پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) : بی بی سی: براساس «شاخص گذرنامه» موسسه هنلی، سنگاپور در سال جاری میلادی رتبه اول به‌عنوان «قدرتمندترین گذرنامه جهان» را از آن خود کرده است و گروه شش کشوری را که سال گذشته به‌طور مشترک این عنوان را داشتند، پشت سر گذاشته است.
سنگاپور رکورد جدید دیگری را هم به نام خود ثبت کرده است: شهروندان این کشور اکنون می‌توانند از میان ۲۲۷ مقصد ممکن در جهان به ۱۹۵ مقصد بدون ویزا سفر کنند.
به این ترتیب پنچ کشور فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و اسپانیا یک رتبه سقوط کرده و مشترکا در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند. شهروندان این پنج کشور امکان سفر بدون ویزا را به ۱۹۲ مقصد در جهان دارند.
همچنین گروه جدیدی هم متشکل از هفت کشور در رتبه سوم قرار گرفته‌اند و شهروندانشان دسترسی بدون ویزا به ۱۹۱ مقصد را دارند. کشورهای اتریش، فنلاند، ایرلند، لوکزامبورگ، هلند، کره جنوبی و سوئد در این گروه سوم هستند.
ایران در این فهرست در جایگاه ۹۴ با دسترسی بدون ویزا به ۴۳ مقصد قرار دارد، که همچنان مانند سال‌های گذشته جزو ۱۰ رتبه پایین فهرست است.
افغانستان به عنوان ضعیف‌ترین گذرنامه جهان در جایگاه ۱۰۳ همچنان در ته این فهرست مانده است، به‌طوری که در شش ماه گذشته دسترسی به یک مقصد دیگر را هم از دست داده است و شهروندانش امکان ورود بدون ویزا را به تنها ۲۶ کشور دارند. این رقم پایین‌ترین امتیاز ثبت‌شده در تاریخ ۱۹ ساله ثبت شاخص در این موسسه است.
بریتانیا، باوجود افت در شمار مقاصد بدون ویزا به ۱۹۰، همچنان در جایگاه چهارم است و با بلژیک، دانمارک، نیوزلند، نروژ و سوئیس هم‌رتبه است.
از سوی دیگر، ایالات متحده آمریکا همچنان به سیر نزولی جایگاهش در یک دهه اخیر ادامه می‌دهد، به‌طوری به رتبه هشتم سقوط کرده است و تنها به ۱۸۶ مقصد بدون ویزا دسترسی دارد.
این در حالی است که بریتانیا و آمریکا ۱۰ سال پیش در سال ۲۰۱۴ مشترکا رتبه اول این فهرست را در اختیار داشتند.
بارزترین صعودها و سقوط‌ها در قدرت گذرنامه
بارزترین وضعیت و سیر صعودی را امارات متحده عربی داشته، که برای اولین بار بین ۱۰ کشور برتر قرار گرفته است. این کشور، از زمان آغاز به کار این شاخص در سال ۲۰۰۶ تاکنون، ۱۵۲ کشور را به مقاصد بدون ویزا اضافه کرده و به رقم کنونی ۱۸۵ رسیده است. به این ترتیب با ۵۳ پله صعود در فهرست از رتبه ۶۲ به رتبه ۹ رسیده است.
بزرگترین افت در دهه گذشته متعلق به ونزوئلا است که با ۱۷ پله افت، از رتبه ۲۵ به رتبه ۴۲ در این شاخص سقوط کرده است.
میزان سقوط جایگاه روسیه هم قابل توجه است؛ روسیه در ۱۰ سال گذشته با ۷ پله سقوط ، از جایگاه ۳۸ به ۴۵ رسیده است و تنها به ۱۱۶ مقصد دسترسی بدون ویزا دارد.
افغانستان در شاخص «باز بودن» هم رکورد زد
موسسه هنلی در کنار ارائه شاخص «بدون ویزا»، شاخص «باز بودن» را هم برای کشورها قرار می‌دهد.
در واقع در حالی که شاخص «بدون ویزا» برای آزادی سفر شهروندان خود آن کشور در جهان است، شاخص «باز بودن» برای آزادی سفر دیگر شهروندان به کشورش است.
شاخص «باز بودن» هنلی همه ۱۹۹ کشور جهان را براساس شمار ملیت‌هایی که اجازه ورود بدون ویزا به آنها را می‌دهند رتبه‌بندی می‌کند، یعنی اینکه یک کشور در برابر خارجی‌ها چقدر باز است و به شهروندان چند کشور اجازه می‌دهد تا بدون ویزا از مرزهایش عبور کنند.
به گزارش موسسه هنلی، بین دو شاخص بدون ویزا و باز بودن رابطه‌ای وجود دارد.
نکته قابل توجه این است که سنگاپور از پنج کشوری که در رتبه دوم قرار دارند، بازتر است. سنگاپور در رتبه ۱۵ این شاخص است که به ۱۶۴ ملیت دیگر دسترسی بدون ویزا می‌دهد.
در مقابل، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا در جایگاه ۴۹ قرار دارند و تنها به ۹۳ کشور اجازه دسترسی بدون ویزا می‌دهند.
در انتهای شاخص «باز بودن» هنلی، سه کشور امتیاز صفر دارند، به‌طوری که اجازه دسترسی بدون ویزا برای هیچ گذرنامه‌ای را نمی‌دهند: افغانستان، کره شمالی و ترکمنستان.
ایران در «رد ویزا» کجا قرار دارد؟
در گزارش موسسه هنلی آمده است که که حدود ۳۰ درصد از متقاضیان آفریقایی برای ویزای شینگن اروپا رد شده‌اند، این رقم برای رد ویزای متقاضیان آفریقایی در کل کشورها ۱۰ درصد است. این گزارش به شواهدی ارجاع می‌دهد که حاکی است هر چه کشور آفریقایی مبدا فقیرتر باشد، نرخ رد شدن ویزا برای اتباع آن بیشتر است.
براساس گزارش شاخص «آمدوشد جهانی» هنلی که ژوئیه ۲۰۲۴ منتشر شد، از میان ۱۰ کشوری که شهروندانش بالاترین نرخ رد ویزا را تجربه می‌کنند، ۷ کشور متعلق به قاره آفریقا است.
نرخ رد درخواست ویزا برای شهروندان ایرانی ۲۳/۷ درصد است.
این رقم برای متقاضیان شهروند روسیه، یک نفر از ۱۰ نفر است.
این در حالی است که از هر ۲۵ متقاضی از آمریکا یا کانادا یا بریتانیا، تنها یک نفر رد ویزا شده است.
شاخص گذرنامه هنلی و عوامل تاثیرگذار در «قدرت» گذرنامه
در حالی که اکثر کشورها دسترسی بدون ویزای خود را از سال ۲۰۰۶ افزایش داده‌اند، برخی از مناطق و کشورها به‌طور قابل‌توجهی بهتر از سایرین عمل کرده‌اند.
عوامل متعددی وجود دارد که بر قدرت پاسپورت یک کشور و امکان سفر به مقاصد متعدد تأثیر می‌گذارد، که در این میان ثروت و ژئوپلیتیک نقش مهمی ایفا می‌کنند.
اولین عامل، درآمد کشور است. براساس داده‌های بانک جهانی، کشورهایی که تولید ناخالص داخلی بالاتری دارند، از مقاصد بدون ویزای بیشتری هم برخوردار هستند.
عامل دیگر، میزان شکنندگی داخلی است. از شاخص‌های شکنندگی یک کشور می‌توان به میزان خشونت از جمله بمب‌گذاری، حملات تروریستی، درگیری‌های قومی، جنایات سازمان‌یافته، مشروعیت دولت، و میزان جمعیت آواره داخلی اشاره کرد.
بنابراین کشورهای ثروتمند و امن در بهترین جایگاه‌ها در این فهرست هستند.
در بررسی این عوامل، موسسه هنلی به عامل دموکراسی هم پرداخته است و به نظر می‌رسد که «میزان دموکراسی همبستگی قوی با قدرت گذرنامه ندارد». اگرچه احتمالا کشورهای با دموکراسی قوی امکان سفر به بیشترین مقاصد را دارند، اما به نظر می‌رسد که از سال ۲۰۰۶ کشورهای با حکومت استبدادی هم در این رتبه‌بندی صعود کرده‌اند.
موسسه هنلی در تهیه رتبه‌بندی‌های شاخص گذرنامه از داده‌های انحصاری و رسمی «انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی» (یاتا) استفاده کرده است.
موسسه هنلی هر ساله «قدرت» گذرنامه کشورهای مختلف را براساس اطلاعات یاتا و تحقیقات مستقل خود این موسسه تهیه و منتشر می‌کند. این شاخص شامل گذرنامه‌های ۱۹۹ کشور یا سرزمین مجاز به صدور گذرنامه برای سفر به ۲۲۷ کشور و سرزمین در جهان است. این اطلاعات در طول سال به‌تدریج به‌روز می‌شود.
برای محاسبه شاخص قدرت گذرنامه، موسسه هنلی ضوابط مشخصی را در نظر می گیرد. اگر دارنده گذرنامه یک کشور برای سفر به کشور یا سرزمین دیگری نیاز به ویزا نداشته باشد، یک امتیاز کسب می‌کند. دریافت ویزا یا هر نوع مجوز دیگر تنها هنگام ورود به کشور یا سرزمین مورد نظر هم به منزله کسب یک امتیاز است. به عبارت دیگر، برای انجام چنین سفری لازم نیست که دارنده گذرنامه پیشاپیش ترتیباتی برای ورود به کشور مقصد بدهد.
در مقابل، در صورت نیاز به اخذ ویزا یا مجوز دیگر قبل از سفر به کشور دیگری به منزله امتیاز «صفر» است. به این ترتیب، امتیاز داده شده به یک گذرنامه نشانه شمار کشورها یا سرزمین‌هایی است که دارنده آن می‌تواند بدون اخذ ویزا پیش از ورود به آنها سفر کند.
این گزارش در حالی منتشر می‌شود که به گفته کارشناسان میزان «آمدوشد» مردمان در سراسر جهان در دو دهه اخیر افزایش چشمگیری داشته است.
دکتر کریستین اچ کایلین، رئیس موسسه هنلی و مخترع مفهوم شاخص گذرنامه، در گزارش ۲۰۲۴ خود درمورد «آمدوشد جهانی» می‌گوید: «روند کلی در دو دهه گذشته به سمت آزادی سفر بیشتر بوده است. با میانگین جهانی تعداد مقاصدی که مسافران قادر به دسترسی بدون ویزا هستند از ۵۸ مورد در سال ۲۰۰۶ به ۱۱۱ مورد در سال ۲۰۲۴ رسیده است، یعنی تقریبا دو برابر.»
طبق گزارش یاتا، خطوط هوایی نزدیک به ۵ میلیارد نفر را در ۲۲ هزار مسیر در ۳۹ میلیون پرواز در سال ۲۰۲۴ به یکدیگر متصل خواهند کرد.