تطویل مذاکرات به ضرر ایران است

دیپلماسی ایرانی: بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، روزهای پایانی هفته گذشته به تهران آمدند تا این دومین مسافرت آن ها به ایران در یک ماه اخیر باشد. اگر چه در مذاکرات پیشین دو طرف اعلام کرده بودند که به توافق ساختاری دست پیدا کرده اند، اما به نظر می رسد این توافق هنوز نمی تواند جنبه اجرایی پیدا کند. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با حسن بهشتی پور، تحلیل گر مسائل بین المللی بررسی کرده است:

چرا ایران اجازه دسترسی بازرسان آژانس به پارچین را نمی دهد؟

آژانس بر اساس پادمان هسته ای ـ توافقنامه ای که برای اجرایی شدن پیمان ان پی تی با کشورها بسته می شود ـ تنها می تواند مناطقی را مورد بازدید قرار دهد که فعالیت هسته ای در آن جا انجام می شود. یعنی کار آژانس نظارت بر فعالیت هسته ای کشورها و عدم اشاعه سلاح های هسته ای است. در مورد پارچین باید گفت که دو بار در سال 2005، این مرکز مورد بازدید بازرسان آژانس قرار گرفته است و رسما اعلام کرده است که در این مکان فعالیت هسته ای مشاهده نشده است. وقتی خود آژانس دو بار از این مرکز بازدید کرده و فعالیت هسته ای مشاهده نکرده، حق ندارد که باز هم بخواهد منطقه ای را که هسته ای نیست مورد بازدید قرار دهد.

این که در سال 2005 در این منطقه فعالیت های هسته ای یا فعالیت های مرتبط انجام نمی شده، چه تضمینی می دهد که در حال حاضر هم فعالیت هسته ای در این منطقه انجام نمی شود؟

آژانس مدعی است که مدارکی به دست آورده و قرائن و شواهدی در دست دارد که در این منطقه فعالیت هسته ای نظامی انجام می شود. ایران می گوید اولا باید این مدارک در اختیار ایران گذاشته شود که آژانس حاضر به این کار نیست و می گوید کشورهایی که این مدارک را در اختیار آژانس گذاشته اند، اجازه نمی دهند که منبع این اطلاعات در اختیار ایران قرار گیرد. ثانیا ایران می گوید که مدالیته و برنامه جامعی تدوین شود که موضوع پارچین و سایر موضوعات در آن قرار بگیرد و به نوبت مورد توجه قرار گرفته و به مرور حل شود. هر یک از این موضوعات که به نتیجه رسید و حل شد، آژانس به طور رسمی نهایی شدن مورد را اعلام کند. اما آژانس در این مسئله این بحث را مطرح می کند که ممکن است دستیابی به یک مدالیته منجر به طولانی شدن روند شود. ضمن این که ممکن است یک بند حل نشود و در آن صورت بندهای دیگر معطل می ماند. آن ها به دنبال این هستند که مسئله را در یک چارچوب حل کنند. مذاکرات کنونی میان نمایندگان ایران و آژانس هم حول همین موضوع است.

اگر این مدالیته یا برنامه جامع شکل بگیرد، ایران در این چارچوب اجازه دسترسی به سایت پارچین را صادر خواهد کرد. به شرطی که یک بار برای همیشه این بازرسی صورت گیرد. چون تا به حال هیچ کشوری مرتبا درب مراکز نظامی خود را به روی بازرسان مختلف باز نکرده است. چون پارچین یک سایت نظامی است و اطلاعات مربوط به آن کاملا محرمانه است و بازرسی بازرسان آژانس یا نهاد های دیگر ممکن است منجر به درز اطلاعات حساس کشور شود که این به ضرر ایران است. ضمن این که ایران معتقد است اگر فعالیت های هسته ای در منطقه ای صورت بگیرد باید حتما باید آژانس بر آن نظارت داشته باشد. مسئله این است که این منطقه هسته ای نیست و نظامی است.

اما اگر آژانس بپذیرد که یک بار برای همیشه از پارچین بازدید کند و مسئله فیصله یابد، ایران مشکلی برای بازرسی از این مرکز ندارد. اما ممکن است چند ماه دیگر بگویند اطلاعات جدیدی به ما رسیده و باید بازرسی جدیدی صورت گیرد. هیچ کشوری حاضر نیست که مرتبا اجازه دهد بیگانگان از مراکز نظامی کشور بازدید و بازرسی کنند.

با توجه به این که بعد از دور قبلی سفر بازرسان آژانس به ایران، گفته شد که توافق ساختاری ایجاد شده است، آیا ممکن است اجازه دسترسی به پارچین به بازرسان داده شود؟

توافق ساختاری یعنی دو طرف در مورد کلیات به توافق رسیده اند اما در مورد جزئیات و چگونگی اجرایی شدن آن قرار است که در این دور مذاکره کنند.

بله؛ ممکن است این اجازه داده شود. اما در صورتی که در مورد مدالیته توافق ایجاد شود. ایران بازدید بازرسان آژانس از پارچین را منوط به توافق بر سر چارچوب همکاری های ایران و آژانس کرده است. ایران اصل مسئله را رد نکرده است. اما معتقد است که این اقدام باید در چارچوب یک توافقنامه جامع همکاری میان ایران و آژانس باشد.

ایران همچنان نگاه ایران را سیاسی می داند و آژانس نیز کماکان ایران را متهم می کند که همکاری کاملی با بازرسان آژانس ندارد. وقتی تغییری در مواضع طرفین ایجاد نشده، برگزاری مذاکرات این چنینی چه معنایی دارد؟

در رفتار سیاسی آژانس نباید شک کرد. همین اظهارات هفته گذشته آقای آمانو، نمونه ای از این رفتار سیاسی است. او به طور عمومی اعلام کرد که ایران فعالیت های مشکوکی دارد، اجازه بازدید از پارچین را صادر نمی کند و در چند منطقه مانند خنداب اراک نگرانی های جدی وجود دارد. این سخنان نشان می دهد که او می خواهد جوسازی سیاسی کند وگر نه جای این حرف ها در رسانه ها نیست. باید در مذاکرات مطرح شود. اما وقتی آمانو این مسائل را به صحنه رسانه ای می آورد می خواهد این موضوع را سیاسی کند و نه از جنبه فنی و حقوقی. اما مسئله این است که راه حلی جز مذاکره وجود ندارد.

به نظر می رسد طرف ایرانی باید در این زمینه فعال تر شود. چون در حال حاضر فشار را بر ایران افزایش داده اند اما بدیهی است که آن ها از این روند ضرری نمی کنند. این طرف ایرانی است که تحت فشار است و باید ابتکاراتی به خرج دهد و طرح های جدیدی روی میز بگذارد. وگرنه ادامه این روند و تطویل مذاکرات به ضرر ایران است و آژانس هیچ ضرری از این بابت متحمل نخواهد شد. بنابراین ایران باید در این مسیر ابتکارات و طرح های جدیدی ارائه کند. صحبت آقای صالحی در مورد تبدیل فتوای مقام معظم رهبری در مورد حرمت سلاح هسته ای به یک سند حقوقی بین المللی می تواند پیشنهاد خوبی باشد. به شرطی که طرح را پیگیری کند و هم در عرصه رسانه ای و هم در عرصه دیپلماسی هسته ای آن را تبلیغ کند. در این صورت غرب از نظر تبلیغاتی خلع سلاح خواهد شد.

در حال حاضر بحث تعیین زمان و مکان مذاکرات ایران و 1+5 هم مطرح است. نتیجه مذاکرات ایران و آژانس چه تاثیری بر مذاکرات ایران و 1+5 خواهد داشت؟