکنوکرات‌ها، کارشناسان و مدیران این نهاد قربانی تسویه‌ حساب‌های سیاسی و جناحی نشوند - چه بسا برای دفاع از منافع ملی در عرصه بین‌المللی بسیار موثرتر از گذشته ایفای نقش نماید.

به راستی، دیپلمات‌ها، حقوقدانان و مذاکره‌کنندگان ایرانی طی این سال‌ها چه چالش‌ها و چه موانعی که پشت سر نگذاشته‌اند!

- انتقال غیرقانونی پرونده هسته‌ای از آژانس انرژی اتمی به شورای امنیت، بدون اینکه توجیه حقوقی قانع‌کننده‌ه‌ای برای این انتقال‌ ارائه داده باشند.

- تصویب قطعنامه‌های متعدد در شورای امنیت، آن هم تحت فصل هفتم منشور، بدون ارائه مصداق و ادله کافی که نشان دهد ایران واقعاً تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی است (آنطور که ماده ۳۹ منشور مقرر می‌دارد).

- تنظیم و تدوین گزارش در آژانس بر اساس اطلاعات مغرضانه‌ و بی پایه‌ای که سازمان‌های امنیتی متخاصم ارائه می‌دادند، به جای استناد به اطلاعات و یافته‌هایی که بارزسان پس از تحقیقات علمی و بی‌ طرفانه، بدست آورده‌اند.

- تنیدن تار عنکبوتی از قطعنامه‌ها و قوانین تحریمی در سطوح منطقه‌ای (اتحادیه اروپا)، ملی و بخش خصوصی - آن هم بسیار فراتر از آنچه حتی شورای امنیت تجویز کرده است.

- تلاش برای خارج کردن مذاکرات از چارچوب ان.پی.تی و طرح مطالباتی بسیار فراتر از تعهدات بین‌المللی ایران.

- تفسیر مغرضانه و غیرواقعی از توافق‌نامه ژنو - آن هم با پشتیبانی رسانه‌ای - که یکی از آثار سوء آن اضافه کردن افراد حقیقی و حقوقی جدید به لیست‌ تحریم‌های موجود و تلاش برای گنجاندن بحث موشک‌های بالیستیک در مذاکرات هسته‌ای است.

در کنار اینها، اگر فشارهای جانبی - مانند تهدید به توسل به زور (برخلاف اصول منشور سازمان ملل)، توسل به عملیات مخفی و تروریستی (مانند قتل دانشمندان هسته‌ای و حملات سایبری)، حملات رسانه‌ای و ترویج ایران‌هراسی و همچنین تلاش برای تغییر مواضع ایران بر سر میز مذاکرات با استفاده از ارعاب و زور (برخلاف اصول کنوانسیون وین) - را اضافه کنیم، متوجه خواهیم شد که دستگاه پیلماسی ایرانی در چه فضایی از بی قانونی و فشار فعالیت کرده و تا کنون چه دستآوردهای ارزشمندی بدست آورده است.

حقیقت این است که همانطور که "تحریم" موجب خودکفایی، رشد و تعالی کشور در برخی از صنایع ملی شده، مذاکرات هسته‌ای نیز موجب رشد و ورزیدگی دستگاه دیپلماسی کشور گشته و شاید بهترین نتیجه‌ای که می‌توان از این تجربه بین‌المللی گرفت "ضرورت پاسداری از این دستآورد ارزشمند" است. و اما نتیجه‌ کوتاه‌مدت‌تر اینکه - در فضای سخت و متغییر کنونی که مذاکره‌کنندگان ما همچنان در برابر ارتشی از دیپلمات‌ها، حقوقدانان و کارشناسان قدرت‌های جهانی ایستادگی می‌کنند - شاید شایسته‌تر باشد که فشارهای داخلی و جناحی را نیز بر موانع بین‌المللی آنها نیفزاییم.

*عضو موسسه عالی مطالعات بین‌المللی ژنو