یک سال قبل تقریبا در چنین روزهایی اسناد محرمانه تازه آزاد شده در آرشیو ملی بریتانیا درباره تحولات ایران در سال 1981 را به صورت یک مجموعه مقاله و ویژه نامه در روزنامه شرق منتشر کرده و متن آنها را نیز بعدا در همین وبلاگ منتشر کردم. چند سایت مختلف از جمله سایت تاریخ ایرانی نیز بازنشر کردند. بخشی از این مطالب اشاره به دیدار و گفتگوی اسدالله عسگراولادی معاون اتاق بازرگانی ایران با ایان مکردی وابسته اقتصادی دفتر حفاظت منافع بریتانیا در تهران بود که خلاصه ای از آن را نیز منتشر کردم. چندی قبل آقای عبدالرضا داوری از حامیان سرشناس آقای محمود احمدی نژاد، در مطلبی، ضمن اشاره ای به وبلاگ من از برخی از این اسناد به عنوان ابزاری برای کوبیدن مخالفان دولت کنونی ایران استفاده کرده بود. اکنون دوستان و همکاران آقای داوری ضمن حذف نام من به عنوان یابنده و منتشرکننده و دارنده کپی این اسناد، ضمن استفاده ابزاری از این اسناد برای پرونده سازی نا به جا، جوری وانمود کردند که گویی خودشان به این کشف مهم نائل شده اند.
اکنون ضمن انتشار عکس اصل اسناد و ترجمه کامل آن و بیوگرافی از مکردی، مصاحبه ای را که جناب آقای فتاح غلامی با من در این باره انجام داده را در این جا منتشر می کنم.
ترجمه سند:
محرمانه
دریافت و ثبت شماره 35، 28 سپتامبر 1981 [6 مهر 1360]
اتاق بازرگانی ایران (آی.سی.سی)
ب- سرکوب سازمان مجاهدین خلق (ام.کی.او). عسگراولادی مدعی شد که حکومت موفقیت‌هایی در جمع و جور کردن اعضای مجاهدین خلق به دست آورده و سلسله فرماندهی آنان را در هم شکسته است. با این همه حکومت هنوز عمیقا نگران نفوذی‌های مجاهدین خلق است و تصفیه شدید در پیش خواهد بود. او گفت که مجاهدین خلق بختی ندارد و هیچ کسی آنان را به عنوان بدیل حکومت در نظر نمی‌گیرد و آنها حتی جایی در هیچ دولت تشکیل شده در تبعید نیز نخواهند داشت.
ج- تصفیه چپ‌گرایان از ادارات دولتی. او گفت که حکومت در حال دریافتن این موضوع است که نگرانی اصلی آنان اتحاد جماهیر شوروی و اشتغال چپ‌گرایان و اعضای حزب توده است که هم موجب خطر و هم تضعیف امنیت است. او گفت که کمونیسم جایی در ایران ندارد و حکومت باید مطمئن شود که در آینده نفوذ چپ‌گرایان کاهش نزول خواهد کرد.
3.از عسگراولادی درباره پیشنهاداتش برای بهبود روابط [ایران] با بریتانیا سوال شد. او متوجه بود که امید کمی برای بهبود روابط با آمریکا وجود دارد. ولی من [مکردی] توضیح دادم که اروپاییان کاملا قادر به تصمیم‌گیری مستقل سیاستهای خود درباره ایران هستند. من گفتم که بازگشایی سفارت [بریتانیا]، نشانگر اظهار آشکار خواست بریتانیا در به رسمیت شناختن استقلال و ثبات ایران خواهد بود. این مساله اعلام عمومی به رسمیت شناختن حکومت [ایران] توسط ما است و فراهم آوردن تماس‌ها در ابعاد مختلف کاری به رفع موانع تعلیق [مناسبات] و پررنگ کردن روابط کمک خواهد کرد. تجارت در هر دو مسیر بهتر خواهد شد و بهبود درک بیشتر به دنبال آن خواهد آمد. با این حال من گفتم که تداوم زندان اندرو پایک [بازرگان بریتانیایی متهم به جاسوسی در ایران]
مانع عمده‌ای در متقاعد ساختن دولت علیاحضرت ملکه بر این است که ایران
صادقانه خواهان بهبود روابط است. دستگیری او [پایک] دلیل اصلی نیست، بلکه
مساله عدم تفهیم اتهام و ارجاع او به دادگاه و مخالفت با ملاقات او با
اعضای خانواده و مقامات کنسول‌گری است. عسگراولادی گفت که این موضوع را به
"مقامات مربوطه" منتقل خواهد کرد. –لابد منظورش برادرش و همکاران او بود- و
منتظر یک جواب در اوایل هفته آینده خواهد بود. او از من پرسید که آیا رسمی
یا "غیررسمی" صحبت می‌کنم و من پاسخ دادم که او می‌تواند پیشنهاد ما برای
گشودن سفارت را سیاست رسمی بداند.
4. عسگراولادی به خوبی مطلع و دارای ارتباطات زیاد است. دیدگاه او درباره خطر شوروی، به عنوان بزرگترین صادر کننده خشکبار ایران که در صورت غلبه کمونیسم چیز زیادی برای از دست دادن دارد، را باید کاملا جدی گرفت. اگر چیزی که او می‌گوید دقیق باشد، این نشانه بیشتری از قصد دولت، تحت نفوذ ضدشوروی، برای انحلال [حزب] توده، است. علاوه بر آن، پرس و جو درباره بهبود روابط با بریتانیا، نشانه خوش‌آیندی مبنی بر آن است که دست کم جناح میانه‌رو در حکومت، به نیاز به داشتن چند دوست در غرب پی برده‌اند
[امضا]
ا.اف.مکردی (I.F.
McCredie)
16 سپتامبر 1981 [25 شهریور 1360]
مصاحبه مجید تفرشی با فتاح غلامی در سایت عصر ایران
هر چه به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نزدیک می شویم فعالیت گروهها و جریان های سیاسی برای ابزار نظر در مورد تحولات کشور بیشتر می شود. ظاهرا برخی از گروهها هم فرصت را در آستانه انتخابات غنیمت میشمارند و گمان می دارند باید یک کار درخشان انجام دهند از این رو باب انتشار برخی از اسناد و مدارک پیرامون فعالیت های رقبای سیاسی خود را باز می کنند تا از این رهگذر، به زعم خود ضمن معرفی چهره هولناک رقیب که در پس پرده خیرخواهی و مصلحت اندیشی قرار دارد پاسخ شایسته ای به انتقادات و سرزنش ها آنان را در مورد عملکرد جناح متبوعشان داده باشند. برای نمونه می توان به دعوای سیاسی میان حزب موتلفه و هواداران ریس جمهور در چند روز گذشته اشاره کرد. ماجرا از آنجا شروع شد که حبیب الله عسکر اولادی که از منتقدان جدی اقتصادی دولت به شمار می رود اظهارات ملایمی در مورد دو تن از نامزدهای معترض انتخابات 88 بکار برد و البته کوشید که در مقام گوینده سخن، جایگاهش را به عنوان یک عضو هیات منصفه مطبوعات و نه وابسته حزبی به جریان موتلفه اسلامی به مخاطبان خاطرنشان کند. حرفهای او چنان که پیدا بود به مذاق طیفی از اصولگرایانی و هواداران دولت خوش نیامد. اصولگرایان که به درج چند نقد در سایت یا رسانه خود بسنده کردند اما هواداران دولت که در طول دو دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد انتقادات اقتصادی حزب موتلفه را بر نمی تابیدند، به صورت
هماهنگتر وارد صحنه شدند. جدیترین واکنش از سوی عبدالرضا داوری عضور هیات
علمی جهاد دانشگاهی مطرح شد او در سخنانی ضمن انتقاد از مواضع موتلفه در
طول دوران مبارزه اش و بیان این مساله که این جریان سیاسی همواره در یک
فضای دو قطبی بسر می برد، برخی از اقدامات اعضای این تشکل در زمان قبل از
انقلاب مثل ترور حسنعلی منصور با وجود نارضایتی امام خمینی از این اقدام و
شرکت در مراسم «سپاس از شاهنشاه» را به عنوان نمونه های عینی تفاوت رفتار
موتلفه اسلامی با سلوک انقلابی برشمرد. زمانی که حزب موتلفه در مقام پاسخ
برآمد،داوری این بار ادعا کرد که مستندات فراوانی در خصوص ارتباطات
سیاسی-اقتصادی برخی منسوبان و اعضای مؤثر حزب مؤتلفه با انگلستان (از سال
1360 تا کنون) را گردآوری کرده که بزودی این اسناد را در قالب یک گزارش
تحقیقی منتشر خواهد کرد. در اقدام دیگر با انتشار خبری سایت ایران مدعی شد
که اسدالله عسگراولادی حدود 18 ماه پس از ثبت شرکت HASSAS در لندن، در
تاریخ 15 سپتامبر 1981 مهمان «ایان مکردی» دبیر اول اقتصادی سفارت انگلیس
در تهران بوده است و با او مذاکراتی داشته که «اقتصادی» نبوده است.
«ایران» در ادامه به محتوی این مذاکرات اشاره کرده و مدعی شده است: برخلاف
آنچه تصور می شود مذاکرات انجام شده به هیچ عنوان اقتصادی نیست و این دو
به بررسی مسائل «سیاسی-امنیتی» ایران می پردازند و در حین همین مذاکرات،
اسدالله عسگراولادی اطلاعات دست اولی از تحولات سیاسی داخل ایران را در
اختیار دیپلمات کارکشته انگلیسی می گذارد. ظاهرا سند ادعایی برای اولین بار
توسط دکتر مجید تفرشی محقق و سند پژوه مقیم انگلیس در روزنامه شرق و وبلاگ
او و متعاقب آن در در سایت تاریخ ایرانی منتشر شده است. برای اطلاع هر چه
بیشتر از جزییات این سند با دکتر تفرشی گفتگو کردیم و نظرات او را جویا
شدیم.
آقای دکتر تفرشی، با توجه به انتشار سند دیدار آقای عسکراولادی با دبیر اول اقتصادی سفارت انگلیس شما به عنوان کسی که سالها در آرشیو ملی بریتانیا به تحقیق و پژوهش پرداختید در مورد این نظرتان را بفرمایید.
اولین نکته ای که باید متذکر شوم این است که من هیچ وابستگی شخصی و حزبی با آقای عسکراولادی و جناح سیاسی ایشان ندارم اما در شرایطی که باید با اسناد تاریخی به صورت حرفه ای برخورد کرد استفاده ابزاری از این مدارک را برای آبروبری و آبروخری افراد یا جریانهای سیاسی بسیار خطرناک و مضر می دانم. البته شیوهای که توسط رسانهها وابسته به دولت برای ملکوک کردن رقبای سیاسی در پیش گرفته شده سالهای قبل روش مرسوم کسانی بوده که اکنون خود قربانی این شیوه شده اند.
ظاهرا برای اولین بار این سند را شما منتشر کردید
بله این سند برای اولین و آخرین بار یک سال قبل در جریان بررسی اسناد و مدارک تازه آزاد شده آرشیو ملی بریتانیا تا سال1981 توسط من مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته و نتیجه این تحقیقات و خلاصه ای از محتوای این سند هم در همان زمان، بعد از انتشار به صورت یک ویژه نامه اختصاصی در روزنامه شرق در وبلاگم باز نشر داده شده است. آقای عبدالرضا داوری وقتی از یافتن اسناد و مدارکی دال بر ارتباط اقتصادی حزب موتلفه و انگلیس سخن می گفتند برای اثبات این مدعا، به سند مندرج در وبلاگ من اشاره کردند که در جریان اخیر تشدید جنگ تبلیغاتی رسانهای میان رسانههای حامی دولت و موتلفه، منبع اصلی انتشار خلاصه سند نیز آگاهانه به فراموشی سپرده شد. در حالی که مدعیان این ماجرا در رسانه های حامی دولت، اصل سند را ندیده اند، از محتوای آن مطلقا اطلاع دقیقی ندارند. این افراد متاسفانه دارای اخلاق و انصاف رسانه ای نیستند و حاصل زحمت و پژوهش دیگران را بدون ذکر ماخذ وارونه جلوه و به نام کشفیات و فتوحات خود به خورد مردم داده و از آن استفاده ابزاری و تبلیغاتی می کنند. البته در ایران این رسم وجود دارد که برخی افراد یا موسسات براساس اسنادی که منحصرا در اختیار آنها است و از دسترس دیگران خارج است مطلب می نویسند و افشاگری می کنند، ولی این مورد که با سوء استفاده از سند ندیده و نداشته پرونده سازی کنند موردی جدید و نوبر است.
آیا گفتگوی میان اعضای سفارتخانههای خارجی با چهرههای اقتصادی یک کشور در چنین سطحی امری طبیعی و عادی است؟
اصولا وابستگان اقتصادی،سیاسی، نظامی و مطبوعاتی سفارتخانه های خارجی در کشوری موظفند که در حیطه حوزه های تخصصی خودشان، با مجموعه های مرتبط در کشوری که بسر می برند ارتباط داشته باشند. این روابط هم عادی و کاری است و از جمله وظایف کارمندان سفارت ما در سایر کشورها هم بشمار می رود و اگر کوتاهی در این زمینه صورت گیرد باید با مقصر برخورد کرد. ملاقات آقای عسکراولادی با آقای مکردی دبیر اول اقتصادی دفتر حفاظت منافع سفارت انگلیس در ایران هم در شرایط کاملا معمولی، آشکار و رسمی صورت گرفته است. این ملاقات در حالی صورت گرفت که آقای عسکراولادی به عنوان معاون اتاق بازرگانی در زمانی که برادرش حبیب الله عسکراولادی وزیر بازرگانی بود با وابسته اقتصادی یک سفارتخانه خارجی دیدار کرد و گفتگوی صورت گرفته در این دیدار هم حتما با اطلاع و صلاحدید مقامات ایرانی بوده است.
طرفین در مورد چه موضوعاتی به بحث و تبادل نظر پرداختند؟ آیا صرنظر از گفتگوی در مورد روابط تجاری در باره مسایل سیاسی هم مباحثی مطرح شد؟
بله. علاوه بر مباحث بازرگانی و اقتصادی، آقایان عسکراولادی و مکردی گفتگویی درباره وضع سیاسی ایران و مناسبات دوجانبه داشته‌اند، ولی هیچ موضوع حساس امنیتی و مخفی یا طبقه بندی شده از نظر حفاظتی نیز در آن نبوده است. مثلا آقای عسگراولادی توضیح می دهد انتخاب یک روحانی به عنوان رییس جمهوری با قانون اساسی منافاتی ندارد. از دیگر موضوعاتی که توسط طرف ایرانی مطرح می شود این است که میانه روها قصد دارند تا در امور حساس سیاسی و اقتصادی به جناح دیگر مشورت دهند. از دیگر نکات عنوان شده در این دیدار ارائه سه راهکار برای حکومت ایران شامل برخورد با اعضای سازمان مجاهدین خلق و حذف چپگراها و وابستگان به حزب توده از ادارات دولتی و اندیشیدن درباره پایان جنگ از سوی آقای عسکراولادی است. بطور مشخص راهکار اولی و دومی که جزو سیاستهای نظام جمهوری اسلامی بوده و هست. در مورد راهکار سوم هم آقای عسکراولادی معقتد بود که بهتر است برای جلوگیری از دخالت شوروی و توقف خسارتهای فزاینده، جنگ هر چه زودتر پایان یابد. تنها نکته اعتراضی که توسط آقای عسکراولادی بیان شد انتقاد از سفر آقای هاشمی رفسنجانی به کره شمالی بود که بگفته وی این ناشی از دخالت و تلاش جاسوسی کره جنوبی در ایران به دستور آمریکا بوده است. موضوع دیگری که طرف ایرانی این دیدار مطرح می کند در مورد بهبود روابط ایران و بریتانیا در سایه کشمکش سیاسی میان کشورمان و آمریکا بود که مکردی عنوان می کند که بریتانیا و اروپا در عرصه سیاسی خارجی مستقل از آمریکا عمل می کند. این درواقع تایید سیاست همیشگی ایران تا قبل از دولتهای نهم و دهم در استفاده به جا از اختلاف نظرات اروپا و آمریکا بوده در جهت منافع ملی ایران بود که البته سیاست خارجی ایران در هفت سال اخیر موجب همگرایی و اتحاد اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران شده است.
آیا دیدارهایی از این دست توسط مقامات یک سفارتخانه خارجی با برخی از کارکنان بدنه حاکمیت یا چهرههای سیاسی و اقتصادی خارج از دولت صرفا برای بهبود روابط میان دو کشور صورت می گیرد یا اهداف دیگری هم دارد؟
من منکر تلاش دولتهای خارجی به دستیابی به برخی اخبار داخلی و محرمانه نیستم. همه کشورهای خارجی در ایران دنبال چنین مواردی هستند و ایران نیز در دیگر کشورها چنین می کند. البته بسیاری از مقامات دیپلماتیک کشورهای مختلف، در پوشش فعالیت علنی خود کار اطلاعاتی و امنیتی می کنند و حتی درباره خود آقای مکردی نیز سالها بعد گزارشهای تایید نشده ای منتشر شد که او ارتباطات امنیتی داشته است. ولی این ارتباط ظاهرا بعد از پایان ماموریتاو در ایران بوده و در سال 1981 نه آقای عسگراولادی و دیگر مقامات ایرانی و نه حتی همکاران بریتانیایی آقای مکردی مطلقا از این موضوع مورد ادعا، البته به فرض صحت، خبر نداشته اند. البته باید این نکته را هم بیفزایم که مطابق با تعدادی از اسناد، بریتانیا همواره و به خصوص در سالهای 60 و 61 تلاش داشت تا از طریق تعداد مشخصی از اعضای ارشد وزارت نفت و بانک مرکزی ایران از برخی اطلاعات محرمانه درباره سیاستهای نفتی و درآمدهای ایران اطلاع حاصل کند. همچنین سفارت بریتانیا با واسطه از طریق یکی از پزشکان ایرانی معالج امام از درجریان جرییات وضعیت جسمانی رهبر انقلاب قرار گرفته بود. اما واقعیت قضیه برابر با متن سند مورد نظر درباره اقای اسدالله عسگراولادی، این است که این دیدار کاملا در فضای علنی، طبیعی و عادی صورت گرفته و طی آن هیچ کدام از اسرار مملکتی هم افشا نشده است.
بیوگرافی کوتاه ایان مکردی
ایان فوربس مکردی (Ian Forbes McCredie)
ایان مکردی متولد سال 1948 و اکنون تقریبا 65 ساله است. او فرزند جان هنری مکردی است. مکردی دو فرزند پسر و دختر از کاترین لوسی فرانک همسر سابق خود دارد که در سال 1997 از هم جدا شدند. مکردی در دوران خدمتش در وزارت خارجه بریتانیا (از 1975 تا 2004)، ماموریت‌های خارجی زیر را داشته است: از 1976 تا 1979 لوساکا، از 1979 تا 1983 تهران، 1986 کپنهاگ و 1992 نیویورک.
او پس از بازنشستگی در سال 2004 از سوی دربار بریتانیا به لقب شوالیه و عنوان سر دست یافت. مکردی تا یک سال قبل (دسامبر 2012) معاون مدیر عامل و رییس امنیت بین‌المللی شرکت نفتی رویال داچ شل بوده است.
او اکنون همچنان به امور بازرگانی و مشاوره اقتصادی به عنوان مدیر عامل در شرکت خود "گروه تحقیقاتی فوربس"، مشغول به کار است.
مکردی علاوه بر انگلیسی به زبان‌های دانمارکی، فارسی، فرانسوی و هلندی نیز احاطه دارد.