افزایش سزارین کاهش شیردهی را در پی دارد/دنیا به سمت تغذیه با شیر مادر پیش می‌رود

ایرنا : رئیس اداره سلامت کودکان و شیر مادر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان این که هر چه آمار سزارین افزایش یابد، درصد شیردهی مادران نیز کمتر شود، گفت: در تمام دنیا یافته‌های علمی می‌گویند تغذیه انحصاری در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی باید با شیر مادر و تغذیه بعد از آن تا سن ۲ سالگی، حتما با شیر مادر و غذای کمکی باشد.هفته جهانی تغذیه با شیر مادر( مصادف با ۱۰ تا ۱۶ مردادماه)، تغذیه با شیر مادر را حق مادر و کودک می داند. مطالعات معتبر بین المللی شیر مادر را کامل‌ترین و سازگارترین غذا برای نوزاد می‌داند که تا پایان شش ماهگی به تنهایی برای تغذیه شیرخوار کافی است. به گفته متخصصان، شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول پس از تولد، نجات بخش جان یک میلیون نوزاد در جهان است. کارشناسان همچنین تغذیه با شیر مادر را با تضمین بقا، سلامت و رفاه فرزندان و خانواده‌های آنها مرتبط و در دستیابی به اهداف توسعه پایدار، دارای نقشی کلیدی می‌دانند.

آنچه در پی می‌آید گفت و گوی ایرنا با زینب پوردهی، فوق تخصص کلیه کودکان و رئیس اداره سلامت کودکان و شیر مادر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره چند و چون تغذیه با شیر مادر است.

وزارت بهداشت اعلام کرد تنها ۴۷ درصد نوزادان با شیر مادر تغذیه می‌شوند. علت اصلی این محرومیت از شیر مادر چیست؟

این ۴۷ درصد آمار شیرخوارانی است که ما مطلعیم به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می‌شوند. حدود ۶ درصد دیگر هم کودکانی هستند که به دلایلی چون فوت یا بیماری مادر یا چندقلویی از شیر یارانه‌ای تغذیه می‌کنند.

الان هر خانواده‌ای می‌تواند به داروخانه برود و کدملی کودک شیرخواره‌اش را بدهد و ده قوطی شیر خشک یارانه‌ای در ماه دریافت کند که همین مشوقی برای تغذیه با شیر مصنوعی شده است

۴۷درصد دیگر هم کودکانی هستند که ما ساز و کار و اطلاع دقیقی نداریم که چقدر از شیر مادر و چه مقدار و به چه دلیل از شیر مصنوعی یا همان شیر خشک تغذیه می‌کنند. این به خاطر تفاوت رویکرد دستگاه‌های نظارتی با دستگاه‌های سیاستگذاری است. ما سیاست‌های حمایت از تغذیه با شیر مادر را پیگیری می‌کنیم ولی از آن سو دستگاه‌های نظارتی و توزیع کننده شیرخشک به صورت بی رویه شیرمصنوعی را در اختیار خانواده‌ها قرار می‌دهند. الان هر خانواده‌ای می‌تواند به داروخانه برود و کدملی کودک شیرخواره‌اش را بدهد و ده قوطی شیر خشک یارانه‌ای در ماه دریافت کند که همین مشوقی برای تغذیه با شیر مصنوعی شده است.

تعداد بیمارستان‌های دوستدار مادر و کودک در کشور از ۱۱ بیمارستان در سال ۱۳۷۰ به ۵۶۸ بیمارستان در سال ۱۴۰۰ رسیده است، اما همچنان روند تغذیه با شیر مادر کاهشی است. علت چیست؟

اقداماتی که در بیمارستان‌های دوستدار مادر و کودک انجام می‌شود از جمله افزایش آگاهی دهی به مادران درباره لزوم شیردهی به نوزادان، بسیار مفید است. این اقدامات حمایتی در حدود ۶۰۰ بیمارستان سراسر کشور انجام می‌شود. اما وقتی مادر و نوزاد از بیمارستان ترخیص می‌شوند این مادران تحت تاثیر عوامل دیگری در جامعه قرار می‌گیرند و به سمت و سویی سوق داده می‌شوند که آن اقدامات اولیه‌ای که در بیمارستان‌ها انجام شده است ثمره‌ای که مد نظر ما است را نداشته باشد. عواملی چون توصیه‌ها و عدم همکاری نزدیکان و خانواده، رسانه‌های جمعی، فضای مجازی و همین طور برخی سیاستگذاری‌ها.

الان ۵۶ درصد زایمان‌های کشور از طریق سزارین انجام می‌شود. این موضوع چقدر در کاهش تغذیه با شیر مادر موثر بوده است؟

این را نمی‌شود با آمار دقیق گفت. چون به بسیاری از مادرانی که سزارین می‌شوند هم آگاهی لازم برای شیر دادن به نوزادشان داده می‌شود. همچنین حس مادرانه آنها حکم می‌کند تحت هر شرایطی به کودکشان شیر دهند. اما عواملی هم موجب می‌شود که تمایل این مادران به شیردهی کمتر شود.

عدم زایمان طبیعی سبب آن می‌شود که ترشح هورمون شیرساز یا همان پرولاکتین، به تاخیر بیفتد. دلیل دیگر عوارضی است که بعد از عمل جراحی اتفاق می‌افتد از جمله درد شدیدی که مادر سزارین شده دارد. برخی مواقع مادر سزارین شده برای این که خودش کمتر آسیب ببیند یا به توصیه اطرافیان، از شیرخشک برای شیرخوار استفاده می‌کند و نوزاد را شیر نمی‌دهد. همین عوامل باعث می‌شوند هر چه آمار سزارین افزایش یابد، درصد شیردهی مادران نیز کمتر شود.

زینب پوردهی می‌گوید دنیا به سمت و سویی می‌رود که در آن اولویت اول، تغذیه نوزاد با شیر مادر خود است

آخرین یافته های علمی دنیا درباره مدت تغذیه با شیر مادر چه می‌گویند؟ این عبارت صحیح است که در کشورهای توسعه یافته، تغذیه با شیرمادر را تا یکسال مناسب می‌دانند؟

خیر. الان در تمام دنیا یافته‌های علمی می‌گویند تغذیه انحصاری در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی باید با شیر مادر و تغذیه بعد از آن تا سن ۲ سالگی، حتما با شیر مادر و غذای کمکی باشد. ما در ایران با استفاده از تعالیم اسلامی توصیه می‌کنیم شیر مادر حتما تا ۲ سالگی در کنار غذای کمکی به کودک داده شود. تمام دنیا نیز دارند به این سمت می‌روند و مادران را به تغذیه نوازدان با شیر مادر سوق می‌دهند. حتی یکی از اقدامات مهم کشورهای توسعه یافته و مللی که امکانات مالی و شرایط اقتصادی شان ایجاب می‌کند توسعه بانک‌های شیر مادر است. این بانک‌ها شیر انسان را در اختیار نوزادانی قرار می‌دهند که از شیر مادر محروم هستند.

جهان دارد به سمت و سویی می‌رود که در آن اولویت اول تغذیه با شیر مادر خود نوزاد است، اگر نشد تغذیه از طریق بانک شیر و در درجه آخر و تنها در صورت لزوم، استفاده از شیرمصنوعی یا همان شیر خشک.

برخی مواقع مادر سزارین شده برای این که خودش کمتر آسیب ببیند یا به توصیه اطرافیان، از شیرخشک برای شیرخوار استفاده می‌کند و نوزاد را شیر نمی‌دهدایرنا: با توجه به تغذیه ناکافی مادرانی که در سطوح معیشتی پایین جامعه هستند، این نگرانی وجود دارد که شیر آنها نتواند مواد غذایی لازم و کافی را به شیرخواره‌شان برساند. ارزیابی شما چیست؟

این تصور غلط است. شیر مادر همیشه و در هر شرایطی همه آن چیزی که باید داشته باشد را دارد. این درست نیست که تغذیه نامناسب مادر باعث شود که شیر آن کفایت لازم را نداشته باشد. تغذیه نامناسب مادر سبب آن می‌شود که خود مادر از نظر جسمی آسیب ببیند. چرا که در واقع مواد غذایی که باید به بدن خود مادر برسد از طریق شیر دادن وارد بدن شیرخوار می شود و جسم مادر دچار کمبود مواد غذایی می‌شود. البته توصیه‌های تغذیه‌ای برای افزایش شیر مادر وجود دارد اما این که بگوییم مادرانی که در سطح اقتصادی پایین زندگی می‌کنند و غذای خوب نمی‌خورند شیرشان هم کیفیت لازم را ندارد، گزاره‌ای نادرست است. مگر این که مادر بر اثر تغذیه نامناسب به سمتی برود که بیمار شود و روند تولید شیر در بدنش به مشکل برخورد.به عبارتی مادر دچار کاهش مقدار شیر یا قطع شیر شود. ولی در حالت عادی، حتی مادران در پایین‌ترین سطوح اقتصادی و اجتماعی هم می‌توانند با شیر خود، تغذیه مناسبی برای نوزادانشان داشته باشند. البته ما معتقدیم مادران هم باید خوب تغذیه شوند. شعار امسال هم حمایت همه جانبه از مادران شیرده است. یعنی این که مادران بتوانند خوب حمایت شوند تا این شیردهی را به نحو احسن انجام دهند و خودشان کمتر آسیب ببینند.
چه اقداماتی را می‌توانیم برای ترویج شیردهی مادران انجام دهیم؟

همان طور که گفتم باید از سطوح اولیه یعنی از آگاهی دادن به مادران شروع کنیم و حمایت همه جانبه خانواده و در واقع همسران را درخواست کنیم، که البته این کارها را شروع کرده‌ایم. اما در سطوح کلان، سیاست‌هایی را می‌توان پیش برد که جامعه را به سمت ترویج تغذیه با شیر مادر سوق دهند. قوانینی که اکنون داریم مانند قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، بندهایی دارند که به مادران شیرده خیلی کمک کرده‌اند و می‌کنند. علاوه بر این اقدامات نظارتی بر توزیع شیر مصنوعی می‌تواند در این راستا موثر باشد. اقدامات ده گانه‌ای که در بیمارستان‌های دوستدار مادر و کودک انجام می‌شود هم بسیار تاثیرگذار است. رسانه‌ها و فضای مجازی نیز می‌تواند در ترغیب جامعه به سمت تغذیه با شیر مادر خیلی کمک کننده باشند.

یک امتیاز شیر مادر، وجود آنتی بادی‌های است که در بدن مادر ساخته می‌شود و از طریق شیر مادر به بدن شیرخوار انتقال می‌یابد. این آنتی بادی‌ها در شیرهای خشک یافت نمی‌شود

شیر مادر چه برتری‌هایی بر شیر مصنوعی یا همان شیر خشک دارد؟

اولین مزیتش این است که شیر مادر یک شیر انسانی و متناسب با ساختار و فیزیولوژی بدن یک انسان است. این شیر در بدن مادر ساخته می‌شود و متناسب با نیازهای فیزیولوژیک کودک یک انسان است. در صورتی که شیرخشک‌ها با فرآوری‌های شیرهای حیوانی که اغلب از شیر گاو است تهیه می‌شود. البته کارخانه‌ها می‌کوشند ترکیب شیر خشک را به شیر مادر نزدیک کنند ولی شیرخشک هیچ وقت، شیر مادر نخواهد شد.

امتیاز دیگر وجود آنتی بادی‌های است که در بدن مادر ساخته می‌شود و از طریق شیر مادر به بدن شیرخوار انتقال می‌یابد. این آنتی بادی‌ها در شیرهای مصنوعی یافت نمی‌شود. کمبود این ایمونوگلوبین ها؛ باعث شده شیرخوارانی که از شیر مادر محروم شده‌اند احتمال ابتلایشان به برخی بیماری‌های گوارشی و امراضی که مربوط به نقص ساختار ایمنی بدن است، بیشتر شود. از این رو شاهدیم نوزادانی که تا ۶ ماهگی شیر مادر می‌خورند از بسیاری از این بیماری‌ها در امانند.

رسانه‌ها و فضای مجازی نیز می‌تواند در ترغیب جامعه به سمت تغذیه با شیر مادر خیلی کمک کننده باشند

هر چند نوزاد از دوران جنینی هم بسیاری از این آنتی بادی‌ها را از بدن مادر دریافت کرده است ولی باز هم، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند زودتر و بیشتر ابتلا به بیماری‌های ویروسی و غیرویروسی را تجربه می‌کنند.

شیر مادر نیمی از موارد اسهال و یک سوم از عفونت‌های تنفسی را بین کودکان کاهش می‌دهد. حتی در کشورهای توسعه یافته، تغذیه با شیر مادر ۳۶ درصد خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی در نوزادان و ۵۸ درصد بیماری از دست دادن مخاط روده را که گاهی با موارد مرگ همراه است را کمتر می کند.