پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : سال ۶۵ نرخ باروری زنان (میانگین تعداد فرزندانی که یک زن به دنیا می‌آورد) 6/3درصد بود اما طی سال‌های اخیر روند کاهشی داشته و اکنون به 1/6 رسیده است.
البته وزارت بهداشتی‌ها از ثبیت و عدم‌کاهش آن طی 3-2سال اخیر خبر می‌دهند اما تأکید می‌کنند که نرخ جایگزینی این عدد باید حداقل به2/1و به شکل مطلوب به2/5(نرخ جانشینی در برنامه توسعه هفتم) برسد. برخی استان‌های کشور شاخص‌های پایینی دارند و براساس هشدارهای وزارت بهداشت این وضعیت خطرناک است.
این در حالی است که نرخ باروری 2شاخص مهم دارد، اینکه این عدد اگر به کمتر از 1/5برسد، به‌اصطلاحی چاله جمعیتی رخ می‌دهد که خروج از آن سخت خواهد بود. کاهش این نرخ به 1/3 هم کشور را در چاه جمعیتی قرار می‌دهد که خروج از آن تقریبا غیرممکن خواهد شد. وضعیتی که اکنون 2کشور کره‌جنوبی و ژاپن با آن مواجه شده‌اند و به‌گفته محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت اقدامات این کشورها برای خروج از چاه جمعیتی بی‌ثمر بوده است.
جدیدترین آمارهای اعلام شده از وزارت بهداشت در نشست جلسه ستاد مرکزی هماهنگی جوانی جمعیت هم نشان می‌دهد که همین حالا چند استان کشور در چاه جمعیتی و بخش دیگری از استان‌ها در چاله جمعیتی هستند. البته وزیر بهداشت معتقد است که بررسی آمارهای1402 در جوانی جمعیت جوانه‌های امیدی را نشان می‌دهد چون در 15 استان نرخ باروری رشد صعودی داشته است.ایران سومین کشور پرجمعیت در منطقه، نهمین کشور پرجمعیت در آسیا و هجدهمین کشور پرجمعیت در دنیاست
3سناریوی رشد جمعیت ایران در 1420
در رشد سریع جمعیت با نرخ باروری 2/5درصد به ۱۱۶میلیون نفر می‌رسد.
در رشد متوسط با نرخ باروری 5/ 1 درصد جمعیت به ۱۰۱ میلیون نفر می‌رسد.
در رشد پایین هم با توجه به میزان مرگ‌ومیرها جمعیت ۸۶میلیون نفر خواهد بود.
نکته : تا سال۱۴۸۰ هم اگر مداخله نشود، جمعیت ایران زیر ۵۰میلیون نفر می‌شود.
۱۵ استان با افزایش نرخ باروری
خراسان جنوبی، هرمزگان، خوزستان، یزد، گلستان، کرمان، خراسان شمالی، قم، چهارمحال و بختیاری، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، قزوین، سمنان و اصفهان
13استان با کاهش نرخ باروری
سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، اردبیل، کرمانشاه، ایلام، تهران، مرکزی، مازندران، البرز و گیلان نرخ باروری‌شان نسبت به گذشته کاهش یافته است.
شرایط مطلوب در 3 استان
سیستان و بلوچستان با نرخ باروری 3/21، خراسان رضوی با نرخ باروری 2/32و هرمزگان با نرخ باروری 2/2 شرایط مطلوبی دارند و سایر استان‌ها نرخ باروری کمتر از2 دارند.
افزایش فرزندان سوم به بعد
طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تعداد و درصد ولادت فرزند پنجم و ششم از 1/3به 2/7 درصد، فرزند چهارم از 3/8به 2/2 درصد و فرزند سوم هم از 15/5به 17/8 درصد افزایش پیدا کرده است.
افزایش میزان موالید در مادران جوان
در سال ۹۸ میزان موالید در مادران ۲۰ تا ۲۴ سال 18/06 درصد بود و در ۱۴۰۱ این عدد به 16/54 کاهش یافت. اما سال گذشته روند صعودی در این حوزه رقم خورد و به 18/97درصد رسید که باعث امیدواری در تحقق بخشی قوانین جوانی جمعیت است.
3 استان تثبیت نرخ باروری
زنجان، همدان و فارس
خطر پیشی گرفتن آمار مرگ از تولد
سال90 آمار ولادت در ایران کمی بیشتر از یک میلیون و ۳۸۰هزار نفر بود و این عدد در 1402به یک میلیون و 50نفر کاهش یافته است.حالا به‌گفته علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت با احتساب سالانه ۴۲۰هزار مرگ و با تداوم وضعیت موجود با توجه به سالمندی جمعیت ممکن است با خطر پیشی‌گرفتن آمار مرگ‌ومیر از تولدها مواجه شویم.
چه باید کرد؟
علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت درحاشیه نشست جلسه ستاد مرکزی هماهنگی جوانی جمعیت در پاسخ به همشهری، درباره اقداماتی که باید استان‌هایی که وضعیت مناسبی در نرخ باروری ندارند عنوان کرد: «دراستان‌هایی که شاخص باروری آنها به زیر 5/1رسیده است، کار بسیار سختی داریم. باید روی جوانان به‌ویژه آنهایی که ازدواج نکرده‌اند یا ازدواج کرده و تعداد فرزندان کمی دارند سرمایه‌گذاری شود. » او تأکید کرد: «یکی از مشکلات ما این است که میانگین سن ازدواج دختران و پسران به‌ویژه در این استان‌ها بالا رفته و نیازمند مداخلات مؤثر است. یعنی باید این افراد تشویق شوند و برای این امر باید تسهیلاتی فراهم کنیم که فقط بر عهده وزارت بهداشت نیست.»
به تاکید این مسئول برای نجات از این وضعیت راه دیگری نداریم. ستاد ملی جمعیت هم روی این مسئله تأکید دارد. خطری که وجود دارد این است که شاید عدد از این میزان هم کاهش پیدا کند و باید اقدامات ویژه در کل کشور و ویژه‌تر در استان‌های با نرخ پایین باروری انجام شود. برخی هم می‌گویند روند کاهش جمعیت جهانی است، اما در همسایگی ایران روند افزایشی وجود دارد. مسئله مهم این است که در ایران این روند با شتاب بیشتری به سمت پایین نزول کرده و این خطرناک است.
آسیب قرار گرفتن در سیاه‌چاله جمعیتی
صابر جباری فاروجی، رئیس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در پاسخ به همشهری درباره آسیب‌هایی که در استان‌های سالمند یا با نرخ باروری کم وجود دارد، عنوان کرد: «مساله پایین بودن نرخ باروری در 2 استان صنعتی اصفهان و سمنان بیشتر از سایر استان‌هاست. البته وزارت بهداشت تلاش کرده که در تمام استان‌ها با توجه به زیست‌بوم آنها برنامه‌ریزی‌های مفصلی انجام دهد.
چالش‌های جمعیتی هم در استان‌هایی با نرخ باروری کم باید در اولویت باشد. یعنی جوان‌ها زودتر ازدواج و در 2سال اول نسبت به فرزندآوری اقدام کنند تا با ناباروری اولیه مواجه نشوند. در این استان‌ها با افزایش سن ازدواج مواجهیم و فاصله فرزندآوری اول هم نسبت به سایر مناطق بیشتر است.» او معتقد است که این استان‌ها (به‌عنوان مثال گیلان) اگر اقدام به فرزندآوری نکنند، با چالش‌های فرهنگی مواجه خواهند شدو به‌عنوان مثال احتمال از دست رفتن زبان شیرین گیلکی وجود خواهد داشت.
روزنامه همشهری