شواهد فعلی و حجم انفجار معدن طبس نشان می‌دهد که یک حفره گاز متان در این بین منفجر شده

معدن زغال سنگ طبس اگرچه تجربه تلخ و سختی را پشت سر گذاشت، اما این معدن در میان معادن موجود، یک نمونه ضعیف، کوچک و غیراستاندارد نبود. ما در این بین با یکی از بزرگترین معادن کشور مواجه هستیم که به باور عمده فعالان این حوزه، جز نمونه‌های مثال زدنی معادن ایران برای خارجی‌ها بود. وقتی چنین حادثه‌ای در بهترین معدن ایران رخ می‌دهد، این سؤال پیش می‌آید که وضعیت دیگر معادن چگونه است؟ آیا باز هم باید شاهد تکرار حوادث معدن در نقاط دیگر باشیم؟ 

سعید صمدی، دبیر انجمن زغال سنگ ایران، درباره انفجار معادن در ایران به «انتخاب» گفت: «اساساً انفجار معادن زغال سنگ پدیده جدیدی نیست. زغال گاز متان دارد و گاز متان هم زمانیکه انباشته شود و یا مدیریت نشود، انفجار آن قطعی است. مسأله اینجاست که نحوه‌ی انتشار و انفجار گاز متان در این بین استثنایی بوده است. در هر تن زغال بین ۱۰ تا ۱۵ مترمکعب گاز متان وجود دارد. زمانیکه به صورت تدریجی یک معدن را بر اساس برنامه زمان‌بندی استخراج می‌کنید، گاز هم استخراج می‌شود و با سیستم‌های قوی این گاز رقیق و از معدن خارج می‌شود. یک وقت انفجار در معدن رخ می‌دهد که همین شرایط تدریجی و گازسنجی انجام نمی‌شود. در اینگونه انفجار‌ها، حجم انفجار محدود و متعلق به یک نقطه از معدن است. یک موارد خیلی استثنایی هم به نام حفره‌های گاز متان داریم. زغال در یک محیط رسوبی تشکیل می‌شود، در زغال نیز گاهی یک سری حفره شکل می‌گیرد. زغال متعلق به ۲۰۰ میلیون سال پیش است و به تدریج یک بخشی از گاز متان زغال در این حفره‌ها جمع شده است. با این روند فشار حفره زیاد شده و ضربه به آن باعث انفجار می‌شود. ترکیب گرد زغال و گاز متان، شرایط را برای انفجار آماده می‌کنند که ابعاد وسیعی نیز می‌یابند. ۶ سال قبل، یک معدن هم با این وضعیت منفجر شد و ۴۶۰ نفر فوت کردند. ما سیستمی برای شناسایی این حفره‌ها نداریم.»

وی درباره علت حادثه معدن طبس بیان کرد: «هنوز افراد به محل دقیق حادثه نرسیده‌اند، اما تلاش‌ها ادامه دارد. آواربرداری تا رسیدن به محل انفجار ادامه دارد. تا زمانیکه به آنجا نرسیم، به یک پاسخ قطعی نرسیده‌ایم. شواهد فعلی و حجم انفجار نشان می‌دهد که یک حفره گاز در این بین منفجر شده است.»

دبیر انجمن زغال سنگ ایران درباره احتمال عدم رعایت ایمنی از سوی کارفرما در معدن طبس اظهار داشت: «این معدن بزرگترین معدن بخش خصوصی کشور بود. سالانه ۴۰۰ هزار تن از این معدن استخراج می‌شد و سهام دار آن هم یک مجموعه با برخی از کارگران آنجاست. این معدن یکی از موفق‌ترین معادن کشور بود. من دیروز پرونده این معدن را که نگاه می‌کردم، حتی یک اخطار ایمنی هم در سابقه این معدن وجود نداشت. چند سال قبل یک هیئت را از روسیه برای بازدید به این معدن در طبس بردیم، چون معدن استاندارد و تمیزی بود. طبق رعایت پروتکل‌های قانونی، ایراد فنی در آن نبوده است. رئیس آنجا از قدیمی‌های زغال و فردی محافظه کار و دقیق بود؛ لذا در این معدن اصلاً جای تعجب دارد که چرا انفجار رخ داده است.»

او افزود: «این معدن ۳۰ سال مشغول فعالیت بوده و در ۳۰ سال اخیر برای نخستین بار با این حادثه مواجه شده است. این معدن در هر شیفت ۲۷ نفر کادر ایمنی قوی داشت. این معدن، یک معدن درجه یک بود که به این سرنوشت دچار شد، اما با کمال تأسف، وضعیت دیگر معادن ایران بسیار اسفبار است. به نوعی باید منتظر حوادث بدتر هم باشیم. اگر فکر اساسی نشود، این تجربه می‌تواند تکرار شود. البته معادن دیگر کوچک هستند. در این معدن ۱۷۰۰ نفر کار می‌کردند.»

صمدی درباره چالش‌های بازار زغال سنگ و نیاز به نوسازی معادن گفت: «ما یک مصرف‌کننده جدی زغال سنگ در صنایع فولادی هستیم. ۱۲ میلیارد تن ذخیره زغال سنگ هم داریم. متأسفانه دولت روی زغال سنگ قیمت دستوری گذاشته و سال گذشته قیمت زغال سنگ وارداتی هر تن ۱۳ میلیون، اما زغال داخلی تنی ۵.۵ میلیون بود. این وضعیت باعث شده سال گذشته ۵۰ درصد زغال را وارد کنند و یا در سال ۱۴۰۱، نزدیک ۸۰۰ میلیون دلار، زغال وارد کنند. این در حالیست که اگر دولت ۸۰ میلیون دلار در معادن زغال سنگ هزینه می‌کرد، معادن زغال سنگ از این رو به آن رو می‌شدند. دولت باید یک فکر اساسی درباره زغال سنگ کند. با این قیمت‌ها دیگر کسی انگیزه ورود تجهیزات جدید به معادن را ندارد.»