بیماری های ناشی از کمبود ریز مغذی ها

ریزمغذی ها گروه مهمی از مواد مغذی مورد نیاز بدن و شامل ویتامین ها و مواد معدنی هستند. مصرف ویتامین ها برای تولید انرژی، عملکرد سیستم ایمنی، لخته شدن خون و سایر عملکردها ضروری است. در همین حال، مواد معدنی نقش مهمی در رشد، سلامت استخوان، تعادل مایعات و چندین فرآیند دیگر دارند.
به نقل از هلث لاین،  ریز مغذی‌ها (Micronutrients) شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که بدن به مقدار بسیار کمی از آنها نیاز دارد، اما اهمیت آنها برای عملکردهای حیاتی بدن بسیار بالاست. این مواد مغذی برای حفظ سلامت عمومی، رشد، تقویت سیستم ایمنی و عملکردهای متابولیکی ضروری هستند.

ریز مغذی‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

ویتامین‌ها: شامل ویتامین‌های محلول در آب (مانند ویتامین C و گروه ویتامین‌های B) و ویتامین‌های محلول در چربی (مانند ویتامین‌های A، D، E و K).
مواد معدنی: شامل عناصر ضروری مانند آهن، کلسیم، منیزیم، روی، ید و سلنیوم.
بیماری‌های ناشی از کمبود ریز مغذی‌ها
کمبود ویتامین A: منجر به مشکلات بینایی، شب‌کوری و ضعف سیستم ایمنی می‌شود. این کمبود را می‌توان با مصرف مواد غذایی مانند هویج، کدو، سیب‌زمینی شیرین، اسفناج و جگر جبران کرد.
کمبود ویتامین D: باعث ضعف استخوان‌ها (نرمی استخوان در کودکان و پوکی استخوان در بزرگسالان) و کاهش ایمنی بدن می‌شود. منابع خوب ویتامین D شامل ماهی‌های چرب (مانند سالمون و ساردین)، تخم‌مرغ و نور خورشید است.
کمبود ویتامین C: منجر به بیماری اسکوروی می‌شود که با علائمی چون خونریزی لثه، ضعف و خستگی همراه است. مرکبات، کیوی، فلفل دلمه‌ای و سبزیجات برگ‌دار منابع غنی ویتامین C هستند.
کمبود ویتامین B12: منجر به کم‌خونی مگالوبلاستیک و آسیب به سیستم عصبی می‌شود. این ویتامین در محصولات حیوانی مانند گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌شود.
کمبود آهن: کمبود آهن باعث کم‌خونی فقر آهن می‌شود که با علائمی چون خستگی، ضعف و کاهش تمرکز همراه است. گوشت قرمز، عدس، اسفناج و توفو از منابع غنی آهن هستند.
کمبود ید: باعث بیماری گواتر (بزرگ‌شدگی غده تیروئید) و کم‌کاری تیروئید می‌شود. نمک یددار، ماهی و محصولات دریایی منابع اصلی ید هستند.
کمبود کلسیم: موجب ضعف و نرمی استخوان‌ها (استئوپروز) می‌شود. منابع کلسیم شامل لبنیات، سبزیجات برگ‌دار و بادام هستند.
کمبود روی (Zinc): منجر به اختلال در رشد، ضعف سیستم ایمنی و مشکلات پوستی می‌شود. مصرف گوشت، غلات کامل و حبوبات می‌تواند نیاز به روی را تامین کند.
منابع غذایی برای جبران کمبود ریز مغذی‌ها
ویتامین A: سبزیجات نارنجی رنگ (هویج، سیب‌زمینی شیرین)، جگر و تخم‌مرغ.
ویتامین D: ماهی‌های چرب، لبنیات غنی‌شده، تخم‌مرغ و نور خورشید.
ویتامین C: مرکبات، فلفل دلمه‌ای، کیوی، توت‌فرنگی.
ویتامین B12: گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ، محصولات لبنی.
آهن: گوشت قرمز، عدس، اسفناج، غلات غنی‌شده.
کلسیم: لبنیات، ماهی‌های کوچک که با استخوان مصرف می‌شوند (مانند ساردین)، سبزیجات برگ‌دار.
روی: گوشت قرمز، غلات کامل، حبوبات.
تشخیص کمبود ریزمغذی‌ها
تشخیص کمبود ریزمغذی‌ها می‌تواند از طریق علائم فیزیکی، آزمایش‌های بالینی، و تجزیه و تحلیل‌های آزمایشگاهی انجام شود. علائم کمبود ریزمغذی‌ها به مرور زمان و بر اساس شدت کمبود، از خفیف تا شدید ظاهر می‌شوند و می‌توانند به دسته‌های زیر تقسیم شوند:

1. علائم خفیف (کمبود ابتدایی):
در این مرحله، بدن ممکن است علائم خفیف و غیرمشخصی از کمبود ریزمغذی‌ها نشان دهد. این علائم به‌طور مستقیم قابل شناسایی نیستند و ممکن است با دیگر مشکلات سلامتی اشتباه گرفته شوند.

خستگی و ضعف عمومی: یکی از اولین نشانه‌های کمبود ریزمغذی‌هایی مانند آهن، ویتامین B12 و ویتامین D.
کاهش انرژی و تمرکز: معمولاً در کمبود ویتامین‌های گروه B و آهن مشاهده می‌شود.
پوست خشک یا موهای شکننده: کمبود ویتامین‌های A و E می‌تواند به خشک شدن پوست و شکنندگی موها منجر شود.
مشکلات گوارشی: ممکن است مشکلاتی مانند یبوست، نفخ و سوءهاضمه ظاهر شوند که ممکن است ناشی از کمبود ویتامین‌های B و منیزیم باشند.
2. علائم متوسط (کمبود قابل مشاهده):
در این مرحله، علائم کمبود آشکارتر می‌شوند و عملکرد بدن به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

ریزش مو: کمبود مواد معدنی مانند آهن و روی می‌تواند منجر به ریزش مو شود.
کم‌خونی (آنمی): کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولیک اسید باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز می‌شود و علائمی مانند رنگ‌پریدگی پوست، تنگی نفس و سرگیجه ایجاد می‌کند.
بی‌حسی و گزگز دست‌ها و پاها: ناشی از کمبود ویتامین B12 است که می‌تواند منجر به مشکلات عصبی شود.
ضعف سیستم ایمنی: بدن در مقابله با عفونت‌ها ضعیف‌تر می‌شود که معمولاً به دلیل کمبود ویتامین C، روی یا ویتامین A است.
خشکی چشم و مشکلات بینایی: کمبود ویتامین A می‌تواند به مشکلات بینایی و خشکی چشم منجر شود.
3. علائم شدید (کمبود حاد):
در این مرحله، کمبود ریزمغذی‌ها می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود که گاهی غیرقابل‌برگشت هستند.

شب‌کوری: یکی از علائم شدید کمبود ویتامین A که ممکن است منجر به نابینایی شود.
بیماری اسکوروی: ناشی از کمبود شدید ویتامین C است که علائمی مانند خونریزی لثه، کبودی‌های غیرطبیعی و زخم‌های باز را ایجاد می‌کند.
نرمی و پوکی استخوان (راشیتیسم): ناشی از کمبود ویتامین D و کلسیم، که منجر به مشکلات استخوانی جدی، نرمی استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی استخوان می‌شود.
گواتر: بزرگ شدن غده تیروئید به دلیل کمبود ید، که می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد تیروئید و کند شدن متابولیسم بدن شود.
کم‌خونی شدید: کمبود طولانی‌مدت آهن یا ویتامین B12 می‌تواند به کم‌خونی شدید منجر شود که خستگی شدید، رنگ‌پریدگی شدید و کاهش عملکرد فیزیکی و ذهنی را ایجاد می‌کند.
آسیب عصبی: در موارد شدید کمبود ویتامین B12، ممکن است آسیب دائمی به اعصاب وارد شود که با بی‌حسی، گزگز و حتی ناتوانی در حرکت همراه است.
روش‌های تشخیصی:
آزمایش خون: این آزمایش معمول‌ترین راه برای اندازه‌گیری سطوح ریزمغذی‌ها مانند آهن، ویتامین D، ویتامین B12 و فولات است.
آزمایش ادرار: برخی از ریزمغذی‌ها مانند ویتامین C از طریق آزمایش ادرار هم می‌توانند بررسی شوند.
بررسی علائم بالینی: پزشک با توجه به علائم فیزیکی و بالینی (مانند پوست، مو، ناخن و عملکرد اعصاب) می‌تواند کمبود ریزمغذی‌ها را تشخیص دهد.
تست‌های عملکردی: برای بررسی عملکرد سیستم‌های مختلف بدن (مانند سیستم ایمنی یا گوارش) که ممکن است تحت تأثیر کمبود ریزمغذی‌ها قرار گرفته باشد.
مسمومیت با ریز مغذی ها
مسمومیت های ناشی لز مصرف زیاد ریز مغذی ها نسبت به کمبود آن کمتر رایج است.

آنها به احتمال زیاد با دوزهای زیادی از ویتامین های محلول در چربی A، D، E و K ایجاد می شوند زیرا این مواد مغذی می توانند در کبد و بافت های چربی شما ذخیره شوند. آنها نمی توانند مانند ویتامین های محلول در آب از بدن شما دفع شوند.سمیت ریزمغذی‌ها معمولاً بعد از مصرف مکمل‌ها با مقادیر اضافی ایجاد می‌شود.

علائم و نشانه های مسمومیت با ریز مغذی ها بسته به ماده مغذی متفاوت است. توجه به این نکته مهم است که مصرف بیش از حد برخی از مواد مغذی حتی اگر منجر به علائم مسمومیت آشکار نشود، همچنان می‌تواند خطرناک باشد.

تحقیقات بیشتری برای درک کامل اثرات طولانی مدت سموم و مکمل ها مورد نیاز است. با این حال، افرادی که در معرض خطر کمبود مواد مغذی خاص هستند ممکن است از مصرف مکمل ها تحت نظارت پزشک بهره مند شوند. اگر علاقه مند به مصرف مکمل های ریز مغذی هستید، به دنبال محصولاتی باشید که توسط پزشک تجویز بشود. مطمئن شوید که از محصولاتی که حاوی دوزهای "فوق العاده" یا "مگا" هر ماده مغذی هستند خودداری کنید.

سلامت نیوز