پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :
ایسنا: رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نتیجه مشاهده و بررسی اولیه از محدوده مترو «حافظیه» و محطوه باستانی «نقش رستم» را که در تهدید فرونشست است، اعلام کرد.
مصطفی ده‌پهلوان در سفری یک‌روزه به همراه مشاور (نوروز رجبی) و معاون پژوهشی (ذات‌الله نیکزاد) این پژوهشگاه و همچنین رؤسای پژوهشکده‌های باستان‌شناسی (سجاد علی‌بیگی)، حفاظت و مرمت (مـهدی رازانـی) و ابنیه و بافت‌های تاریخی (مهناز اشرفی) از تونل مترو در محدوده «حافظیه» و محوطه باستانی «نقش رستم» به دنبال حواشی اخیر دیدن کردند، که رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در گفت‌وگو با ایسنا از مشاهده و بررسی اولیه این هیأت یک جمع‌بندی ارائه کرد.
او با اشاره به ابهام‌ها و تناقض‌هایی که در استعلام‌های شهرداری درباره مترو محدوده حافظیه وجود دارد، گفت: پروژه مترو در محدوده حافظیه شیراز فعلا متوقف شده است. هیأت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به شیراز سفر کرد و با مسئولان قطار شهری و پیمانکار پروژه دیداری داشتیم. جوانب موضوع را تا آنجا که در این فرصت بازدید امکان داشت، بررسی کردیم. قرار شد اسناد و مدارک را از جمله کارهایی که در لرزه‌نگاری، ژئوتکنیک و... و کارهای مطالعاتی که قبلا انجام داده‌اند برای ما بفرستند و تا اعلام نظر کارشناسی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این پروژه متوقف بماند. هرچند آنها اطمینان دادند که همه جوانب را سنجیده‌اند و امکان ندارد برای حافظیه و دیگر بناهای تاریخی، آسیبی داشته باشد.
او افزود: تونل مترو با عمق ۲۶ متر و۱۲۰ متر از آرامگاه حافظ فاصله دارد. طبق گفته مسئولان شهری شیراز، عمق تونل مترو فکر می‌کنم ۱۵ تا ۱۶ متر باشد که گفتند در نزدیکی حافظیه این عمق تا حدود ۲۴ تا ۲۶ متر می‌رسد و اطمینان دادند "هیچ آسیبی ندارد و کوچکترین لرزه را تا رواق نخواهیم داشت، چه برسد به آرامگاه حافظ".
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: به هر حال ما کار خود را باید انجام دهیم. روز دوشنبه نیز از کارشناسان زمین‌شناسی حاضر در پژوهشگاه دعوت شد و جلسه اولیه‌ای داشتیم، اسناد تکمیلی را هم می‌گیریم تا با اشراف دقیق‌تر، جوانب را بسنجیم و بر آن اساس، نظر کارشناسی را به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام می‌کنیم که در نهایت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره آن تصمیم می‌گیرد، چون پژوهشگاه صرفا جایگاه مشورتی دارد.
ده‌پهلوان درباره اظهاراتی مبنی بر اینکه شهرداری برای گذر تونل مترو از زیر حافظیه و دیگر بناهای تاریخی شیراز استعلامی از اداره میراث فرهنگی استان فارس نگرفته است، توضیح داد: این نقطه ابهام قضیه است. میراث فرهنگی استان [فارس] می‌گوید ما در جریان نبودیم اما آنها [شهرداری شیراز] می‌گوید استعلام‌هایی گرفته است، که من به عنوان رییس پژوهشگاه نمی‌توانستم در این حوزه ورود و موضوع را راستی‌آزمایی کنم، چون در حیطه وظایفم نیست.
او درباره اینکه آیا شهرداری در جریان بازدید پژوهشگاه سندی دال بر استعلام‌هایی که گرفته است، ارائه داد؟ گفت: خیر. چون طرح صفر مطالعاتی سال ۹۲ تصویب شده و کار را حدود سال ۹۸ و ۹۹ شروع کردند که میراث فرهنگی باید آن را پیگیری می‌کرد. این بخش نقطه ابهام قضیه است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: اگر این مترو آسیبی نداشته باشد، برای شیراز ظرفیتی است و در مناسبت‌هایی که حافظیه خیلی شلوغ می‌شود می‌تواند راهگشا باشد و به کاهش حجم ترافیک کمک می‌کند. تجربه‌های جهانی خوبی هم در شهرهای تاریخی همچون وین، رم، لندن و پاریس وجود دارد که مترو به بافت تاریخی آنها راه یافته است و مدیریت هم کرده‌اند اما قضیه مترو حافظیه این است که شهرداری پیش از اجرا باید با میراث فرهنگی مشورت می‌کرد و استعلام می‌گرفت. البته گفته شده است در یک دوره‌ای قصد داشتند تراموا بکشند که میراث فرهنگی تراموا را بررسی کرده و تایید شده بود که آسیبی برای بناهای تاریخی ندارد اما شهرداری تراموا را کنار گذاشت و سراغ مترو رفت.
او اضافه کرد: به نظرم اگر از روز اول موضوع را با میراث فرهنگی در میان می‌گذاشتند این مشکلات پیش نمی‌آمد. هرچند در بررسی اولیه نقطه تهدید ندیدیم ولی درحال حاضر نمی‌توانیم نظر کارشناسی دقیقی بدهیم باید از کارشناسان بیشتری دعوت کرد، گراف‌های ژئوتکنیک و برداشت‌ها و مطالعاتی را که انجام دادند، بررسی و سنجیده شود.
ده‌پهلوان در پاسخ به این پرسش که گفته شده شهرداری اطمینان داده به حافظیه آسیبی وارد نمی‌شود اما بر اساس چه مستندات و اقداماتی این اطمینان را داده است، آیا به این هیأت نتیجه آزمایش‌ها و مطالعات ارائه شد؟ گفت: تعدادی از اسناد و مدارک مرتبط با آزمایش‌های لرزه‌نگاری و آزمایش‌هایی را که انجام دادند، ارائه کردند. اقداماتی را درباره خاک و عمقی که می‌توانند پیش بروند انجام داده‌اند و اعلام کردند هزینه‌های بیشتری را متحمل شده‌اند که از تکنیک‌هایی استفاده کنند که کمترین ارتعاش را داشته باشد. با این حال، ما در پژوهشگاه باید بررسی‌های کارشناسی خود را انجام دهیم حتی اگر متخصص مربوطه را هم نداشته باشیم باید از دیگر کارشناسان دعوت کنیم. اگر آسیب جدی باشد باید جلوی آن ایستاد، که البته وزارت میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی درباره آن تصمیم می‌گیرد.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به حضور این هیأت پس از سرو صدایی که در رسانه‌ها درباره مترو محدوده حافظیه شد، یادآور شد: ضوابط اجرایی، زمینه الزام قانونی را تعیین کرده است که شهرداری‌ها و نهادهای اجرایی در مرحله امکان‌سنجی و طراحی عملیات و مکان‌گزینی باید از میراث فرهنگی و محیط زیست استعلام بگیرند، اما این موضوع رعایت نمی‌شود.
ده‌پهلوان همچنین درباره نتیجه بررسی‌های چندساعته‌ای که از نقش رستم داشتند، با توجه به نگرانی‌هایی که درباره فرونشست در این منطقه و شیوه سامان‌دهی آن مطرح شده است، توضیح داد: حفاری‌ها در نقش رستم با مجوز (گمانه‌زنی به منظور اقدامات حفاظتی و سامان‌دهی و مستندنگاری) پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری آغاز شد. در آن منطقه [نقش رستم] از فروچاله، فروشست و فروشُست صحبت می‌شود، قبلا هم گفته بودم این موضوع حاد است و کل منطقه را درگیر کرده است و مطمئن باشید در آینده اتفاقات مهیب‌تری را تجربه خواهیم کرد. چون سطح سفره‌های زیرزمینی سال‌هاست پایین رفته و وزن سنگینی خاک آن را پایین می‌کشد، مخصوصا جایی که مرز بین دشت و کوه است سریع‌تر خود را نشان می‌دهد. از طرفی، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید می‌خواست این شکاف‌ها را پاک‌سازی کند و در عین حال کاوش هم باید انجام می‌شد تا ماهیت آن شکاف‌ها را بسنجد. درست است با دستگاه و اکترومغناطیس و تکنیک‌های مختلف می‌توان وضعیت را در لایه‌های مختلف فهمید، ولی باید کاوشی انجام می‌شد که این موضوع واضح‌تر دیده شود که آب‌های سطحی چگونه دفن می‌شده است.
او ادامه داد: کاوش محدودی اتفاق افتاده و در بازدید هم که ما داشتیم دیدیم که خیلی عمیق نبود، ولی مشکلی وجود دارد و این پرسش را مطرح کردم که آیا از بالادست نمی‌توان کانال زد که آب به پایین دست نرسد. مدیر پایگاه گفتند پهنه وسیعی در بالادست وجود دارد و حوضچه آرامشی هست که سامان‌دهی شده است تا آب را با شدت کم‌تری نگه دارد، ولی تقریبا از حدود سه تا چهار شکاف آب به پایین می‌آید و نفوذ می‌کند. حجم بیشتر آب از جبهه شرقی پایین می‌آید، آنها توانسته‌اند کانالی را تعبیه کنند که آب از آن جبهه خارج شود، ولی ۵۰ درصد نیمه غربی است که مشکل‌آفرین شده است. حدود ۴۰ سانتی‌متر خاک دستی از سال‌های گذشته ریخته شده است که صحبت اولیه‌ای شد تا در آن عمق لوله‌هایی تعبیه شود که اجرای آن باید با تایید شورای راهبردی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید و شورای فنی استان باشد.
ده‌پهلوان درباره کاوش انجام شده در محوطه نقش رستم گفت: کاوش به این منظور که ماهیت شکاف‌ها مشخص شود انجام شده است. کانال‌هایی که کنده‌اند بیشتر برای مدیریت آب‌های سطحی و شیب‌بندی است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درباره روال اجرای طرح‌ها در محوطه‌های تاریخی و در پاسخ به این پرسش که آیا برای سامان‌دهی آب‌های سطحی و زهکشی در نقش رستم طرح مصوب شورای فنی و یا راهبردی وجود داشته است؟ توضیح داد: اگر کار سطحی باشد در شورای راهبردی پایگاه می‌تواند بررسی شود و تاییدیه دریافت کند اما اگر طرح کلان‌تر و منطقه حساس‌تر باشد باید در امور پایگاه‌های وزارت میراث فرهنگی بررسی شود. بستگی به حساسیت موضوع است ولی خیلی از امور پایگاه‌ها در شوراهای راهبردی و فنی پایگاه و استان بررسی می‌شود. درباره نقش رستم اطلاع ندارم که در پایگاه میراث جهانی تخت جمشید این شورا قبلا تشکیل شده باشد.
ده‌پهلوان درباره اینکه براساس مشاهداتش خطر فرونشست را در محوطه نقش رستم تا چقدر جدی ارزیابی کرده است؟ گفت: براساس مشاهداتم شکاف‌ها تا عمق حدود سه متر در ترانشه‌های کاوش دیده می‌شود. اما دشت مرودشت جایی است که در آن برنج می‌کارند و عمق چاه‌ها تا ۳۰۰ متر هم رفته است. این برداشت بی‌رویه آب اتفاقات بدی را در آینده رقم خواهد زد. باید علت این گرفتاری را پیدا و درمان کرد.
او درباره وضعیت کعبه زرتشت و ترک‌هایی که در اطراف آن ایجاد شده است، گفت: ترانشه عمیقی در کاوش‌های «اشمیت» ایجاد شده است که مرزهای آن را به ما نشان دادند؛ بعضی از ترک‌ها و شکاف‌ها به نشست خاک ترانشه اشمیت برمی‌گردد.
ده‌پهلوان تاکید کرد: به هر حال پایگاه‌های میراث جهانی باید از تجارب جهانی استفاده کنند و نظرات کارشناسان مختلف را دریافت کنند. محدودیتی که در این باره وجود ندارد و بهتر است از نظر این کارشناسان بیشتر بهره گرفته شود.