متخصص زنان و زایمان پاسخ می‌دهد؛ احتمال ناباروری در کدام زوج‌ها بالاتر است؟

فارس: یک متخصص زنان و زایمان می‌گوید: بسیار از زوج‌ها به صورت طولانی مدت از باردارشدن پیشگیری کرده و فرصت طلایی بارداری را از دست می‌دهند.
به متخصص زنان و زایمان مراجعه می‌کند و می‌گوید: «خانم دکتر من ۴۰ سالمه و نزدیک به یک ساله که ازدواج کردم. می‌خوام زودتر بچه‌ دار بشم؛ آخه می‌ترسم حسرت بغل کردن بچه به دل خودمو شوهرم بمونه...»

مدتی است که کارشناسان در خصوص جمعیت ایران ابراز نگرانی کرده و نسبت به پیر شدن جمعیت کشور در آینده‌ای نزدیک هشدار می‌دهند؛ این مسئله به قدری جدی است که سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با انجام اقداماتی مانند تصویب قانون جوانی جمعیت و ارائه تسهیلات به زوجین به دنبال راهی برای افزایش جمعیت و تشویق جوانان به ازدواج و فرزندآوری هستند.

به گفته کارشناسان یکی از موانع بر سر راه قانون جوانی جمعیت، ازدواج و بارداری در سن بالاست. به گفته رئیس مرکز جوانی جمعیت و سلامت خانواده وزارت بهداشت، میانگین سن ازدواج دختران ۲۳.۵ و پسران ۲۷ سال است و بررسی‌ها نشان می‌دهد، اغلب موالید در سال جاری در مادران ۳۰ تا ۳۴ ساله بوده است.

دبیر انجمن ناباروری ایران با تأکید بر اینکه بالا رفتن سن ازدواج، ناباروری را افزایش می‌دهد، در خصوص آمار ناباروری در ایران گفته است: «آمارها نشان می‌دهد نرخ رشد ناباروری در کشور از آمار جهانی بالاتر است و حدود ۲۰ درصد زوج های ایرانی نابارور هستند.

همچنین به لحاظ سیاست‌های پیشگیری از ناباروری در کشور، ابلاغ‌های خوب و بسیاری انجام شده است اما خدمات حمایتی کم است و باید حمایت‌های معیشتی و شغلی که مقوله‌های مهمی برای ازدواج محسوب می‌شود، صورت گیرد؛ زیرا در صورت فراهم شدن این حمایت‌ها، زوجین سال‌های زیادی را از دست نمی‌دهند و زودتر صاحب فرزند می‌شوند.»

سن بارداری و ازدواج چه تأثیری در تجربه یک بارداری سالم دارد؟
«حالا وقت برای بچه‌دار شدن زیاده یه چند سالی خوش بگذرونیم بعد اقدام می‌کنیم!» این جمله‌ای است که بسیاری از زوج‌های جوان می‌گویند. اما یک متخصص زنان و زایمان می‌گوید: «بارداری باید در سن مناسب انجام شود؛ زیرا ممکن است زوجین فرصت باردار شدن را از دست بدهند.»برای بررسی زمان مناسب بارداری و عوارض باردار شدن در سن بالا، به سراغ شیرین نیرومنش متخصص زنان و زایمان و پریناتولوژی رفته‌ و به گفت و گو نشسته‌ایم.در ادامه مشروح این گفت و گو را می‌خوانید:

به چه بارداری، بارداری سالم گفته می‌شود؟
به بارداری سالم گفته می‌شود که مادر بعد از طی کردن ۹ بارداری، بدون هیچگونه عارضه‌ای یک نوزاد سالم و رسیده با وزن خوب به دنیا آورد. این یک بارداری ایده‌آل است.

بهترین سن بارداری در خانم‌ها چه زمانی است؟
بهترین سن بارداری بین ۲۰- ۳۵ سالگی است؛ اما در حال حاضر به دلایلی از جمله شرایط اجتماعی، سن ازدواج و بارداری بالا رفته است. یا زوج‌ها بعد از ازدواج تمایلی به باردار شدن ندارند.در دهه‌های گذشته اغلب خانم‌ها به دلیل عوارض زایمان و شرایط بارداری تمایلی به باردار شدن نداشتند؛ اما در حال حاضر بسیاری از خانواده‌ها حتی یک فرزند را هم نمی‌خواهند.جالب است که امروزه آقایان بیشتر از خانم‌ها تمایل به فررزندآوری ندارند و بیشتر مخالفت از سمت آقایان است. در اکثر موارد زوج‌هایی که به ما مراجعه می‌کنند، دلیل عدم تمایل به فرزندآوری را دغدغه‌های اقتصادی و نگرانی از آینده مطرح می‌کنند؛ زیرا هنوز بار مالی خانواده‌ها برعهده مردان خانواده است.

آیا سن آقایان هم در بارداری مؤثر است؟
بله. برخی‌ها تصور می‌کنند که فقط سن بارداری در خانم‌ها اهمیت دارد؛ درحالی که هرچقدر سن آقایان بالاتر می‌رود به دلیل وزن بالا، کم‌تحرکی، استفاده از دخانیات، تماس با امواج و... میزان باردار شدن آنها کاهش پیدا خواهد کرد. در چند سال گذشته ما از داشتن یک زندگی سالم دور شده‌ایم. نوع تغذیه، فعالیت‌ها، نوع زندگی، مهیا نبودن شرایط ازدواج و... تغییر و استرس و اضطراب افزایش پیدا کرده است.

بنابراین باید سبک زندگی سالم هم در دخترها و هم در پسرها از ابتدای کودکی تا سن بارداری و حتی بعد از آن بسیار حائز اهمیت قرار گرفته و برای آن آموزش داده شود تا یک عمر سالم و بدون دغدغه داشته باشند.بارداری در بعد از ۳۵ سالگی خصوصاً در خانم‌ها میزان ناباروری را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد؛ همچنین در صورت بارداری احتمال سقط جنین افزایش پیدا می‌کند.همچنین بعد از ۴۰ سالگی شانس بارداری خصوصاً در کسانی که سابقه بارداری ندارند، به طور قابل ملاحظه‌ای کم خواهد شد.

چرا بعد از ۴۰ سالگی شانس باردار شدن کم است؟
بسیاری از خانم‌ها سالیان سال پس از ازدواج، از بارداری پیشگیری کرده و حالا برای اولین بار تمایل به باردار شدن دارند. این افراد به طور قابل ملاحظه‌ای ذخیره تخمدانی‌شان کاهش پیدا می‌کند و خطر ناباروری، سقط و حاملگی‌های همراه با مراقبت‌های ویژه که پرخطر محسوب می‌شوند، افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین در بارداری‌های بعد از ۳۵ سالگی امکان بروز دیابت در بارداری، فشارخون بالا، مسمومیت بارداری که یکی از موارد نسبتاً جدی و تهدیدکننده مادر، جنین و نوزاد است وجود دارد که این مادران باید توسط متخصصان رشته بارداری‌های پرخطر مراقبت شوند. گفتنی است در بارداری‌های بعد از ۴۰ سالگی احتمال جفت سر راهی، جدا شدن زودرس جفت، زایمان زودرس، تولد نوزادهای کم وزن و نارس، ابتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی در مادر بیشتر می‌شود و نیاز به مراقبت خاص خواهد داشت.

پیشگیری از بارداری در سالیان متوالی چه آسیبی به بارداری زوجین می‌رساند؟
بسیاری از زوج‌ها ۸ تا ۱۰ سال بعد از ازدواج از بارداری پیشگیری می‌کنند و بهترین زمان و شرایط جسمانی برای فرزندآوری و طی کردن یک بارداری بدون مشکل را تا حدودی از دست می‌دهند. بعضی از این افراد با ناباروری مواجه می‌شوند و برخی دیگر در زمان بارداری نیاز به مراقبت خاص دارند.بسیار از زوج‌ها مدت زمان زیادی پیشگیری کرده‌اند و بعد از سال‌ها که به متخصص مراجعه و آزمایش ذخیره تخمدان می‌دهند متوجه می‌شوند که تعداد تخمدان‌هایشان بسیار کم شده است.

در واقع زوج‌ها با پیشگیری‌های طولانی مدت فرصت طلایی بارداری را از دست می‌دهند. بنابراین اگر زوج‌هایی به دلایلی از جمله تحصیل، مهاجرت و... مجبور به پیشگیری در طولانی مدت هستند، بهتر است به پزشک مراجعه کنند، و فرصت را از دست ندهند.

به عنوان مثال اگر خانمی در بازه سنی ۲۸ سال به بالا قرار دارد و شرایط و تمایل به فرزندآوری تا چندسال آینده را ندارد؛ باید به فریز تخمک و یا فریز جنین فکر و به مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند. اما بازهم بارداری طبیعی در زمان مناسب خیلی بهتر است؛ زیرا در بسیاری از خانم‌ها بالای ۳۰ سال کیفیت تخمک کاهش پیدا می‌کند.

احتمال ناباروری در کدام زوج‌ها بالاتر است؟
برخی از خانم‌های بالای ۳۵ سال برای باردار شدن به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند: «من و همسرم ۶ ماه است که برای باردار شدن اقدام کردیم؛ اما هنوز باردار نشدیم، شنیدیم تا یک سال میشه صبر کرد...» اما باید بگویم تا یک سال صبر کردن برای زوجی است که زیر ۳۰ سالگی قرار داشته و زن و شوهر سابقه بیماری خاصی نداشته باشند.اگر خانم سابقه تخمدان پلی کیستیک، عمل کیست تخمدان، عمل آپاندکتومی، جراحی روده و جراحی‌های وسیع شکمی داشته باشد، احتمال ناباروری در او زیاد بوده و یا ممکن است در بارداری دچار چسبندگی شوند.

آندومتریوز یکی دیگر از بیماری‌هایی است که به دلایلی از جمله بالا رفتن سن ازدواج، استفاده از مواد شیمیایی، تنفس در هوای آلوده، تغذیه ناسالم، استفاده از لوازم آرایشی توسط خانم‌ها، استفاده از ظروف و مواد پلاستیکی و... به آن دچار می‌شوند. حتی خوردن آب در ظروف پلاستیکی، ذرات ریز پلاستیکی را وارد بدن کرده و منجر به تخمدان پلی کیستیک، فیبروم‌های رحمی، آندومتریوز و... می‌شود.

همچنین خانم‌هایی که سابقه عفونت‌های مکرر، سقط جنین و... داشته باشند باید زودتر به فکر بارداری بیفتند.همچنین در آقایانی که سابقه بیضه پایین نیامده و واریکوسل داشتند و تحت عمل جراحی قرار گرفتند، افرادی که دارای چاقی شدید، قند بالا، فشارخون و چربی خون بالا دارند، میزان ناباروی بیشتر است.

به طور کلی آقایانی که پشت میز نشین هستند و تحرک ندارند، مشاغلی که با مواد شیمیایی سرو کار دارند و... به دلیل اینکه باعث آسیب رساندن به استرماژونز در مردان می‌شود، خطر ناباروری را افزایش می‌دهد. همچنین مصرف داروهای بدن سازی توسط برخی از آقایان یکی از عوامل آسیب رساندن به روند ساخت و ساز اسپرم در آقایان می‌شود.

آیا یائسگی برای بارداری در سن بالا مشکل ایجاد می‌کند؟
یائسگی زودرس قبل از چهل سالگی و به صورت غیرقابل بازگشت اتفاق می‌افتد. یعنی تمامی آزمایش‌ها، سونوگرافی‌ها و معاینات نشان می‌دهد که تخمک‌های تخمدان‌ها تمام شده باشد و یائستگی قطعی است. یائسگی در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.

علت یائسگی زودرس چیست؟
یک زمینه ارثی دارد به عنوان مثال اگر مادر، خواهر، خاله و... خانمی در خانواده سابقه یائسگی زودرس داشته باشد، ممکن است که آن خانم‌ هم به یائسگی زودرس دچار شود. همچنین کسانی که بر روی تخمدان‌هایشان عمل‌های جراحی متعددی انجام داده و بخشی از تخمدان با عمل جراحی خارج شده باشد، احتمال یائسگی زودرس بیشتر خواهد بود. در برخی از خانم‌ها به دلیل یک بیماری خود ایمنی، بدن به صورت ناخودآگاه سلول‌های خودش را از بین ببرد و تخمک‌های تخمدان‌ها تمام می‌شود؛ یا در مواردی هم دلیلی برای یائسگی زودرس پیدا نمی‌شود.

آیا افرادی که دارای یائسگی زودرس هستند، می توانند در سن بالا باردار شوند؟
برخی از خانم‌ها تصور می‌کنند که تا ۵۰ سالگی فرصت باردار شدن دارند، درحالی که اصلاً اینطور نیست. اگر خانمی سابقه یائسگی زودرس داشته باشد و به موقع به متخصص مراجعه کند، می‌تواند از طریق سونوگرافی تعداد فولیکول‌ها و اندازه تخمدان‌هایش را بررسی و متخصص با یک آزمایش خون پیش بینی کند که آیا در این بیمار احتمال یائسگی زودرس وجود دارد یا خیر.یک آزمایش خون وجود دارد که براساس آن می‌توانیم مقدار ذخیره تخمدان را بررسی کنیم.در حال حاضر بسیاری از خانم‌ها که برای باردار شدن عجله‌ای نداشتند در سن ۳۹-۳۸ سالگی به ما مراجعه می‌کنند و در کمال ناباوری متوجه می‌شوند که ذخیره تخمدان‌هایشان رو به اتمام است.

متأسفانه تنها راه بارداری در این افراد استفاده از تخمک اهدایی است. ما به خانم‌هایی که سابقه یائستگی زودرس دارند و ازدواج کرده‌اند، توصیه می‌کنیم در اولین فرصت برای باردار شدن اقدام کنند